บทความนี้มีอักษรพม่า หากอุปกรณ์ของคุณไม่สามารถเรนเดอร์อักษรนี้ได้ คุณอาจเห็นเครื่องหมายคำถาม, อักษรพิเศษ, กล่อง หรือสัญลักษณ์อื่น ๆ แทนที่อักษรพม่า

มหาเทวี (พม่า: မဟာဒေဝီ, ออกเสียง: [məhà dèwì]; อักษรโรมัน: Maha Dewi; ราว ค.ศ. 1322 – ราว ค.ศ. 1392) เป็นเจ้าหญิงผู้สำเร็จราชการแห่งอาณาจักรหงสาวดีในช่วงราวสิบสัปดาห์สุดท้ายของรัชกาลพระยาอู่ (Binnya U) ผู้เป็นพระอนุชา พระนางยังทรงเป็นเจ้าเมืองตะเกิง (Dagon) ตั้งแต่ ค.ศ. 1364 ถึงราว ค.ศ. 1392

ก่อนดำรงตำแหน่งผู้สำเร็จราชการแผ่นดินนั้น พระนางทรงเป็นที่ปรึกษาใกล้ชิดของพระอนุชามาตั้งแต่ ค.ศ. 1369 และทรงปกครองแผ่นดินโดยพฤตินัยมาตั้งแต่ต้นคริสต์ทศวรรษที่ 1380 แต่ราชสำนักไม่สนับสนุนพระนาง กลุ่มอำนาจในราชสำนักมักยกเอาข้อกล่าวหาที่ว่า พระนางมีความสัมพันธ์ฉันชู้สาวมายาวนานกับสมิงมะราหู (Smim Maru) หลานเขยผู้อ่อนวัยกว่าพระนางเป็นอันมาก มาบ่อนทำลายอิทธิพลของพระนาง ครั้นเมื่อพระยาน้อย (Binnya Nwe) พระนัดดาและพระโอรสบุญธรรมของพระนาง ก่อกบฏใน ค.ศ. 1383 สมิงชีพราย (Zeik-Bye) อัครมหาเสนาบดี ก็ลักลอบเข้าด้วยพระยาน้อย

ในเดือนตุลาคม ค.ศ. 1383 พระยาอู่ประชวรและมอบราชการให้แก่พระนางอย่างเป็นทางการ แต่พระนางมิอาจปราบกบฏพระยาน้อยลงได้ สองเดือนให้หลัง พระยาอู่สวรรคต ราชสำนักเลือกพระยาน้อยขึ้นสืบสันตติวงศ์ ทรงพระนาม พระเจ้าราชาธิราช (Razadarit) พระมหากษัตริย์พระองค์ใหม่ทรงตั้งพระนางซึ่งเป็นพระมารดาบุญธรรมกลับไปดำรงตำแหน่งเจ้าเมืองตะเกิงดังเดิม แต่สถานะของพระนางในครั้งนี้เป็นไปในทางพิธีการเท่านั้น

พระนางมีพระนามเมื่อแรกประสูติว่า "เม้ยนะ" (Mwei Na) เป็นพระธิดาของเจ้าหญิงจันทะมังคะละ (Sanda Min Hla) กับเจ้าชายสอเซน (Saw Zein) พระมารดาและพระบิดาทรงเป็นลูกพี่ลูกน้องกัน^[1] เมื่อประสูติแล้ว ทรงได้รับพระนามว่า "วิหารเทวี" (Wihara Dewi) เพราะมีพระประสูติการในขณะที่พระบิดาทรงสร้างพระวิหารถวายสงฆ์^[2] พระนางมีพระญาติร่วมพระบิดามารดา คือ เม้ยเน (Mwei Ne) พระเชษฐภคินี และพระยาอู่ (Binnya U) พระอนุชา^[3] เนื่องจากพระยาอู่ประสูติใน ค.ศ. 1323/24^[4] พระนางจึงน่าจะประสูติในหรือก่อน ค.ศ. 1322

