Ernest Borgnine

Ernest Borgnine (1962)
Imię i nazwisko	Ermes Effron Borgnino
Data i miejsce urodzenia	24 stycznia 1917 Hamden
Data i miejsce śmierci	8 lipca 2012 Los Angeles
Zawód	aktor
Współmałżonek	Rhoda Kemins (1949–1958; rozwód) Katy Jurado (1959-1963; rozwód) Ethel Merman (1964; rozwód) Donna Granucci (1965–1972; rozwód) Tova Borgnine (1973–2012; jego śmierci)
Lata aktywności	1947–2012
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

Ernest „Ernie” Borgnine, właśc. Ermes Effron Borgnino^[1] (ur. 24 stycznia 1917 w Hamden, zm. 8 lipca 2012 w Los Angeles) – amerykański aktor filmowy i telewizyjny. Laureat Oscara dla najlepszego aktora pierwszoplanowego za rolę w melodramacie Delberta Manna Marty (1955)^[2].

Urodził się w Hamden w stanie Connecticut w rodzinie włoskich imigrantów^[3]. Jego matka Anna (z domu Boselli; 1894 - ok. 1949)^[4] pochodziła z Carpi, niedaleko Modeny, a jego ojciec Camillo Borgnino (1891–1975)^[5] pochodził z Ottiglio niedaleko Alessandrii. Rodzice Borgnine rozstali się, gdy miał dwa lata, a następnie mieszkał z matką we Włoszech przez około cztery i pół roku. W 1923 jego rodzice pogodzili się, nazwisko rodziny zostało zmienione z Borgnino na Borgnine, a jego ojciec zmienił imię na Charles. Borgnine miał młodszą siostrę, Evelyn Borgnine Velardi (1925–2013). Rodzina osiedliła się w New Haven w Connecticut, gdzie Borgnine ukończył James Hillhouse High School^[6]. Dorastając, uprawiał sport. Był weteranem II wojny światowej – do US Navy wstąpił w 1935, tuż po ukończeniu szkoły średniej. W marynarce służył do 1945^[7].

Studiował aktorstwo w Randall School of Drama w Hartford, a następnie związał się z Barter Theatre w Abingdon w Wirginii^[8]. W 1947 otrzymał swoją pierwszą rolę w spektaklu State of the Union^[9]. Jego następną rolą była rola dżentelmena w przedstawieniu Tennessee Williamsa Szklana menażeria. W 1949 wyjechał do Nowego Jorku, gdzie zadebiutował na Broadwayu w roli pielęgniarza w sztuce Mary Chase Harvey^[9], a w 1952 wystąpił jako Nelson w komedii fantasy Mrs. McThing^[10] z Helen Hayes.

W Hollywood pojawił się w 1951. Pierwszą ważną rolę zagrał w filmie Stąd do wieczności (1953) w reżyserii Freda Zinnemanna. Choć grywał przeważnie role drugoplanowe, to pozostaje jednym z najpopularniejszych i najbardziej rozpoznawalnych aktorów amerykańskich. Stworzył szereg pamiętnych kreacji, m.in. w tak głośnych filmach jak Czarny dzień w Black Rock (1955), Parszywa dwunastka (1967), Dzika banda (1969), Tragedia „Posejdona” (1972) czy Ucieczka z Nowego Jorku (1981).

Do ostatnich chwil życia aktywnie pracował, pojawiając się na ekranie, głównie w produkcjach telewizyjnych.

Aktor zmarł w szpitalu w Los Angeles, mając 95 lat. Bezpośrednią przyczyną zgonu była niewydolność nerek^[11].

Był pięciokrotnie żonaty:

• Rhoda Kemins (od 1949 do 1958, rozwód) – córka Gina (ur. 1952)
• Katy Jurado (od 1959 do 1963, rozwód)
• Ethel Merman (1964 – małż. trwało 32 dni, rozwód)
• Donna Rancourt (od 1965 do 1972, rozwód) – 3 dzieci: syn Christopher (ur. 1969) oraz córki: Sharon (ur. 1965) i Diana (ur. 1970)
• Tova Traesnaes (ur. 1941, byli małżeństwem od 24 lutego 1973)

