Прэзідэнт Рэспублікі Беларусь
Штандар прэзідэнта
Пасаду займае Аляксандр Рыгоравіч Лукашэнка (дэ-факта, з 23 верасня 2020 пад сумневам) з 20 ліпеня 1994
Узначальвае	Беларусь
Афіцыйная рэзідэнцыя	Мінск, Карла Маркса д. 38
Прызначаецца	па выніках прамых выбараў
Тэрмін паўнамоцтваў	5 гадоў
Пасада з’явілася	10 ліпеня 1994
Першы на пасадзе	Аляксандр Рыгоравіч Лукашэнка
Сайт	president.gov.by

Палітыка

Беларусь

Артыкул — частка серыі: Палітычная сістэма Беларусі

Канстытуцыя Беларусі Прэзідэнт Беларусі Адміністрацыя прэзідэнта Савет Міністраў Прэм’ер-міністр Міністр замежных спраў Міністр абароны Савет бяспекі Нацыянальны сход Савет Рэспублікі Члены Савета Рэспублікі Старшыня Савета Рэспублікі Палата прадстаўнікоў Дэпутаты Палаты прадстаўнікоў Старшыня Палаты прадстаўнікоў Судовая сістэма Канстытуцыйны Суд Вярхоўны Суд Генеральная пракуратура Адміністрацыйная сістэма Адміністрацыйны падзел Выбары Палітычныя партыі Рэферэндумы: 1995 1996 2004 2022 Парламенцкія выбары: 1995 2000 2004 2008 2012 2016 2019 2024 Прэзідэнцкія выбары: 1994 2001 2006 2010 2015 2020 Унутраная палітыка Знешняя палітыка Міжнародныя арганізацыі Ваенная палітыка

Прэзідэнт Рэспублікі Беларусь — кіраўнік дзяржавы, гарант Канстытуцыі Рэспублікі Беларусь, правоў і свабод чалавека і грамадзяніна, прадстаўнік Рэспублікі Беларусь у адносінах з іншымі дзяржавамі і міжнароднымі арганізацыямі.

Прэзідэнтам можа быць абраны грамадзянін Рэспублікі Беларусь па нараджэнні, не маладзейшы за 40 гадоў, які валодае выбарчым правам і стала жыве ў Рэспубліцы Беларусь не меней 20 гадоў непасрэдна перад выбарамі.

Дэ-факта Прэзідэнтам Беларусі застаецца Аляксандр Лукашэнка (з 1994), які 23 верасня 2020 года на тайнай інаўгурацыі абвясціў сябе Прэзідэнтам. Праз пратэсты пасля выбараў 2020 года і пачатак палітычнага крызісу яго легітымнасць застаецца нявызначанай.

Першыя выбары прэзідэнта Беларусі адбыліся 10 ліпеня 1994 года, у іх удзельнічалі 6 кандыдатаў. У першым туры тройка лідараў набрала: Аляксандр Лукашэнка — 44,82 %, Вячаслаў Кебіч — 17,32 %, Зянон Пазняк — 12,82 %. У другім туры з вынікам каля 80 адсоткаў перамог Аляксандр Лукашэнка.

24 лістапада 1996 года ў Беларусі быў праведзены рэферэндум на які былі вынесеныя папраўкі якія пашыраюць паўнамоцтвы выканаўчай улады і прэзідэнта і некаторыя іншыя пытанні. За прыняцце паправак, паводле Выбаркама, выказалася 70,45 % выбаршчыкаў.

9 верасня 2001 адбыліся чарговыя выбары прэзідэнта, пераможцам абвешчаны Лукашэнка, паводле Выбаркама, ён атрымаў 75,62 % галасоў.

17 кастрычніка 2004 быў праведзены рэферэндум пра занясенне паправак у Канстытуцыю, якія здымаюць абмежаванне на колькасць прэзідэнцкіх тэрмінаў. Паводле Выбаркама, 77,3 % выбаршчыкаў падтрымалі гэтыя змены. Змены ў закон «Аб прэзідэнце Рэспублікі Беларусь», якія вынялі абмежаванні ў два тэрміны былі ўхваленыя Саветам Рэспублікі толькі 5 кастрычніка 2006 года^[1]. Такім чынам, на момант правядзення прэзідэнцкіх выбараў 2006 года ў Беларусі дзейнічала Канстытуцыя, дзе не было абмежаванняў на колькасць прэзідэнцкіх тэрмінаў і Закон аб Прэзідэнце, артыкул 8 якога абвяшчаў: Тэрмін паўнамоцтваў Прэзідэнта — пяць гадоў. Адна і тая ж асоба можа быць Прэзідэнтам не больш двух тэрмінаў. Аднак, паводле артыкула 137 Канстытуцыі ў выпадку супярэчнасцяў, яна мае прыярытэт перад законамі, указамі і г. д.

