Charlton Heston

Imię i nazwisko	John Charles Carter
Data i miejsce urodzenia	4 października 1923 Evanston, Stany Zjednoczone
Data i miejsce śmierci	5 kwietnia 2008 Beverly Hills
Zawód	aktor, reżyser, producent, scenarzysta
Współmałżonek	Lydia Marie Clarke (1944-2008; jego śmierć)
Lata aktywności	1941–2008
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

Charlton Heston, właśc. John Charles Carter^[1][2] (ur. 4 października 1923 w Evanston, zm. 5 kwietnia 2008 w Beverly Hills) − amerykański aktor i aktywista społeczny, najlepiej znany z heroicznych ról w hitach ze złotej ery Hollywood jak Mojżesz z biblijnego filmu Cecila B. DeMille’a Dziesięcioro przykazań (1956), Juda Ben-Hur w filmie Williama Wylera Ben-Hur (1959), Rodrigo Díaz de Vivar w amerykańsko-włoskim Cydzie Anthony’ego Manna (1961) i Robert Neville w filmie science fiction Borisa Sagala Człowiek Omega (The Omega Man, 1971)^[3]. Laureat Oscara i David di Donatello za tytułową rolę w filmie Ben-Hur (1959)^[4]. Był przewodniczącym amerykańskiej Gildii Aktorów, należał do najsłynniejszych artystów ekranu w USA^[5]. Zadebiutował na ekranie w 1941 jako Peer Gynt w filmie pod tym samym tytułem^[5].

Urodził się w Evanston w stanie Illinois jako syn Lilli (z domu Charlton) Carter i Russella Whitforda Cartera, operatora młyna^[6]. Kiedy miał dziesięć lat, jego rodzice rozwiedli się. Matka wyszła za mąż za Chestera Hestona i Charlton przyjął nazwisko ojczyma. Rodzina przeprowadziła się na przedmieścia Chicago. W wieku szesnastu lat pojawił się na dużym ekranie w tytułowej roli w ekranizacji sztuki Henrika Ibsena Peer Gynt (1941)^[7].

W 1941 ukończył New Trier High School^[8][9] w Winnetka w Illinois. Studiował dramat na Northwestern University w Evanston^[8][9]. W czasie II wojny światowej służył w Korpusie Powietrznym Armii Stanów Zjednoczonych^[10].

Po wojnie Heston z żoną mieszkali w Hell’s Kitchen w Nowym Jorku, gdzie pracowali jako modele artystów. Zafascynowani repertuarem Szekspira i szukając sposobu na dostanie się do teatru, Heston i jego żona Lydia podjęli w 1947 pracę administratorów teatrzyku Thomas Wolfe Memorial Theatre^[10] w Asheville w Karolinie Północnej. Pod koniec lat 40. Heston grał na Broadwayu^[7].

W 1950 przeniósł się do Hollywood. Zagrał postać Marka Antoniusza w adaptacji szekspirowskiej Juliusza Cezara (Julius Caesar, 1950)^[10], zanim został zaangażowany do monumentalnego hollywoodzkiego obrazu Cecila B. DeMille’a, Największe widowisko świata (The Greatest Show on Earth, 1952). Stworzył wybitną kreację Mojżesza w filmie biblijnym DeMille’a Dziesięcioro przykazań (The Ten Commandments, 1956). Wielkim sukcesem była tytułowa rola Judy Ben-Hura, bogatego żydowskiego księcia i kupca z Jerozolimy, w ekranizacji powieści historycznej Lew Wallace’a, Ben Hur (1959), za którą został uhonorowany nagrodą Oscara.

Jego kolejne role biblijne i historyczne to siódmy prezydent USA, Andrew Jackson, w Damie prezydenta (The President’s Lady, 1953) i Bukanierze (The Buccaneer, 1958), Cyd – Rodrigo Díaz de Vivar w kostiumowym dramacie El Cid (1961), Michał Anioł w ekranizacji powieści Irvinga Stone’a, Udręka i ekstaza (The Agony and the Ecstasy, 1965), Jan Chrzciciel w Opowieść wszech czasów (The Greatest Story Ever Told, 1965), brytyjski generał Charles Gordon w Chartumie (Khartoum, 1966), Marek Antoniusz w Juliuszu Cezarze (Julius Caesar, 1970) i swoim debiucie reżyserskim – Antoniusz i Kleopatra (Antony and Cleopatra, 1971), kardynał Richelieu w ekranizacji powieści Aleksandra Dumasa, Trzech muszkieterów (The Three Musketeers, 1973) i sequelu Czterech muszkieterów (The Four Musketeers, 1974) oraz aktor grający króla w ekranowej adaptacji Kennetha Branagha szekspirowskiego Hamleta (1996)^[11].

Popularność wśród telewidzów zdobył rolą dyrektora generalnego Colby Enterprises, Jasona Colby'ego, w operze mydlanej ABC, Dynastia (Dynasty, 1985) i spin–offie Dynastia Colbych (The Colbys, 1985–1987).