หลังประสูติได้ไม่นาน พระบิดาก็ได้เถลิงถวัลยราชย์เป็นพระมหากษัตริย์แห่งอาณาจักรหงสาวดี มีพระนามว่า พระยารามมะไตย (Binnya Ran De) มีเมืองหลวงอยู่ที่เมาะตะมะ ส่วนพระเชษฐภคินีก็สิ้นพระชนม์ พระนางจึงเป็นพระราชบุตรพระองค์โตที่สุดที่ยังดำรงพระชนม์อยู่ของพระยารามมะไตย พระองค์จึงประทานพระนาม "มหาเทวี" ให้แก่พระนาง อันเป็นพระนามซึ่งทรงเป็นที่รู้จักมาจนบัดนี้^[3]

พระยารามมะไตยสวรรคตใน ค.ศ. 1330 พระนางและพระอนุชาจึงทรงกำพร้าพระบิดานับแต่นั้น^[5] แต่พระมารดาของทั้งสองพระองค์ทรงคุมอำนาจในราชสำนักไว้ได้ โดยทรงตั้งพระมหากษัตริย์สืบราชบัลลังก์ต่อมาจน ค.ศ. 1348 ถึงสองพระองค์ และตั้งพระองค์เองเป็นพระอัครมเหสีของพระเจ้าแผ่นดินพระองค์ใหม่ทั้งสองนั้น^[6]

พระมหาเทวีมิได้เสกสมรสจนกระทั่งพระชันษาเกือบปลายยี่สิบ โดยใน ค.ศ. 1348 พระยาอู่ พระอนุชา ทรงสืบบัลลังก์แห่งเมาะตะมะ และโปรดให้พระนางเสกสมรสกับบุญลาภ (Bon La) บุตรชายของมุเตียว (Than-Daw) เสนาบดีผู้ทรงอิทธิพล เพื่อสร้างความสัมพันธ์ทางเครือญาติ แล้วพระยาอู่ก็ทรงตั้งบุญลาภเป็นเจ้าเมืองตะเกิง บรรดาศักดิ์ว่า "พระตะเบิด" (Bya Hta-Baik)^[7] หลายปีให้หลังบุญลาภ ผู้เป็นพระสวามี ก็ได้เป็นพันธมิตรที่สำคัญของพระอนุชา

ครั้น ค.ศ. 1362 พระยาอู่ทรงขยายเจดีย์ชเวดากองให้สูงขึ้นถึง 20 เมตรเพื่อเป็นพระราชกุศล^[8] แต่กลับเป็นช่วงสุดท้ายที่อาณาจักรจะอยู่สงบร่มเย็น เพราะในปีถัดมา คือ ค.ศ. 1363 พระยาอู่และราชบริพารเสด็จออกจากเมาะตะมะ กลุ่มการเมืองคู่แข่ง นำโดยเจ้าชายพระตะบะ (Byattaba) ฉวยโอกาสเข้ายึดพระนครไว้ได้ และสมิงเลิกพร้า (Laukpya) พระเชษฐาหรืออนุชาของพระตะบะ ก็ก่อกบฏในลุ่มดินดอนสามเหลี่ยมอิรวดี พระยาอู่จึงทรงตั้งบุญลาภ พระสวามีของพระมหาเทวี เป็นแม่ทัพนำกำลังไปกู้พระนคร แต่พระชายาของพระตะบะ กับตละแม่มะสำโร (Tala Mi Ma-Hsan) พระขนิษฐาร่วมพระมารดาหรือบิดาของพระมหาเทวี ทรงร่วมมือกันวางยาพิษฆ่าบุญลาภเป็นผลสำเร็จในช่วงเจรจาหย่าศึก^[9]

พระมหาเทวีไม่ทรงมีเวลาอาลัยพระสวามีมากนัก ด้วยพระยาอู่โปรดให้เสกสมรสกับไชยสุระ (Zeya Thura) เจ้าเมืองมอบี (Hmawbi) ทันที แล้วโปรดให้ไชยสุระเป็นผู้บัญชาการทหารคนใหม่ยกกำลังไปยึดเมาะตะมะอีกครั้ง แต่ไชยสุระถูกสังหารกลางสมรภูมิ พระยาอู่จึงทรงตั้งพระมหาเทวีขึ้นเป็นเจ้าเมืองตะเกิง^[10]