• Stąd do wieczności (1953) jako sierż. James R. „Fatso” Judson
• Demetriusz i gladiatorzy (1954) jako Strabo
• Johnny Guitar (1954) jako Bart Lonergan
• Łowca nagród (1954) jako Bill Rachin
• Vera Cruz (1954) jako Donnegan
• Czarny dzień w Black Rock (1955) jako Coley Trimble
• Marty (1955) jako Marty Pilletti
• Krwawa sobota (1955) jako Stadt
• Taryfa ulgowa (1955) jako Morgan
• Kosztowny związek (1956) jako Tom Hurley
• Ranczo w dolinie (1956) jako Shep Horgan
• Złoczyńcy (1958) jako John McBain
• Wikingowie (1958) jako Ragnar
• Torpeda poszła! (1958) jako kom. por. Archer „Archie” Sloan
• Sąd ostateczny (1961) jako złodziej
• Barabasz (1961) jako Lucius
• Doborowa jednostka (1964) jako kom. por. Quinton McHale
• Start Feniksa (1965) jako Trucker Cobb
• Parszywa dwunastka (1967) jako gen. Warden
• Legenda Lylah Clare (1968) jako Barney Sheean
• Podział (1968) jako Bert Clinger
• Stacja arktyczna Zebra (1968) jako Boris Vaslov
• Dzika banda (1969) jako Dutch Engstrom
• Hannie Caulder (1971) jako Emmett Clemens
• Mściciele (1971) jako Hoop
• Tragedia „Posejdona” (1972) jako Mike Rogo
• Władca północy (1973) jako Shack
• Domek na prerii (1974) jako Jonathan
• Diabelski deszcz (1975) jako Jonathan Corbis
• Pigalak (1975) jako Santuro
• Jezus z Nazaretu (1977) jako Centurion
• Książę i żebrak (1977) jako John Canty
• Konwój (1978) jako szeryf Lyle Wallace
• Czarna dziura (1979) jako Harry Booth
• Na Zachodzie bez zmian (1979) jako Stanislaus Katczinsky
• Gdy czas ucieka (1980) jako Tom Conti
• Atomowy glina (1980) jako sierż. Willy Dunlop
• Ryzykowna gra (1981) jako Clint
• Śmiertelne błogosławieństwo (1981) jako Isaiah Schmidt
• Ucieczka z Nowego Jorku (1981) jako Cabbie, taksówkarz
• Obława (1984) jako Robeson
• Kryptonim: Dzikie Gęsi (1984) jako Fletcher
• Airwolf (1984-87; serial TV) jako Dominic Santini
• Alicja w Krainie Czarów (1985) jako Lew
• Parszywa dwunastka 2 (1985) jako gen. Worden
• Parszywa dwunastka 3: Zabójcza misja (1987) jako gen. Worden
• Parszywa dwunastka 4 (1988) jako gen. Worden
• Laserowa misja (1989) jako prof. Braun
• Płonący brzeg (1991; serial TV) jako Ernie
• Laserowa misja 2 (1993) jako Hans Kroger
• Wszystkie psy idą do nieba 2 (1996) – Grymas (głos)
• Doborowa jednostka (1997) jako kom. por. Quinton McHale
• Gattaca – szok przyszłości (1997) jako Caesar
• Mel (1998) jako dziadek Bill
• Mali żołnierze (1998) – Kip Killigan (głos)
• Bejsbolo-kosz (1998) jako Ted Denslow
• Blueberry (2004) jako Rolling Star
• A Grandpa for Christmas (2007) jako Bert O’Riley
• Dzikie łowy (2008) jako Milas
• Zabójcza rozgrywka (2008) jako Thurmond Prescott
• Studia życzeń (2009) jako „Big” Jim, właściciel gospody
• Red (2010) jako Henry
• Jesienna pełnia (2010) jako Frank
• Człowiek, który uścisnął dłoń Vicente Fernandeza (2012) jako Rex Page

• Nagroda Akademii Filmowej Najlepszy aktor pierwszoplanowy: 1956 Marty
• Złoty Glob Najlepszy aktor w filmie dramatycznym: 1956 Marty
• Nagroda BAFTA Najlepszy aktor: 1956 Marty

• Ernest Borgnine w bazie IMDb (ang.)
• Ernest Borgnine w bazie Filmweb
• Ernest Borgnine w bazie Notable Names Database (ang.)