อักษรขอม พัฒนามาจากอักษรขอมโบราณ ซึ่งพัฒนามาจากอักษรหลังปัลลวะ และอักษรปัลลวะอีกทีหนึ่ง^[1] เป็นตัวอักษรของราชวงศ์ปัลลวะในอินเดียใต้ ภายหลังได้มาติดต่อกับภูมิภาคอุษาคเนย์จึงได้ถ่ายทอดวัฒนธรรมซึ่งรวมถึงตัวอักษรปัลลวะไว้ให้กับกลุ่มคนที่อาศัยอยู่บริเวณนี้อีกด้วย อักษรปัลลวะเป็นที่นิยมอย่างแพร่หลายในภูมิภาคนี้ และมีวิวัฒนาการจากอักษรปัลลวะเป็นอักษรหลังปัลลวะ และแตกแขนงเป็นสองสาขาใหญ่ ๆ คืออักษรมอญโบราณ และอักษรขอมโบราณ

อักษรขอมโบราณใช้ในอาณาจักรต่างๆ สองฝั่งแม่น้ำโขงตั้งแต่สมัยก่อนเมืองพระนคร ต่อมาจึงกลายเป็นอักษรท้องถิ่นในสมัยพระนคร และเป็นต้นแบบของอักษรไทยและอักษรเขมรในปัจจุบัน

เอกลักษณ์ของอักษรขอม คือ เปลี่ยนบางอักษรของอักษรปัลลวะเป็นศกหรือหนามเตย อักษรนี้พัฒนาไป 2 ทิศทาง คือ เป็นอักษรขอมในประเทศไทย (ใช้เขียนภาษาไทย ภาษาบาลี ภาษาเขมร) และอักษรขอมในประเทศกัมพูชา (ใช้เขียนภาษาเขมร ภาษาบาลี)

พบหลักฐานการใช้อักษรขอมโบราณเขียน ภาษาสันสกฤต และภาษาเขมร ในบริเวณภาคอีสาน ภาคกลาง และภาคใต้ ของประเทศไทยปัจจุบัน ระหว่างพุทธศตวรรษที่ 14-16 แต่จะไม่พบเอกสารโบราณประเภทจารึกที่ใช้อักษรขอมโบราณ ในแถบภาคเหนือตั้งแต่จังหวัดตากขึ้นไป หลักฐานทำนองนี้รวมไปถึงโบราณสถาน ที่เรียกว่า ปราสาทหิน ปราสาทอิฐ และพระปรางค์แบบขอม หรือลพบุรีที่มีอยู่ทั่วไปในภาคอีสาน ภาคกลาง ภาคใต้ แต่ไม่เคยปรากฏอยู่ทางภาคเหนือ

ในประเทศไทย อักษรขอมถือเป็นอักษรศักดิ์สิทธิ์ ใช้ในงานด้านศาสนาเป็นส่วนใหญ่ อักษรขอมที่ใช้เขียนภาษาบาลีเรียก อักษรขอมบาลี ส่วนที่ใช้เขียนภาษาไทยเรียก อักษรขอมไทย ซึ่งมีอักขรวิธีต่างจากอักษรขอมกลุ่มอื่นๆ ต่อมา อักษรขอมไทยถูกแทนที่ด้วยอักษรไทย ส่วนอักษรขอมบาลียังคงใช้เขียนภาษาบาลีเรื่อยมา แม้จะมีการพัฒนาอักษรไทยและอักษรอริยกะมาเขียนภาษาบาลีก็ตาม อักษรขอมบาลีถูกยกเลิกไปในสมัย จอมพล ป. พิบูลสงคราม

รูปแบบของอักษรขอมในประเทศไทยทั้งขอมไทยและขอมบาลี แบ่งได้เป็น 3 แบบ คือ

• อักษรบรรจง เป็นรูปสี่เหลี่ยม ทรงมน ใช้เขียนคัมภีร์ทางศาสนา
• อักษรตัวเกษียณ เป็นตัวเฉียงทแยง เอียงขวา ใช้บันทึกคำอธิบาย หรือเขียนหวัด
• อักษรเฉียงขอมหรือเฉมเขม คล้ายอักษรเขมรแบบตัวเชรียง รูปสระและการประสมสระต่างไปจาก 2 แบบ ข้างต้น

• ขอมอยู่ไหน? ไทยอยู่นั่น ขอมกับไทย ไม่พรากจากกัน ศิลปวัฒนธรรม สืบค้นเมื่อ 12 มิถุนายน 2566