เมื่อดำรงตำแหน่งเจ้าเมืองตะเกิง ปรากฏว่า พระมหาเทวีทรงเป็นผู้ปกครองที่สามารถอาจหาญ พระนางกลายเป็นพันธมิตรที่พระยาอู่ พระอนุชา ทรงขาดมิได้ เวลานั้น พระยาอู่ทรงไปตั้งราชสำนักอยู่ที่นอกเมืองวาน (Donwun) ห่างจากเมืองเมาะตะมะไปทางเหนือราว 100 กิโลมตร การที่พระมหาเทวีทรงบัญชาการเมืองตะเกิงได้อย่างมีประสิทธิภาพ ทำให้กองทัพกบฏของสมิงเลิกพร้าไม่อาจรุกคืบไปถึงเมืองพะโค (Pegu) ในภาคกลาง ส่วนสมิงพระตะเบิด (Smim Than-Byat - คนละคนกับพระตะเบิด ซึ่งมีชื่อเดิมว่า บุญลาภ) ซึ่งเป็นพระเชษฐาหรืออนุชาของพระตะบะ แต่ภักดีต่อพระยาอู่ ก็ป้องกันเมืองพะโคมิให้ถูกสมิงเลิกพร้าโจมตีจากทางตะวันตกเป็นผลสำเร็จ^[11]

แต่ใน ค.ศ. 1369/70 สถานการณ์กลับเลวร้ายลง ด้วยกองทัพของพระตะบะขับพระยาอู่ออกจากเมืองวานได้ ขอบเขตอำนาจของพระยาอู่บัดนี้จึงเหลือแต่เมืองพะโคที่เดียว ฉะนั้น พระยาอู่จึงทรงตั้งพะโคเป็นพระนครแห่งใหม่ ซึ่งอยู่ห่างเมืองตะเกิงของพระมหาเทวีไปทางตะวันออกเฉียงเหนือประมาณ 62 กิโลเมตร^[8][12]

ยิ่งพระอำนาจของพระยาอู่สั่นคลอน พระอำนาจของพระมหาเทวีก็ทวีขึ้น ครั้นอำมาตย์แพรจอ (Pun-So) อัครมหาเสนาบดีที่พระยาอู่ไว้พระทัย ถึงแก่กรรมใน ค.ศ. 1369 พระยาอู่ก็ทรงหันมาพึ่งพาคำแนะนำของพระมหาเทวีผู้เป็นพระเชษฐภคินี^[13] เหตุการณ์สำคัญ คือ เมื่อสมิงสามปราบ (Than-Byat) เจ้าเมืองกริบ (เมืองสิเรียม - Syriam) แปรพักตร์ พระมหาเทวีก็ทรงแนะให้ตีโต้ พระมหาเทวีทรงตั้งสมิงทะโยกคะราช (Yawga Rat) กับสมิงมะราหู ให้นำทัพข้ามแม่น้ำจากเมืองตะเกิงของพระนางเข้าไปยึดสิเรียมคืน การทัพครั้งนี้สำเร็จลุล่วงดังพระประสงค์ แต่พระยาอู่ก็ยังทรงตั้งมั่นอยู่ในพะโคต่อไป โดยทรงรอมชอมกับพระตะบะและสมิงเลิกพร้า พงศาวดารปากลัด (Pak Lat Chronicles) ระบุว่า พระยาอู่ทรงยอมมอบทองคำหนัก 16.33 กิโลกรัม พร้อมด้วยช้างสิบเชือก ให้แก่ทั้งสอง คนทั้งสองจึงยอมสวามิภักดิ์และกลับคืนเป็นข้าฝ่าละอองธุลีพระบาทของพระยาอู่แต่ในนาม^[14]

