Тохсунньу 16
Тохсунньу 16 диэн Григориан халандаарыгар сыл 16-с күнэ. Сыл бүтүө 349 күн (ордук хонуктаах сылга 350 күн) баар.
Бэлиэ күннэр
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
АХШ — Итэҕэл көҥүлүн күнэ- Каток кутааччы дойдулар ардыларынааҕы күнэ
Таиланд, 
Мьянма — Учуутал күнэ
Улуу Британия — Битлз аан дойдутааҕы күнэ
Түбэлтэлэр
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]- Б.э.и. 27 сыл — Рим импиэрийэтин 1-кы консула Октавиан Август Римҥэ аан бастаан импэрээтэр аатын сүкпүт[1]. Онон Рим импиэрийэтэ баар буолбут күнүнэн ааҕыллар.
- 378 — Сиядж Как' диэн майя омук байыаннай баһылыга Тикаль куораты сэриилээн ылбыт, Теотиуакан хоруол сирин хаҥаппыт. Бу туһунан майя хроникаларыгар суруллар[2].
- 929 — Эмир Абд-ар-Рахман III Кордова халифаатын олохтообут[3].
- 1547 — Москуба улуу кинээһэ Уйбаан IV (Уордаах Уйбаан) ыраахтааҕы титулун ылан бэргэһэлэммит. Мантан ыла 264 сыл тухары баар буола сылдьыбыт Москуба улуу княжествота Нуучча саарыстыбата буолбут[4].
- 1712 — Бүөтүр I Арассыыйаҕа бастакы байыаннай инженердэр оскуолаларын арыйар туһунан ыйаах тааһаарбыт. Билигин ол оскуола А. Ф. Можайскай аатынан Байыаннай-куйаар акадьыамыйа.
- 1724 — Ыраахтааҕы Бүөтүр I ыйааҕынан Арассыыйаҕа эдэрдэр бэйэлэрин сөбүлэҥнэрин ылбакка эрэ кэргэннии оҥорор бобуллубут. Бу ыйаах көҥүл да, крепостной да дьоҥҥо туһаайыллыбыт.
- 1878 — Арассыыйа-Туурсуйа сэриитэ (1877–1878): Филиппополь аттынааҕы кыргыһыы буолбут, нуучча драгуннарын эскадрона Пловдив куораты осмааннартан босхолообут.
- 1909 — Эрнест Шеклтон эспэдииссийэтэ Соҕуруу полюс магнит киинин булбут.
- 1920 — Парижка Наассыйалар Лиигэлэрин сэбиэтин бастакы мунньаҕа буолбут.
- 1943 — ССРС Үрдүкү Сэбиэтин бөрөсүүдьүмүн ыйааҕынан абыйаассыйа маршала, артиллерия маршала уонна бронетнаковай сэриилэр маршаллара диэн сыбаанньалар олохтоммуттар.
- 1969 — Чиэх устудьуона Ян Палах Сэбиэскэй сэриилэр Прага сааһа диэн ааттанар дьалхааны хам баттаабыттарын утаран, ол кэнниттэн биир сыл буолан баран, бэйэтин уматтан өлбүт.
- 1969 — Аан дойдуга бастакынан икки сэбиэскэй Сир аргыһа тиксиһэннириллибиттэр (Союз-4 уонна Союз-5).
- 1979 — Ирааҥҥа Ислам өрөбөлүүссүйэтэ буолбутуттан сылтаан бүтэһик шах Мохаммед Реза Пехлеви дьиэ кэргэнин кытары дойдутуттан Эгиипэккэ күрээбит.
- 1989 — ССРС Үрдүкү Сэбиэтин бөрөсүүдьүмүн ыйааҕынан 30-40 сс. уонна 50-с сыллар саҕалыныытыгар суут таһынан таһаарыллыбыт бириигэбэрдэр ("тройкалар" уонна НКВД бириигибэрдэрэ) ууратыллыбыттар.
- 1991 — Коалиция сэриилэрэ Ираакка киирэн, Перс хомотугар сэриини саҕалаабыттар.
- 1992 — Сальвадор былаастара уонна өрө турааччылар эйэ сөбүлэҥэр илии баттаан Сальвадорга 12 сыл устата барбыт гражданскай сэриини тохтотоллор. Бу сэриигэ 75 000 тахса киһи өлбүтэ.
- 2006 — Эллен Джонсон-Серлиф Либерия бэрэсидьиэнин солотугар киирбит. Африкаҕа дойдуну баһылаабыт бастакы дьахтар буолбут.
