Фердынанд I Габсбург
| Фердынанд I | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Ferdinand I. | |||||||
 | |||||||
 | |||||||
|
| |||||||
|
|||||||
| Папярэднік | Карл V | ||||||
| Пераемнік | Максіміліян II | ||||||
|
|||||||
| Папярэднік | Людовік II | ||||||
| Пераемнік | Максіміліян II | ||||||
|
|||||||
|
|
|||||||
| Нараджэнне |
10 сакавіка 1503[1][2][…] |
||||||
| Смерць |
25 ліпеня 1564[1][2][…] (61 год) |
||||||
| Месца пахавання | |||||||
| Род | Габсбургі | ||||||
| Бацька | Філіп I Прыгожы[4] | ||||||
| Маці | Хуана I Вар’ятка[4] | ||||||
| Жонка | Ганна Ягелонка[4][5] | ||||||
| Дзеці | Елізавета Аўстрыйская, Іаган Аўстрыйскі[d][6], Барбара Аўстрыйская[d], Карл II, эрцгерцаг Аўстрыі[4], Урсула фон Габсбург[d][6], Алена Аўстрыйская[d], Іаана Аўстрыйская[d][4], Максіміліян II Габсбург[4], Ганна Аўстрыйская[4], Фердынанд II[d], Марыя Аўстрыйская[d], Магдаліна Аўстрыйская[d], Кацярына Аўстрыйская[d], Элеанора Аўстрыйская[d] і Маргарэт Аўстрыйская[d][6] | ||||||
| Веравызнанне | Каталіцкая Царква | ||||||
| Узнагароды |
  |
||||||
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |||||||
.svg){kind=small}
Фердына́нд I Га́бсбург (10 сакавіка 1503 — 25 ліпеня 1564) — аўстрыйскі эрцгерцаг з 1521 года, кароль рымлян з 1531 года, імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі з 1558 года.
Актыўны ўдзельнік барацьбы супраць княжацкай Рэфармацыі ў Германіі, якая падрывала пазіцыі імператарскай улады. Разам з тым, прыхільнік памяркоунай рэформы каталіцкай царквы, схіляўся да кампрамісу з пратэстантамі і гусітамі, на Трыдэнцкім саборы (1545—1563) спрабаваў дабіцца скасавання цэлібату і надання вернікам права прычашчацца з чары. Адзін з ініцыятараў заключэння Аўгсбургскага рэлігійнага міру 1555.
Палітыка
[правіць | правіць зыходнік]Як кіраўнік Аўстрыі, Багеміі і Каралеўскай Венгрыі, Фердынанд прыняў палітыку цэнтралізацыі і агульнага з іншымі манархамі свайго часу будаўніцтва абсалютнай манархіі. У 1527 ён выдаў канстытуцыю для сваіх спадчынных абласцей і ўсталяваў палітыку на аўстрыйскі лад у Прэсбургу для Венгрыі, у Празе для Багеміі і ў Брэслаў для Сілезіі. Апазіцыя ў тых землях вымусіла Фердынанда саступіць незалежнасць гэтых абласцей ад назірання Аўстрыйскім урадам (1559).
У 1547 войскі Багеміі, паўсталі супраць Фердынанда пасля таго, як ён загадаў ім выступіць супраць нямецкіх пратэстантаў. Пасля захопу Прагі з дапамогай іспанскіх сіл яго брата Карла V ён прыняў зваротныя меры, абмежаваўшы прывілеі гарадоў Багеміі і ўсталяваўшы новую бюракратыю каралеўскіх службовых асоб для кіравання гарадскімі ўладамі. Фердынанд выступаў супраць пераўтварэнняў. Дапамагаў каталіцкай царкве весці вайну супраць пратэстанства. Напрыклад, у 1551 ён запрасіў езуітаў у Вену і ў 1556 — у Прагу. Нарэшце, у 1561 Фердынанд аднавіў Мітраполію Прагі, якая была папярэдне ліквідаваная з-за поспеху пратэстантаў. Фердынанд памёр у Вене, пахаваны ў Празе.