• อักษรเขมร
• อักษรขอมไทย

ด ค ก ระบบการเขียน
ประวัติศาสตร์อักษร
รายชื่อ	แบ่งตามชนิดอักษร · แบ่งตามทิศทางการเขียน
อักษรไร้สระ (Abjad)	ซัลเตอร์ · ซอกเดีย · ซาบาเอียน · ซามาริทัน · ซีรีแอก · ดิเวส อกุรุ · ทิฟินาค · แนบาทีอา · เบอร์เบอร์โบราณ · เปอร์เซียกลาง · พาร์เทียน · ฟินิเชีย · มันดาอิก · ยาวี · ยูการิติก · แอราเมอิก · อาระเบียใต้ · อาหรับ · ฮีบรู · ฮีบรูระยะแรก · ไฮเออโรกลีฟอียิปต์
อักษรสระประกอบ (Abugidas)	ตระกูลอักษรพราหมี: กทัมพะ · กลิงคะ · กวิ · กะยา · กันนาดา · กันนาดาโบราณ · ไกถี  · ขอม (ขอมไทย · ขอมบาลี) · ขโรษฐี · เขมร · คุชราต · คุปตะ · คุรมุขี · ลายตัย · จาม · ชวา · ชักมา · ซุนดา · ซุนดาโบราณ · โซยอมโบ · ดิเวส อกุรุ · ตกริ · ตักบันวา · เตลุกุ · โทแคเรียน · ทมิฬ · ทิเบต · เทวนาครี · ไทเวียด · ไทใต้คง · ไทย (ฝักขาม · ไทยนิเทศ) · ไทน้อย · ไทลื้อ · ไทใหญ่ · ไทอาหม · ธรรมล้านนา · ธรรมลาว · เนปาล · บาตัก · ไบบายิน · บาหลี · บูฮิด · เบงกอล · ปัลลวะ · พม่า · พราหมี · พักส์-ปา · ม้ง · มณีปุระ · มอญ · มลยาฬัม · มิถิลักศาร์ · โมฑี · รัญชนา · เรอจัง  · ลนตารา · ลัณฑา · ล้านนา · ลาว · ลิมบู · เลปชา · วรังจิติ · ศารทา · เสาราษฏร์ · สิงหล · สิทธัม · สิเลฏินาครี · โสรัง สมเป็ง · โอริยา · ฮานูโนโอ · อื่น ๆ: กืออึซ · ทานะ · เบรลล์ญี่ปุ่น · พอลลาร์ด · เมรอยติก · Boyd's Syllabic Shorthand · Hebrew cursive · Pitman Shorthand · Thomas Natural Shorthand
อักษรสระ-พยัญชนะ (Alphabets)	Linear: กรีก · กลาโกลิติก · กอธิก · คอปติก · จอร์เจีย · จู้อิน · ซีริลลิก · ทิฟินาค · ไทลื้อ · บัสซา · เบยทากุกจู · โบสถ์สลาโวนิกโบราณ  · เปอร์มิกโบราณ · ฟราเซอร์ · มองโกเลีย · แมนจู · รูน · รูนฮังการี · ละติน · เวเนติก · สันถาลี · สัทอักษรสากล · อเวสตะ · ออร์คอน · อาร์มีเนีย · อิตาลีโบราณ · อิสมาน · อีทรัสคัน · อึนโก · เอลบ์ซาน · โอคัม · ไอริช · ฮันกึล · Greco-Iberian alphabet · Mandaic · Ol Chiki · Shavian alphabet · Visible Speech · ชวเลขเกรกก์ · ชวเลขกาเบลสแบร์เกอร์ · ชวเลขอีเคลกติก · Non-linear: เบรลล์ · เบรลล์ฮีบรู · เบรลล์เกาหลี · รหัสมอร์ส · การตีธงสัญญาณ · ธงประมวลสากล · New York Point · Semaphore line
อักษรคติและอักษรภาพ (Ideograms & Pictograms)	ตงปา · Blissymbol · DanceWriting · Mi'kmaq · New Epoch Notation Painting · SignWriting
อักษรคำ (Logograms)	พื้นฐานจากอียิปต์: เดโมติก · เฮียราติก · ไฮโรกลิฟ พื้นฐานจากพยางค์: อักษรในอานาโตเลีย (คาเรีย · ลิเชีย · ลิเดีย · ลูเวีย) · รูปลิ่ม (ซูเมอร์ · แอกแคด · อีลาไมต์) · ตงปา · ตังกุต · มายา · อี้ พื้นฐานจากอักษรจีน: คันจิ · คีตัน · อักษรจีน (ตัวเต็ม · ตัวย่อ) · จื๋อโนม · จูร์เชน · น่าซี · สือดิบผู้จ่อง · ฮันจา อื่น ๆ: อเมริกากลาง · วินคา
อักษรกึ่งพยางค์ (Semi-syllabaries)	Full semi-syllabaries: จู้อิน · เซลติเบเรียน · ไอบีเรีย Redundant semi-syllabaries: Southwestern script
อักษรพยางค์ (Syllabaries)	กเปลเล · คะตะกะนะ · แคโรไลน์  · ไซปรัส · นดยุกา · นหวู่ซู · เปอร์เซียโบราณ · มันโยงะนะ · เมนเด · โลมา · ลิเนียร์เอ · ลิเนียร์บี · ไว · อฟากา · อี้ · ฮิระงะนะ · Woleaian · เชอโรกี · อักษรพื้นเมืองในแคนาดา: ครี · คาร์เรีย · แบล็กฟุต  · อินุกติตุต · โอจิบเว