- 2023 — Дьокуускайга саха омук төрдүн-ууһун чинчийбит биллиилээх учуонай Гавриил Ксенофонтов төрөөбүтэ 135 сылын бэлиэтиир тэрээһиннэр буолбуттар: киин куоракка кини аатынан саҥа уулусса аһылыбыт, СӨ Национальнай бибилэтиэкэтигэр «Гавриил Ксенофонтов: кэмин инникилээбит учуонай» диэн төгүрүк остуол ыытыллыбыт.
Төрөөбүттэр
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]- 1818 — Шигабутдин Мардьани — татаар төрүттээх Арассыыйатааҕы ислам таҥараһыта, сырдатааччы. Мардьани ону таһынан этнограф, археограф, востоковед уонна педагог быһыытынан биллэр. Бэйэтин кэмигэр саамай бөдөҥ татаар историга этэ.
- 1879 — Петр Драверт — Сибиири чинчийээччи, бэйиэт. 1906—1910 сс. Саха сиригэр көскө сылдьан Кэмпэндээйи тууһун, Өлүөнэ алын тардыытын флоратын уонна фаунатын, Байаан-Күөл уонна Абалаах туустарын үөрэппит.
- 1888 — Гавриил Ксенофонтов — саха учуонайа, биллиилээх устуорук, этнограф, бэлиитикэ, түмэт дьайыксыта. Кини "Эллэйаада" диэн ааттаан таһаарбыт саха үһүйээннэрин хомуурунньуга саха биибилийэтин быһыытынан билиниллэр.
- 1898 — Алексей Иванов - Күндэ — XX үйэ саҥатыгар үлэлээбит саха биллиилээх суруйааччыта, литературоведа. Саха суругун-бичигин кэмитиэтин чилиэнэ.
- 1932 — Василий Гольдеров - Ороһу уола — саха бэйиэтэ, суруйааччыта.
- 1940 — Николай Саввинов — дуобакка өрөспүүбүлүкэ 13 төгүллээх чөмпүйүөнэ, 1969 сыллаахаа ССРС эр дьоҥҥо чемпионатын финалыгар бастакынан суолу тэлбит, Европа бэтэрээннэригэр боруонса мэтээллээх, ССРС спорт маастара, СӨ хаһаайыстыбатын үтүөлээх үлэһитэ.
- 1947 — Тамара Андреева — эбэҥки омугун тылын, фольклорун, култууратын үөрэтэр чинчийээччи.
Өлбүттэр
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]- 1938 — Христофор Шараборин — ил уонна баартыйа үлэһитэ, 1931-1937 сылларга Саха АССР Совнаркомун бэрэстээтэлэ. Москубаҕа репрессияҕа түбэһэн ытыллыбыт.
- 2020 — Надежда Шепелева — опера ырыаһыта, Саха Өрөспүүбүлүкэтин норуодунай артыыһа (2013), РСФСР үтүөлээх артыыһа (1958). Саха норуодунай суруйааччыта Суорун Омоллоон ойоҕо.
Быһаарыылар
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]- ↑ Gibbon, Edward (2003). Mueller, Hans-Friedrich. ed. The Decline and Fall of the Roman Empire. Abridged edition. New York: Random House. p. 47. ISBN 9780375758119. https://books.google.com/books?id=9xriVJrENcMC.
- ↑ Braswell, Geoffrey E. (2004). The Maya and Teotihuacan: Reinterpreting Early Classic Interaction. Austin, Tex.: University of Texas Press. p. 339. ISBN 9780292705876. https://books.google.com/books?id=NcN7AAAAQBAJ.
- ↑ O'Callaghan, Joseph F. (1994). A History of Nedieval Spain. Ithaca, N.Y.: Cornell University Press. p. 118. ISBN 9780801492648. https://books.google.com/books?id=cq2dDgAAQBAJ.
- ↑ Payne, Robert; Romanoff, Nikita (2002). Ivan the Terrible. New York: Cooper Square Press. p. 67. ISBN 9780815412298. https://books.google.com/books?id=p1abtsPCPm8C.
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Text is available under the CC BY-SA 4.0 license; additional terms may apply.
Images, videos and audio are available under their respective licenses.
Cover photo is available under {{::mainImage.info.license.name || 'Unknown'}} license.
Cover photo is available under {{::mainImage.info.license.name || 'Unknown'}} license.
Credit:
(see original file).
