Teseus (Grieks: Θησεύς) was in die Griekse mitologie die legendariese koning van Athene, die seun van Etra. Sy pa's was Egeus en Poseidon, wat albei in een nag by Etra geslaap het.

Egeus het getrou met Etra, die dogter van koning Pitteus van Troezen, ’n stadjie suidwes van Athene. Op hulle huweliksnag het Etra deur die see geloop na die eiland Sfairia en daar geslaap by die god van die see, Poseidon. Die mengsel van semen het ’n seun tot gevolg gehad wat halfgod, halfmens was. (Sulke dubbele vaderskappe, die een sterflik en die ander onsterflik, was ’n bekende eienskap van die Griekse helde.)

Toe Etra swanger raak, het Egeus besluit om na Athene terug te keer. Voor hy weg is, het hy egter sy sandale en swaard onder ’n groot rots begrawe en vir haar gesê dat wanneer hulle seun groot genoeg is, moet hy die rots wegskuif as hy heldhaftig genoeg is, en die items vir hom vat as bewys van sy koninklike herkoms. In Athene het Medea, wat uit Korinthe gevlug het nadat sy haar en Jason se kinders doodgemaak het, sy nuwe metgesel geword.

Teseus het dus by sy ma grootgeword. Toe hy groot was, het hy die rots weggeskuif en die items gekry wat sy pa daar begrawe het. Sy ma het vir hom die waarheid oor sy pa vertel en gesê hy moes die wapens terugneem na die koning en sy geboortereg opeis. Om in Athene te kom, kon Teseus een van twee roetes volg: ter see, wat die veilige roete was, of op land met ’n gevaarlike pad langs waar hy ses ingange tot die onderwêreld sou teenkom wat elk bewaak is deur vyande soos diewe en rowers. Hy was jonk en dapper, en daarom het Teseus besluit om alleen op land na Athene te gaan. Op sy pad het hy talle rowers verslaan.

Toe Teseus in Athene aankom, het hy nie sy ware identiteit dadelik bekend gemaak nie. Eindelik het Egeus sy seun herken toe hy die sandale en swaard sien.

Nadat Minos die troon van Kreta bestyg het, het hy met sy broers gestry oor die reg om te regeer. Minos het vir Poseidon gevra om vir hom ’n sneeuwit bul te stuur as ’n teken van sy goedkeuring. Hy moes die bul aan Poseidon offer, maar het besluit om dit eerder te hou omdat dit so mooi was. Om hom te straf het Poseidon Pasifaë, Minos se vrou, laat verlief raak op die bul. Sy het Daidalos gevra om vir haar ’n houtkoei te maak waarin sy toe geklim het om met die bul te paar. Hul kind was ’n monster, die Minotourus. Hy het later wild en boosaardig geword en Minos het Daidalos gevra om ’n labirint te ontwerp waar die Minotourus gehou is.

Minos se seun is later deur die inwoners van Athene doodgemaak (of deur die Kretensiese Bul wat Egeus hom gevra het om dood te maak). Minos het oorlog teen die Atheners verklaar om sy seun se dood te wreek en het gewen. Hy het daarna geëis dat sewe jong mans en sewe jong vroue van Athene elke nege jaar aan die Minotourus geoffer word. Om ’n einde te bring aan dié offerandes, het Egeus vir Teseus gestuur om die Minotourus dood te maak.

In Kreta het Ariadne, Minos se dogter, op Teseus verlief geraak en hom gehelp om die Minotourus dood te maak.

Hierdie artikel is merendeels vertaal vanaf die Engelse Wikipedia-artikel en:Theseus

• Plutarch, Theseus
• Apollodorus, Bibliotheca
• Ovidius, Metamorfoses

• (Theoi Project) Plutarch: Die lewe van Theseus