สมาน กาญจนะผลิน (10 มีนาคม พ.ศ. 2464 - 25 มิถุนายน พ.ศ. 2538) นักดนตรีและนักแต่งทำนองเพลงลูกกรุง และไทยสากลเด่น ๆ จำนวนมาก ได้รับการเชิดชูเกียรติเป็นศิลปินแห่งชาติ สาขาศิลปะการแสดง ประจำปี พ.ศ. 2531

เกิดที่กรุงเทพมหานคร เป็นบุตรคนที่ 4 ในจำนวน 7 คนของหมื่นคนธรรพ์ประสิทธิสาร (แตะ กาญจนะผลิน) กับนางแหวว กาญจนะผลิน มีพื้นฐานด้านดนตรีไทยเดิมมาตั้งแต่เด็ก เนื่องจากบิดาเป็นหัวหน้าวงดนตรีไทย โดยมีพี่ชาย ชื่อ พริ้ง กาญจนะผลิน เป็นผู้ให้การฝึกฝนเพิ่มเติม ต่อมาสมาน กาญจนะผลิน เข้าเรียนวิชาดนตรีเพิ่มเติมที่โรงเรียนนาฏดุริยางค์ กรมศิลปากร ศึกษาดนตรีไทย ดนตรีสากล และการเรียบเรียงเสียงประสานจากครูมนตรี ตราโมท พระเจนดุริยางค์ ขุนสมานเสียงประจักษ์

หลังจากเรียนจบเมื่อ พ.ศ. 2485 ได้รับราชการกับวงดุริยางค์ของกรมศิลปากร และได้ออกมาตั้งวงดนตรีของตัวเอง ชื่อ วงดนตรีกาญจนศิลป์ ร่วมกับ ประสิทธิ์ พยอมยงค์ และจำนรรจ์ กุณฑลจินดา ในปี พ.ศ. 2489 ต่อมาในปี พ.ศ. 2497 ได้ย้ายไปร่วมวงดนตรีประสานมิตร วงดนตรีวรรณเกษม แล้วย้ายไปเป็นหัวหน้าวงดนตรีของธนาคารออมสิน และวงดนตรีของโรงงานยาสูบ จนกระทั่งเกษียณอายุราชการ

• เพลงแรกที่แต่งทำนอง กลิ่นเนื้อนาง ขับร้องโดยชาญ เย็นแข คำร้องโดย สุนทรียา ณ เวียงกาญจน์ นำทำนองมาจากเพลงไทยเดิมชื่อ ดาวทอง

• งานของครูสมาน มีลักษณะเฉพาะที่เรียกว่า "สังคีตประยุกต์" เป็นการนำดนตรีไทยมาบรรเลงผสมผสานกับดนตรีสากล เพลงที่มีชื่อเสียงเช่น วิหคเหิรลม, ง้อรัก, จูบเย้ยจันทร์, นกเขาคูรัก, สัญญารัก, ท่าฉลอม, แสนแสบ ส่วนใหญ่แต่งร่วมกับศิลปิน เช่น สุนทรียา ณ เวียงกาญจน์ เกษม ชื่นประดิษฐ์ และ ชาลี อินทรวิจิตร

• งานที่มีชื่อเสียงที่สุด คือ รักคุณเข้าแล้ว แต่งร่วมกับ สุนทรียา ณ เวียงกาญจน์ ขับร้องโดย สุเทพ วงศ์กำแหง เมื่อ พ.ศ. 2498

• เพลงประกอบภาพยนตร์ไทย เช่น หยาดเพชร แต่งร่วมกับ ชาลี อินทรวิจิตร ร้องโดย ชรินทร์ นันทนาคร ใน เงิน เงิน เงิน พ.ศ. 2508, สามคำจากใจ แต่งร่วมกับ ภาณุพันธุ์ และ วิม อิทธิกุล ร้องโดย ธานินทร์ อินทรเทพ ใน เป็ดน้อย พ.ศ. 2511 และ รักแท้ แต่งร่วมกับ แก้วฟ้า (แก้ว อัจฉริยะกุล) ร้องโดย อรัญญา นามวงศ์ ใน เกาะสวาทหาดสวรรค์ พ.ศ. 2512 ฯลฯ

• ตุ๊กตาทองพระสุรัสวดี ประจำปี พ.ศ. 2507 เพลงประกอบภาพยนตร์ ลูกทาส (แต่งร่วมกับ ชาลี อินทรวิจิตร)

• ได้รับการเชิดชูเกียรติเป็นศิลปินแห่งชาติ สาขาศิลปะการแสดง ดนตรีไทยสากล ประจำปี พ.ศ. 2531 ก่อนเสียชีวิตเมื่อวันที่ 25 มิถุนายน พ.ศ. 2538 อายุ 74 ปี

ปัจจุบัน จิรวุฒิ กาญจนะผลิน ทายาท ยังคงสืบทอดผลงานดนตรีของครูสมานและทำหน้าที่ควบคุมวงดนตรีวงใหญ่กาญจนะผลิน รวมทั้งรับเชิญประจำในรายการวิทยุ เพื่อนฝัน จัดโดย จารุลินทร์ มุสิกพงศ์ ทางสถานีวิทยุกระจายเสียงแห่งประเทศไทย

• คำประกาศเกียรติคุณ ครูสมาน กาญจนะผลิน ศิลปินแห่งชาติ^{[ลิงก์เสีย]}

• เจนภพ จบกระบวนวรรณ​ ,เพลงลูกทุ่ง, TK Park Music Library ชุดดนตรีไทย สำนักงานอุทยานการเรียนรู้ ,2550 ISBN 978-974-8218-83-0 หน้า 176