19 сакавіка 2006 года праведзены чарговыя выбары Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь. Паводле Выбаркама, перамог на іх Аляксандр Лукашэнка.

19 снежня 2010 года адбыліся чарговыя выбары Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь. У іх прынялі ўдзел дзесяць кандыдатаў — найбольшая колькасць у гісторыі прэзідэнцкіх выбараў у Беларусі. Паводле Выбаркама, перамогу на іх атрымаў Аляксандр Лукашэнка.

Статус, правы і абавязкі Прэзідэнта вызначаюцца Канстытуцыяй Беларусі:

Артыкул 81:

• Прэзідэнт абіраецца на пяць гадоў непасрэдна народам Рэспублікі Беларусь на аснове ўсеагульнага, вольнага, роўнага і прамога выбарчага права пры таемным галасаванні. Адна і тая ж асоба можа быць Прэзідэнтам не больш за два тэрміны.
• Кандыдаты на пасаду Прэзідэнта высоўваюцца грамадзянамі Рэспублікі Беларусь пры наяўнасці не меней 100 тысяч подпісаў выбаршчыкаў.
• Выбары Прэзідэнта прызначаюцца Палатай прадстаўнікоў не пазней чым за пяць месяцаў і праводзяцца не пазней чым за два месяца да заканчэння тэрміна паўнамоцтваў папярэдняга Прэзідэнта.
• Калі пасада Прэзідэнта апынулася вакантнай, выбары праводзяцца не раней чым праз 30 дзён і не пазней чым праз 70 дзён са дня адкрыцця вакансіі.

Артыкул 82:

• Лічыцца, што выбары адбыліся, калі ў галасаванні прынялі ўдзел больш паловы грамадзян Рэспублікі Беларусь, уключаных у спіс выбаршчыкаў.
• Прэзідэнт лічыцца абраным, калі за яго прагаласавала больш паловы грамадзян Рэспублікі Беларусь, якія прынялі ўдзел у галасаванні.
• Калі ні адзін з кандыдатаў не набраў неабходнай колькасці галасоў, то ў двухтыднёвы тэрмін праводзіцца другі тур галасавання па двух кандыдатам, якія атрымалі найбольшую колькасць галасоў выбаршчыкаў. Абраным лічыцца кандыдат у Прэзідэнты, які атрымаў пры паўторным галасаванні больш паловы галасоў выбаршчыкаў, якія прынялі ўдзел у галасаванні. Парадак правядзення выбараў Прэзідэнта вызначаецца законам Рэспублікі Беларусь.

Артыкул 84:

Прэзідэнт Рэспублікі Беларусь:

1. прызначае рэспубліканскія рэферэндумы;
2. прызначае чарговыя і пазачарговыя выбары ў Палату прадстаўнікоў, Савет Рэспублікі і мясцовыя прадстаўнічыя органы;
3. распускае палаты ў выпадках і ў парадку, прадугледжаных Канстытуцыяй;
4. прызначае шэсць членаў Цэнтральнай камісіі Рэспублікі Беларусь па выбарах і правядзенню рэспубліканскіх рэферэндумаў;
5. стварае, касуе і рэарганізуе Адміністрацыю Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь, іншыя органы дзяржаўнага кіравання, а таксама кансультацыйна-дарадчыя і іншыя органы пры Прэзідэнце;
6. са згоды Палаты прадстаўнікоў прызначае на пасаду Прэм’ер-міністра;
7. вызначае структуру Ураду Рэспублікі Беларусь, прызначае на пасаду і вызваляе ад пасады намеснікаў Прэм’ер-міністра, міністраў і іншых членаў Урада, прымае рашэнне аб адстаўцы Ураду або яго членаў;
8. са згоды Савета Рэспублікі прызначае на пасаду Старшыні Канстытуцыйнага Суда, Старшыні Вярхоўнага Суда, Старшыні Вышэйшага Гаспадарчага Суда з ліку суддзяў гэтых судоў;
9. са згоды Савета Рэспублікі прызначае на пасаду суддзяў Вярхоўнага Суду, суддзяў Вышэйшага Гаспадарчага Суду, Старшыні Цэнтральнай камісіі па выбарах і правядзенню рэспубліканскіх рэферэндумаў, Генеральнага пракурора, Старшыні і членаў Праўлення Нацыянальнага банка;
10. прызначае шэсць суддзяў Канстытуцыйнага Суда, іншых суддзяў Рэспублікі Беларусь;
11. вызваляе ад пасады Старшыню і суддзяў Канстытуцыйнага Суда, Старшыню і суддзяў Вярхоўнага Суда, Старшыню і суддзяў Вышэйшага Гаспадарчага Суда, Старшыню і членаў Цэнтральнай камісіі па выбарах і правядзенню рэспубліканскіх рэферэндумаў, Генеральнага пракурора, Старшыню і членаў Праўлення Нацыянальнага банка па падставах, прадугледжаным законам, з апавяшчэннем Савета Рэспублікі;
12. прызначае на пасаду і вызваляе ад пасады Старшыню Камітэта дзяржаўнага кантролю;
13. звяртаецца з пасланнямі да народа Рэспублікі Беларусь пра становішча ў дзяржаве і аб асноўных кірунках унутранай і вонкавай палітыкі;
14. звяртаецца са штогадовымі пасланнямі да Парламента, якія заслухоўваюцца без абмеркавання на пасяджэннях Палаты прадстаўнікоў і Савета Рэспублікі; мае права ўдзельнічаць у працы Парламента і яго органаў, выступаць перад імі ў любы час з прамовай або паведамленнем;
15. мае права быць старшынёй на пасяджэннях Ураду Рэспублікі Беларусь;
16. прызначае кіраўнікоў рэспубліканскіх органаў дзяржаўнага кіравання і вызначае іх статут; прызначае прадстаўнікоў Прэзідэнта ў Парламенце і іншых службовых асоб, пасады якіх вызначаныя ў адпаведнасці з заканадаўствам, калі іншае не прадугледжана Канстытуцыяй;
17. вырашае пытанні аб прыёме ў грамадзянства Рэспублікі Беларусь, яго спыненні і прадастаўленні прытулку;
18. усталёўвае дзяржаўныя святы і святочныя дні, узнагароджвае дзяржаўнымі ўзнагародамі, прысвойвае класныя чыны і званні;
19. ажыццяўляе памілаванне асуджаных;
20. вядзе перамовы і падпісвае міжнародныя дамовы, прызначае і адклікае дыпламатычных прадстаўнікоў Рэспублікі Беларусь у замежных дзяржавах і пры міжнародных арганізацыях;
21. прымае давяральныя і адзыўныя граматы акрэдытаваных пры ім дыпламатычных прадстаўнікоў замежных дзяржаў;
22. у выпадку стыхійнага бедства, катастрофы, а таксама беспарадкаў, якія суправаджаюцца гвалтам альбо пагрозай гвалту з боку групы асоб і арганізацый, у выніку якіх узнікае небяспека жыццю і здароўю людзей, тэрытарыяльнай цэласнасці і існаванню дзяржавы, уводзіць на тэрыторыі Рэспублікі Беларусь або ў асобных яе мясцовасцях надзвычайнае становішча з занясеннем у трохдзённы тэрмін прынятага рашэння на зацвярджэнне Савета Рэспублікі;
23. у выпадках, прадугледжаных заканадаўствам, мае права адкласці правядзенне страйку або прыпыніць яго, але не болей чым на трохмесячны тэрмін;
24. падпісвае законы; мае права ў парадку, усталяваным Канстытуцыяй, вярнуць закон або асобныя яго палажэнні са сваімі пярэчаннямі ў Палату прадстаўнікоў;
25. мае права адмяняць акты Ураду;
26. непасрэдна або праз створаныя ім органы ажыццяўляе кантроль за захаваннем заканадаўства мясцовымі органамі кіравання і самакіравання; мае права прыпыняць рашэнні мясцовых Саветаў дэпутатаў і адмяняць рашэнні мясцовых выканаўчых і распарадчых органаў у выпадку неадпаведнасці іх заканадаўству;
27. фармуе і ўзначальвае Савет Бяспекі Рэспублікі Беларусь; прызначае на пасаду і вызваляе ад пасады Дзяржаўнага сакратара Савета Бяспекі;
28. з’яўляецца Галоўнакамандуючым Узброенымі Сіламі Рэспублікі Беларусь; прызначае на пасады і вызваляе ад пасад вышэйшае камандаванне Узброеных сіл;
29. уводзіць на тэрыторыі Рэспублікі Беларусь у выпадку ваеннай пагрозы або нападу ваеннае становішча, аб’яўляе поўную або частковую мабілізацыю з занясеннем у трохдзённы тэрмін прынятага рашэння на сцвярджэнне Савета Рэспублікі;
30. ажыццяўляе іншыя паўнамоцтвы, ускладзеныя на яго Канстытуцыяй і законамі.