อย่างไรก็ดี การเถลิงอำนาจของพระมหาเทวีนี้ไม่เป็นที่ยอมรับนับถือของคนทั้งปวง กลุ่มการเมืองในราชสำนักที่มีสมิงชีพราย อัครมหาเสนาบดี เป็นผู้นำ ต่อต้านพระนางอย่างลับ ๆ และสามปีให้หลัง พระนาง ในพระชนม์กว่า 50 ชันษา ก็ทรงถูกต่อต้านหนักขึ้น เมื่อทรงถูกกล่าวหาว่า เป็นชู้กับสมิงมะราหู ผู้เป็นหลานเขยที่อ่อนวัยกว่าพระนางยิ่งนัก สมิงมะราหูผู้นี้เป็นสวามีของตละแม่ศรี (Tala Mi Thiri) พระธิดาของพระยาอู่ และพระนัดดาของพระนางเอง เมื่อข้อกล่าวหานี้แพร่สะพัด ผู้คนทั้งพระนครก็เย้ยหยันพระนาง พงศาวดารมอญ ราชาธิราช ยังบันทึกเพลงกลอนที่ชาวเมืองขับร้องเสียดสีพระนางเอาไว้^[15] ว่า "นกสตือไซร้ขึ้นไข่ไว้ในต้นไม้อันคาอันซุ่ง อันสตรีแก่จะใคร่ได้สามีหนุ่ม ถันยุคลนั้นไซร้ยานลงถึงรั้งผ้า"^[16] เหตุการณ์ครั้งนี้เชื่อว่า เป็นที่มาของภาษิตมอญที่ว่า "นางนกยูงแก่ปีนขึ้นเค้าไม้ไปวางไข่ นางหญิงเฒ่าไร้ยางอายไปแย่งผัวชาวบ้าน" (The old peahen climbs up a tree to lay a clutch of eggs; the old woman brazenly steals another woman's husband.)^[17]

อย่างไรก็ดี พระยาอู่ก็ทรงยังไว้พระทัยในพระนางมิเสื่อมคลาย ทั้งทรงมอบอำนาจให้พระนางมากขึ้น ๆ ทุกปี ด้วยพระพลานามัยทรุดโทรมลงตามลำดับ^[18] แต่การงัดข้อกันเพื่อชิงอำนาจก็เป็นไปในทางรุนแรงขึ้นทุกขณะเช่นกัน หลายกลุ่มพากันหนุนพระนางและสมิงมะราหูมากขึ้น ๆ^[19] เป็นเหตุให้ที่สุดแล้วกลุ่มของพระนางก็มีอำนาจมั่นคงสถาพรขึ้นในต้นคริสต์ทศวรรษที่ 1380 อันเป็นช่วงเวลาที่พระสุขภาพของพระยาอู่ถดถอยลงอย่างถึงที่สุด ฉะนั้น ใน ค.ศ. 1382 จึงปรากฏว่า พระมหาเทวีทรงได้ปกครองอาณาจักรหงสาวดีโดยพฤตินัยอยู่แล้ว^[20] ครั้น ค.ศ. 1383 พระยาน้อย ผู้เป็นพระโอรสของพระยาอู่ ทั้งเป็นพระนัดดาและโอรสบุญธรรมของพระนางเอง ก่อหวอดต่อต้านพระนาง^[21]

พระยาน้อยนั้นอยู่ในความดูแลของพระมหาเทวีผู้เป็นป้ามาแต่ประสูติ เพราะเจ้าหญิงมุเตียว (Mwei Daw) พระมารดา ทรงคลอดพระองค์แล้วก็เสด็จสวรรคาลัย^[22] พระมหาเทวีทรงอุ้มชูพระยาน้อยมาเสมือนพระราชบุตรในพระอุทร แต่พระยาอู่ พระบิดาของพระยาน้อย ไม่พอพระทัยในพระยาน้อยมาเสมอ เพราะทรงเห็นว่า พระยาน้อยมีน้ำพระทัยโหดเหี้ยม ครั้งหนึ่งถึงกับรับสั่งต่อพระมหาเทวีว่า อย่าให้พระยาน้อยสืบราชสมบัติเด็ดขาด^[23] ด้วยเหตุนั้น พระยาอู่จึงทรงเลือกพ่อขวัญเมือง (Baw Ngan-Mohn) พระโอรสองค์น้อย เป็นรัชทายาท พระยาน้อยทรงทราบแล้วก็ทรงนิ่งเฉย^[23]

ครั้น ค.ศ. 1382 พระยาน้อยทรงลักลอบได้เสียกับตละแม่ท้าว (Talamidaw) พระเชษฐหรือขนิษฐภคินีต่างพระมารดาของพระองค์เอง ยิ่งทำให้พระยาอู่พิโรธหนัก รับสั่งให้จับพระยาน้อยไปจำคุกไว้ แต่พระมหาเทวีก็ทรงวอนขอให้งดโทษเสีย จนพระยาอู่ทรงยอมปล่อยพระยาน้อย และยอมให้พระยาน้อยเสกสมรสกับตละแม่ท้าว โดยมีพระมหาเทวีเป็นองค์ประธานในการวิวาหมงคล^[23]

