حسین بن علی بن عبدالصمد اصفهانی با کنیهٔ ابواسماعیل و لقب‌های فخرُ الکُتّاب و مؤیِّدّ الدین، شهرت‌یافته به طغرایی (انتساب به طُرّه یا طغرا) (۱۰۶۱ - ۱۱۲۱) ، کیمیاگر، طبیعت‌شناس، شاعر، زبان‌شناس و ادیب عربی ایرانی بود که به وزارت سجلوقیان رسید و وزیر مسعود سلجوقی، امیر موصل شد.^[۱][۲]

طغرایی بیشتر به‌خاطر قصیدهٔ معروفش، لامیّةلعجم، که در ۱۱۱۱–۱۱۱۲ میلادی در بغداد سروده، مشهور است.

کتاب‌های مختلفی در باب کیمیا به او منسوب است: کتاب الجوهر النّظیر فی صِناعة الإکسیر، جامع‌الاسرار و تراکیب‌الانوار، مفاتیح‌الرحمة و مصابیح‌الحکمة، حقایق‌الإستشهاد (فی الکیمیا) و غیره. وی عقاید تردیدآمیز ابن‌سینا را دربارهٔ کیمیا مورد مناقشه و طعن قرار داده‌است.

طغرایی در یک نزاع که دارای پیشینه سعایت از وی توسط سیاستمدار سنی دربار سلاجقه، کمال الملک سمیرمی بود، به قتل رسید. با توجه به مذهب شیعی طغرایی^[۳] و برخی تنش های مذهبی آن عصر، علاوه بر اختلاف نظرهای سیاسی، جهات مذهبی نیز در قتل وی بی تاثیر نبوده است.سال کشته شدن وی را از 513 تا 516 گفته اند.^[۴]

• گلشن ابرار، ج۱۲، مقالهٔ محمدعلی نجفی.
• سارتن، جرج. مقدمه بر تاریخ علم. ترجمهٔ غلامحسین صدری افشار. انتشارات علمی و فرهنگی.

ن ب و زبان و ادبیات عربی در دوران عبّاسی و مملوکی
دوران عباسیان : ۷۵۰ - ۱۲۵۸ میلادی/ ۱۳۲ - ۶۵۶ قمری • دوران مملوکان : ۱۲۵۰ - ۱۵۱۷ میلادی/ ۶۴۸ - ۹۲۳ قمری
دورهٔ اول عبّاسی
دورهٔ دوم عبّاسی
دورهٔ سوم عبّاسی
دورهٔ اول مملوکی
دورهٔ دوم مملوکی