• Рэзідэнцыя Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь
• Акадэмія кіравання пры Прэзідэнце Рэспублікі Беларусь
• Прэзідэнцкая бібліятэка Рэспублікі Беларусь
• Спіс дзеючых кіраўнікоў дзяржаў і ўрадаў

• http://president.gov.by/by/ — Афіцыйны інтэрнэт-партал прэзідэнта Рэспублікі Беларусь

Беларусь у тэмах
Гісторыя	Бронзавы век Старажытная гісторыя Кіеўская Русь Полацкае княства Тураўскае княства Вялікае Княства Літоўскае Рэч Паспалітая Расійская імперыя Паўночна-Заходні край Заходняя вобласць БНР БССР ССРБ Літбел Рэспубліка Беларусь
Палітыка	Канстытуцыя Прэзідэнт Урад Парламент Палітычныя партыі Знешняя палітыка Унутраная палітыка Выбары
Геаграфія	Прыродныя ўмовы Рэльеф Геалогія Вадаёмы Флора Фаўна Азёры Адміністрацыйны падзел Раёны Сельсаветы Гарады Сталіца Гістарычныя сталіцы Пасёлкі гарадскога тыпу Аграгарадкі
Грамадства і сімвалы	Насельніцтва Беларусы Мовы Беларуская «Наркамаўка» Тарашкевіца Трасянка Руская Руская мова ў Беларусі Русіфікацыя Беларусі Спорт Адукацыя Навука Рэлігія Свабода слова Узнагароды Герой Беларусі Герб Сцяг Гімн Бела-чырвона-белы сцяг Герб «Пагоня» Штандар Прэзідэнта Узброеныя сілы СМІ Тэлебачанне IT-сфера Правы чалавека Краязнаўства
Эканоміка	Валюта Нацыянальны банк Сельская гаспадарка Турызм і адпачынак Сусветная спадчына Транспартная сістэма Энергетыка Газатранспартная сістэма Суднабудаўніцтва Гандаль Жыллёвае будаўніцтва Сувязь Пошта Інтэрнэт
Культура	Адзежа Архітэктура Выяўленчае мастацтва Скульптура Кіно Беларусьфільм Спіс фільмаў Літаратура Дзіцячая літаратура Беларускае фэнтэзі Музеі Музыка конкурс песні Еўрабачанне Святы Славутасці Танцы Традыцыі Тэатры Бібліятэкі
Партал «Беларусь»

Краіны Еўропы: Прэзідэнты
Азербайджан¹ Албанія Андора Аўстрыя Балгарыя Беларусь Бельгія Боснія і Герцагавіна Ватыкан Венгрыя Вялікабрытанія Германія Грузія Грэцыя Данія Ірландыя Ісландыя Іспанія Італія Казахстан² Кіпр¹ Латвія Літва Ліхтэнштэйн Люксембург Малдова Мальта Манака Нарвегія Нідэрланды Партугалія Паўночная Македонія Польшча Расія² Румынія Сан-Марына Сербія Славакія Славенія Турцыя² Украіна Фінляндыя Францыя Харватыя Чарнагорыя Чэхія Швейцарыя Швецыя Эстонія
Непрызнаныя і часткова прызнаныя дзяржавы
Абхазія¹ Косава Паўднёвая Асеція¹ Прыднястроўе
¹ Часткова або цалкам у Азіі, у залежнасці ад праведзенай мяжы (en) ² У асноўным у Азіі