แต่เหตุการณ์เหล่านี้ทำให้พระยาน้อยทรงตระหนักว่า พระมหาเทวีทรงมีอำนาจเหนือแผ่นดินหงสาวดีมากเพียงไร และพระยาน้อยทรงเชื่อว่า พระนางจะเอาชายชู้มานั่งราชบัลลังก์ พระยาน้อยจึงทรงถือพระนางเป็นศัตรูสำคัญ^[20][17] สมิงชีพรายเห็นสบโอกาส จึงยุแยงพระยาน้อยว่า พระมหาเทวี กับสมิงมะราหู ชายชู้ วางแผนจับพระยาน้อยประหารชิงบัลลังก์อยู่แล้ว^[21] ครั้นวันที่ 22 เมษายน ค.ศ. 1383 พระยาน้อยจึงตัดสินพระทัยก่อกบฏ^{[note 1]} เช้ามืดวันที่ 5 พฤษภาคม ค.ศ. 1383 พระยาน้อยนำกำลัง 30 นายหนีออกจากเมืองพะโคไปยึดเมืองตะเกิงตั้งกองบัญชาการ^{[note 2]}

เดิมที พระมหาเทวีมิได้สนพระทัยการไปของพระยาน้อยมากนัก แต่พระยาอู่ พระมหากษัตริย์ผู้ประชวรหนักอยู่นั้น รับสั่งให้พระนางเสด็จไประงับเหตุ พระนางจึงหมายพระทัยจะส่งกองพันกองหนึ่งไปรับมือ แต่สมิงชีพรายทูลว่า ไม่สมควร เพราะเป็นการกระทำของเจ้าชายหนุ่มผู้วู่วามเท่านั้น^[24] พระนางเห็นด้วย จึงโปรดให้คณะทูตไปตะเกิงเพื่อเจรจาให้พระยาน้อยกลับคืนมาพระนคร พระยาน้อยมีราชสาสน์มากราบทูลว่า ยังทรงถือพระนางเสมือนพระมารดาอยู่ และจะเสด็จนิวัตภายในเดือนสิงหาคม^[25]

แท้จริงแล้ว พระยาน้อยมิได้ตั้งพระทัยจะกลับพะโค พระองค์รวบรวมผู้นำท้องถิ่นรอบเมืองตะเกิงมาเข้าฝ่ายพระองค์ วันที่ 18 สิงหาคม ค.ศ. 1383 พระมหาเทวีจึงโปรดให้คณะทูตอีกชุดไปเจรจากับพระยาน้อย^{[note 3]} พระยาน้อยก็ทรงรับปากดังเดิมว่า จะกลับเมืองหลวงในเร็ววัน แต่ไม่ช้าพระมหาเทวีก็ทรงได้รับรายงานว่า พระยาน้อยส่งทูตไปขอความช่วยเหลือจากเมาะตะมะและมองมะละ (Myaungmya) ซึ่งเวลานั้นเป็นเมืองขึ้นของอาณาจักรหงสาวดีแต่ในนาม พระนางจึงทรงส่งคณะทูตไปเมืองทั้งสองตัดหน้าพระยาน้อย^[26] แต่ที่สุดแล้ว ในวันที่ 27 สิงหาคม ค.ศ. 1383^{[note 4]} พระนางก็ตกลงพระทัยว่า จะใช้กำลังขั้นเด็ดขาดกับพระยาน้อยทันทีที่สิ้นฤดูฝน^[27]