Фердынанд у беларускай гісторыі
[правіць | правіць зыходнік]
На венскім кангрэсе 1515 у выніку дыпламатычнай місіі Мікалая Радзівіла (сына Мікалая Старога), які атрымаў за гэта тытул імперскага князя, дасягнутая дамоўленасць аб шлюбе Фердынанда з Ганнай Ягелонкай, дачкой чэшскага і венгерскага караля Уладзіслава Ягелона, унучкай Казіміра (шлюб заключаны ў 1521), і аб магчымасці пераходу Чэхіі і Венгрыі ад Ягелонаў да Габсбургаў. Жыгімонт II Аўгуст быў двойчы (1543—1545 і з 1553) жанаты на дочках Фердынанда і Ганны Ягелонкі: Лізавеце (1526—1545) і Кацярыне (1533—1572), адным з ініцыятараў гэтых шлюбаў быў Мікалай Радзівіл Чорны. Пасля разгрома Венгрыі туркамі пры Мохачы ў 1526 і гібелі свайго швагра Людовіка II Ягелона Фердынанд абраны каралём Чэхіі і Венгрыі, што выклікала серыю грамадзянскіх войнаў паміж прыхільнікамі яго і венгерскага магната Янаша Запальяі, таксама абранага венгерскім каралём і падтрыманага Польшчай. Жорстка падавіу рух за незалежнасць Чэхіі, спрыяў кансалідацыі спадчынных уладанняў аўстрыйскіх Габсбургаў у адзіны дзяржаўны комплекс. Карыстаўся папулярнасцю ў «сепаратысцкай» часткі беларуска-літоўскага грамадства, якая бачыла ў Габсбургах процівагу Польшчы. Яго паслы ў Вільні ў 1528 адзначалі, што літоўскія паны-рада больш спрыяюць Габсбургам, чым палякі, апрача Канстанціна Астрожскага, які сімпатызаваў Запальяі. Выхадцы з ВКЛ непасрэдна ўдзельнічалі ў ваенных дзеяннях на баку Фердынанда, як, напрыклад, І. Перасветаў, які ў 1535 быў нават яго паслом да малдаўскага гаспадара Пятра Рарэша. У 1532 Ілья Астрожскі насуперак рашэнням сойму ВКЛ прапаноўваў Фердынанду выставіць уласныя ўзброеныя атрады для вайны з Турцыяй. У 1535—1539 у батанічным садзе Фердынанда ў Празе працаваў Ф. Скарына, па некаторых звестках, быў яго асабістым доктарам.
Зноскі
- ↑ а б Ferdinand I // Encyclopædia Britannica Праверана 9 кастрычніка 2017.
- ↑ а б Fernando I de Alemania // Diccionario biográfico español — Real Academia de la Historia, 2011. Праверана 9 кастрычніка 2017.
- ↑ Deutsche Nationalbibliothek Record #118532502 // Агульны нарматыўны кантроль — 2012—2016. Праверана 13 жніўня 2015.
- ↑ а б в г д е ё Kindred Britain
- ↑ (unspecified title) Праверана 7 жніўня 2020.
- ↑ а б в Lundy D. R. The Peerage
Літаратура
[правіць | правіць зыходнік]- Алесь Белы. Фердынанд I Габсбург // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т.. — Мн. : БелЭн
Спасылкі
[правіць | правіць зыходнік]
На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Фердынанд I Габсбург
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Каралінгі — Саксонская дынастыя — Салічная дынастыя — Гогенштаўфены — Вітэльсбахі — Габсбургі | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 | |
|---|---|
| Правадыры венграў язычніцкага перыяду | |
| Арпады (1000—1301) | Іштван I Святы (1000—1038) |
| Барацьба дынастый (1038—1046) |
|
| Арпады (1044—1301) |
|
| Спрэчныя прэтэндэнты (1301—1308) |
|
| Анжу-Сіцылійскі дом (1328—1498) |
|
| Люксембургі (1386—1437) | Жыгманд (Жыгімонт) (1386—1437) |
| Габсбургі (1438—1439) | Альбрэхт (1437—1439) |
| Ягелоны (1440—1444) | Уласла I (Уладзіслаў III Польскі) (1440—1444) |
| Габсбургі (1444—1457) | Ласла V (Ладзіслаў Постум) (1444—1457) |
| Хуньядзі (1458—1490) | Мацьяш I (1458—1490) |
| Ягелоны (1490—1526) |
|
| Запальяі (1526—1570) | |
| Габсбургі (1526—1780) |
|
| Габсбург-Латарынгскі дом (1780—1918) |
|
Тэматычныя сайты | ||||
|---|---|---|---|---|
| Слоўнікі і энцыклапедыі | Біяграфічны Аўстрыйскай імперыі · Вялікая каталанская · Вялікая нарвежская · Вялікая расійская (старая версія) · Бракгаўза і Эфрона · Іспанскі біяграфічны · Кругасвет · Універсальная літоўская энцыклапедыя · Allgemeine Deutsche Biographie · Britannica (11-th) · Britannica (онлайн) · Brockhaus · Universalis | |||
| Генеалогія і некрапалістыка | ||||
| ||||
Text is available under the CC BY-SA 4.0 license; additional terms may apply.
Images, videos and audio are available under their respective licenses.