17 marca 1944 poślubił Lydię Marie Clarke. Miał z nią syna Frasera Clarke’a (ur. 1955), który został scenarzystą i aktorem, oraz adoptowaną córkę Holly Ann (ur. 1961).

W latach 50. i 60. popierał demokratów, w 1963 brał udział w marszu na Waszyngton Martina Luthera Kinga, w latach 1966–1971 był prezesem Stowarzyszenia Aktorów Filmowych. W latach 80. zbliżył się do republikanów i w kolejnych kampaniach wyborczych popierał ich kandydatów na prezydenta. W latach 1998–2003 był prezesem Narodowego Stowarzyszenia Strzeleckiego Ameryki, zdecydowanie opowiadając się przeciwko próbom ograniczenia dostępu do broni w USA – w tej roli pojawił się w oscarowym dokumencie Zabawy z bronią Michaela Moore’a.

W 2002 stwierdzono u niego chorobę Alzheimera^[12]. 5 kwietnia 2008 zmarł w wieku 84 lat w swoim domu w Beverly Hills^[12].

• 1941: Peer Gynt – Peer Gynt
• 1950: Dark City – Danny Haley/Richard Branton
• 1950: Julius Caesar – Marek Antoniusz
• 1953: Dama prezydenta (The President’s Lady) – prezydent Andrew Jackson
• 1954: Secret of the Incas – Harry Steele
• 1956: Dziesięcioro przykazań (The Ten Commandments) – Mojżesz
• 1958: Biały kanion (The Big Country) – Steve Leech
• 1958: The Bucaneer – gen. Andrew Jackson
• 1958: Dotyk zła (Touch of Evil) - Ramon Miguel "Mike" Vargas
• 1959: Ben-Hur – Juda Ben-Hur
• 1959: Wrak „Mary Deare” (The Wreck of Mary Deare) – John Sands
• 1961: Cyd (El Cid) – Rodrigo Díaz de Vivar
• 1965: Udręka i ekstaza (The Agony and the Ecstasy) – Michał Anioł
• 1965: Major Dundee – major Amos Charles Dundee
• 1965: Opowieść wszech czasów (The Greatest Story Ever Told) – Jan Chrzciciel
• 1966: Chartum (Khartoum) – gen. Charles Gordon
• 1968: Planeta małp (Planet of the Apes) – George Taylor
• 1970: W podziemiach Planety Małp (Beneath the Planet of the Apes) – George Taylor
• 1971: The Omega Man – Robert Neville
• 1971: Antoniusz i Kleopatra (Anthony and Cleopatra) – Marek Antoniusz
• 1972: Terror w przestworzach (Skyjacked) – kpt. Henry „Hank” O’Hara
• 1973: Zielona pożywka (Soylen Green) – detektyw Robert Thorn
• 1973: Trzej muszkieterowie (The Three Musketeers) – kardynał Richelieu
• 1974: Port lotniczy 1975 (Airport 1975) – Alan Murdock
• 1974: Czterej muszkieterowie (The Four Musketeers) – kardynał Richelieu
• 1974: Trzęsienie ziemi (Earthquake) – Stewart Graff
• 1976: Bitwa o Midway (Midway) – kom. Matthew Garth
• 1976: Dwuminutowe ostrzeżenie (Two-Minute Warning) – kpt. Peter Holly
• 1977: Książę i żebrak (Crossed Swords) – król Henryk VIII
• 1985–1987: Dynastia Colbych (Dynasty II: The Colbys) – Jason Colby
• 1989: Wyspa Skarbów (Treasure Island) – John Silver
• 1993: Świat Wayne’a 2 (Wayne’s World 2) – dobry aktor
• 1993: Tombstone – Henry Hooker
• 1994: Prawdziwe kłamstwa (True Lies) – Spencer Trilby
• 1995: W paszczy szaleństwa (In the Mouth of Madness) – Jackson Harglow
• 1996: Hamlet – aktor-król
• 1996: Tajemnicze Pochodzenie Człowieka (The Mysterious Origin of Man) – w osobie własnej jako gospodarz i narrator
• 1999: Męska gra (Any Given Sunday) – komisarz
• 2001: Planeta Małp (Planet of the Apes) – Zaius
• 2001: Zakon (The Order) – prof. Walter Finley
• 2001: Romanssidło (Town & Country) – Ojciec Eugenie
• 2003: Papà Rua Alguem 5555 – Josef Mengele
• 2005: Czyngis-chan (Genghis Khan) – Togrul
• 2010: Genghis Khan: The Story of a Lifetime – Trogul

• Nagroda Akademii Filmowej
  • Najlepszy aktor pierwszoplanowy: 1960 Ben-Hur
  • Jean Hersholt Humanitarian Award: 1978
• Złoty Glob
  • Henrietta Award: 1962
  • Nagroda im. Cecila B. DeMille’a: 1967

• Jan Słodowski, Andrzej Roman: Gwiazdy światowego kina. Leksykon. Warszawa: Editions Spotkania, 1992, s. 101. ISBN 83-85195-83-1.

• Charlton Heston w bazie IMDb (ang.)
• Charlton Heston w bazie Filmweb
• Charlton Heston w bazie Notable Names Database (ang.)