ขณะนั้น พระพลานามัยของพระยาอู่ทรุดหนักอย่างเห็นได้ชัด จนไม่ทรงสามารถออกว่าราชการได้อีก ฉะนั้น ในเดือนตุลาคม ค.ศ. 1383 จึงมีพระราชโองการมอบหมายราชการแผ่นดินทั้งสิ้นทั้งปวงให้แก่พระมหาเทวีผู้เป็นพระเชษฐภคินี ให้พระนางมีราชศักดิ์และสิทธิ์ที่จะใช้มหาเศวตฉัตรได้ดังพระเจ้าแผ่นดิน^{[note 5]} เหตุนั้น จึงมีการขานพระนามว่า "มังมหาเทวี" (Min Maha Dewi)^[28] แต่พระนางก็ยังทรงว่าราชการในพระนามาภิไธยของพระอนุชาต่อไป มิได้ทรงออกหน้าเป็นพระเจ้าแผ่นดินเสียเอง^[29]

พระบัญชาประการแรกที่พระนางมีเมื่อทรงเข้าเป็นผู้สำเร็จราชการแผ่นดินอย่างเป็นทางการ คือ ให้ยึดเมืองตะเกิงคืนจากพระยาน้อย พระนางทรงตั้งสมิงมะราหูเป็นกองหน้า ตั้งสมิงชีพรายเป็นกองหลัง นำทัพสามทัพ หนึ่งจากเมืองพะโค หนึ่งจากเมืองเมาะตะมะ และอีกหนึ่งจากเมืองมองมะละ ออกจากพะโคไปในวันที่ 28 ตุลาคม ค.ศ. 1383^{[note 6]} แต่ทัพเมืองเมาะตะมะและมองมะละนั้นมิได้ประสงค์จะเข้าร่วมศึกอย่างแท้จริง มาแต่เฝ้าสังเกตเหตุการณ์เท่านั้น ส่วนสมิงชีพรายซึ่งเป็นฝ่ายพระยาน้อยมาแต่ต้นแล้ว ก็ลอบรายงานการทัพต่อพระยาน้อยสม่ำเสมอ ครั้นทัพทั้งสามไปถึงเมืองตะเกิง ก็ตั้งยั้งอยู่นอกเมือง แต่ไม่อาจตกลงกันเรื่องแผนประสานงานได้ พระยาน้อยจึงส่งทูตไปยังค่ายฝ่ายเมาะตะมะและมองมะละเจรจาให้ถอนตัว คณะทูตทำงานสำเร็จ ทัพมองมะละเป็นกลุ่มแรกที่ลาจาก ตามมาด้วยทัพเมาะตะมะในอีกไม่กี่วัน จึงเหลือแต่ทัพจากพะโคให้พระยาน้อยจัดการ^[30] ครั้นวันที่ 19 พฤศจิกายน ค.ศ. 1383^{[note 7]} พระยาน้อยเปิดศึกกับกองหน้าที่นำโดยสมิงมะราหู ส่วนกองหลังของสมิงชีพรายก็ไปตั้งเสียไกลสมรภูมิ ทำให้กองหน้าแตกพ่ายกลับไป^[31]

ข่าวการพ่ายศึกทำให้พระมหาเทวีทรงฉงนพระทัยว่า เหตุใดกองกำลังอันน้อยนิดของพระยาน้อยจึงมีชัยเหนือกองทัพของพระนางได้ จนที่สุดก็ทรงเล็งเห็นถึงการหักหลังจากสมิงชีพราย และทรงตระหนักว่า มิทรงอยู่ในฐานะที่จะตีโต้อีกต่อไป^[31] พระนางรับสั่งให้ตกแต่งค่ายคูประตูหอรบเป็นการด่วน ส่วนสมิงชีพรายก็ถวายรายงานการปรับปรุงพระนครนี้ให้พระยาน้อยทรงทราบอย่างต่อเนื่อง^[32] เวลานั้น อำนาจของพระมหาเทวีเสื่อมคลายลงมาก ไม่มีผู้ใดเชื่อถือพระเสาวนีย์อีกต่อไป พอพระยาน้อยนำทัพมาถึงกำแพงเมืองพะโคในวันที่ 10 ธันวาคม ค.ศ. 1383^{[note 8]} พระมหาเทวีก็มิอาจทรงทำประการใดได้อีก นอกจากประทับหลบภัยอยู่ภายในกำแพงพระนคร^[33]

ทหารทั้งสองฝ่ายสู้ยันกันมิรู้แพ้ชนะมาจนวันที่ 2 มกราคม ค.ศ. 1384 เมื่อพระยาอู่เสด็จสวรรคต และสมิงมะราหูพยายามแสวงหาผู้สนับสนุนให้ตนขึ้นเสวยราชย์แทน แต่ไร้คนเข้าด้วย สมิงมะราหูจึงพาพระมหาเทวีเสด็จหนีจากพระนคร แต่ก็ไปไม่รอด ถูกจับกุมกลางทาง^[34] ฉะนั้น วันที่ 4 มกราคม ค.ศ. 1384^{[note 9]} ราชสำนัก ซึ่งสมิงชีพรายควบคุมไว้ได้นั้น จึงถวายราชบัลลังก์แก่พระยาน้อย วันรุ่งขึ้น พระยาน้อยเสด็จขึ้นครองราชย์ ทรงรับพระนาม "ราชาธิราช"^[4] แต่พระยาน้อยตัดสินพระทัยจะไม่ลงโทษทัณฑ์ใด ๆ แก่พระมารดาบุญธรรม พระองค์ทรงตั้งพระมหาเทวีกลับเป็นเจ้าเมืองตะเกิง แต่บทบาทของพระนางหลังจากนี้เป็นไปในทางพิธีการเท่านั้น มิได้มีอำนาจปกครองอย่างแท้จริงเช่นแต่ก่อน^[35]

ในบั้นปลายพระชนมชีพ พระมหาเทวีทรงพำนักอยู่ ณ เมืองตะเกิง และไม่ทรงมีส่วนในการปกครองของพระเจ้าราชาธิราช แต่ก็ทรงมีโอกาสได้ร่วมเหตุการณ์ในห้วงเจ็ดปีหลังพระเจ้าราชาธิราชเสด็จขึ้นเสวยราชย์ อันได้แก่ การที่พระเจ้าราชาธิราชผนวกแว่นแคว้นแดนมอญทั้งสามเข้าเป็นหนึ่งและต่อต้านการรุกรานของอาณาจักรอังวะจากทางเหนือไว้เป็นผลสำเร็จ^[36][37]

พระนางสิ้นพระชนม์ในราว ค.ศ. 1392 อันเป็นปีเดียวกับที่พระนางปิยราชเทวี (Piya Yaza Dewi) มเหสีพระเจ้าราชาธิราช สิ้นพระชนม์ และพระยารามที่ 1 (Binnya Ran I) โอรสพระเจ้าราชาธิราช ประสูติ ครั้น ค.ศ. 1394 พระเจ้าราชาธิราชทรงตั้งพระนามพระธิดาพระองค์ใหม่ว่า "วิหารเทวี" ตามพระนามของพระมหาเทวี สมเด็จป้าผู้มีพระประสูติการเมื่อกว่าเจ็ดสิบปีผ่านมาแล้ว^[38]

• Fernquest, Jon (Spring 2006). "Rajadhirat's Mask of Command: Military Leadership in Burma (c. 1348–1421)" (PDF). SBBR. 4 (1). คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2019-08-01. สืบค้นเมื่อ 2017-12-23.
• Harvey, G. E. (1925). History of Burma: From the Earliest Times to 10 March 1824. London: Frank Cass & Co. Ltd.
• Htin Aung, Maung (1967). A History of Burma. New York and London: Cambridge University Press.
• Pan Hla, Nai (1968). Razadarit Ayedawbon (ภาษาพม่า) (8th printing, 2005 ed.). Yangon: Armanthit Sarpay.
• Royal Historical Commission of Burma (1832). Hmannan Yazawin (ภาษาพม่า). Vol. 1–3 (2003 ed.). Yangon: Ministry of Information, Myanmar.
• Sein Lwin Lay, Kahtika U (1968). Min Taya Shwe Hti and Bayinnaung: Ketumadi Taungoo Yazawin (ภาษาพม่า) (2006, 2nd printing ed.). Yangon: Yan Aung Sarpay.

ด ค ก พระมหากษัตริย์พม่า
ราชวงศ์พุกาม ค.ศ. 849–1297	ปยีน-บย่า ตานแนะ ซะเล เต้นโค ญองอู้ ซอยะฮ่าน กู้นซอจ้องพยู จีนโซ่ โซะกะเต้ อโนรธามังช่อ ซอลู จานซิต้า ซีตูที่ 1 นะระตู นรสิงขะ ซีตูที่ 2 ไชยสิงขะ นรสิงหอุซะนา1 จะซวา อุซะนา นรสีหบดี กะยอชวา2
อาณาจักรมยีนไซง์และอาณาจักรปี้นยะ ค.ศ. 1297–1364	อะทินคะยา1, ราซะทินจาน1 และ สีหตู1 สีหตู อูซะนาที่ 1 สีตู1 จะซวาที่ 1 จะซวาที่ 2 นรตู่ อูซะนาที่ 2
อาณาจักรซะไกง์ ค.ศ. 1315–1364	ซอยู่น ตราพระยาที่ 1 อโนรธาที่ 1 จะซวา อโนรธาที่ 2 ตราพระยาที่ 2 Minbyauk Thihapate
อาณาจักรอังวะ ค.ศ. 1364–1555	ตะโดมินพญา ฝรั่งมังศรีชวา ตราพระยา ฝรั่งมังฆ้อง ฝรั่งมังศรี มี่นละแง กะเล่เจ้ตองโญ โม่ญี่นตะโด้ มังรายกะยอชวาที่ 1 นรปติที่ 1 สีหสุระ มังฆ้องที่ 2 และ สีหสุระที่ 2 นรปติที่ 2 ซะโลน3 และ โตฮาน-บว่า3 คอนเมง3 นรปติที่ 33 นรปติที่ 43
อาณาจักรหงสาวดี ค.ศ. 1287–1539, ค.ศ. 1550–1552	ฟ้ารั่ว รามประเดิด แสนเมือง รามมะไตย ชีปอน อายกำกอง อายลาว พระยาอู่ มหาเทวี1 ราชาธิราช ธรรมราชา รามที่ 1 พะโร พญาเกียรติ์ มะมุดตาว เชงสอบู ธรรมเจดีย์ รามที่ 2 สการะวุตพี สมิงสอตุต4 สมิงทอ4
อาณาจักรมเยาะอู้ ค.ศ. 1429–1785	Saw Mon Khayi Ba Saw Phyu Dawlya Ba Saw Nyo Ran Aung Salingathu ยาซา จาซาปะติ ซอโอ Thazata มี่นคอง มี่นบีน Dikkha ซอละ Sekkya พะล่อง ยาซาจี้ Khamaung สิริสุธรรมมา สเน่ห์ นรปติ ตะโด จันทธรรมราชา สิริสุริยา วรธรรมราชา มุนีสุธรรมราชา จันทสุริยาที่ 1 นรธา Mayuppiya Kalamandat นรธิบดี จันทวิมาลาที่ 1 จันทสุริยาที่ 2 Sanda Wizaya จันทสุริยาที่ 3 นรธิบดี Narapawara Sanda Wizala Madarit นรอภัย Thirithu จันทปรมะ อภัย Sanda Thumana จันทวิมาลาที่ 2 Sanda Thaditha Maha Thammada
อาณาจักรแปร ค.ศ. 1482–1542	ตะโดเมงสอ บาเยงทเว นรปติ5 มังฆ้อง5
ราชวงศ์ตองอู ค.ศ. 1510–1752	เมงจีโย ตะเบ็งชะเวตี้ บุเรงนอง นันทบุเรง ญองย่าน อะเนาะเพะลูน มีนเยเดะบะ ตาลูน ปีนดะเล ปเย นะราวะระ มังกะยอดิน สเน่ห์มิน ตะนินกันเหว่ มหาธรรมราชาธิบดี
อาณาจักรหงสาวดีใหม่ ค.ศ. 1740–1757	สมิงทอพุทธกิตติ พญาทะละ
ราชวงศ์โก้นบอง ค.ศ. 1752–1885	อลองพญา มังลอก มังระ จิงกูจา หม่องหม่อง ปดุง จักกายแมง แสรกแมง พุกามแมง มินดง สีป่อ
1อุปราชหรือผู้สำเร็จราชการแทน 2มองโกลครอบครอง (ค.ศ. 1297) 3สหพันธรัฐชาน (ค.ศ. 1527–55) 4การฟื้นฟูระยะสั้น (ค.ศ. 1550–52) 5สหพันธรัฐฉานครอบครอง (ค.ศ. 1532–42)