Каталіцкі храм
Касцёл Узвіжання Святога Крыжа
53°54′32″ пн. ш. 27°30′17″ у. д.HGЯO
Краіна	Беларусь
Горад	Мінск
Канфесія	каталіцтва
Епархія	Мінска-Магілёўская архідыяцэзія
Архітэктурны стыль	неаготыка
Будаўніцтва	1839—1841 гады
Статус	Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 711Д000049шыфр 711Д000049
Стан	дзейнічае
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Касцёл Узвіжання Святога Крыжа — рымска-каталіцкі храм у Мінску, які размяшчаецца на Кальварыйскіх могілках, дзякуючы гэтаму таксама мае назву «кальварыйскі касцёл»^[1].

Адміністрацыйна адносіцца да кальварыйскага дэканату Мінска-Магілёўскай архіепархіі^[2]. Помнік архітэктуры ў неагатычным стылі, уключаны ў Спіс гісторыка-культурных каштоўнасцей Рэспублікі Беларусь^[3].

Першы каталіцкі храм на месцы сучаснага касцёла быў пабудаваны ў сярэдзіне XVIII стагоддзя, калі Кальварыйскія могілкі размяшчаліся далёка за межамі Мінска^[4]. Касцёл быў «драўляны, на падмурку», меў дзве высокія трох'ярусныя вежы. На могілках кармелітскага ордэна, чый манастыр знаходзіўся ў Мінску, арганізавалі «кальварыю», гэта значыць Крыжовы шлях з капліцамі ў месцах стаяння.

У 1798 годзе пасля стварэння Мінскай епархіі, Кальварыйскі касцёл перайшоў да мінскіх францысканцаў, а могілкі сталі агульнагарадскімі каталіцкімі могілкамі.

У 1836 годзе струхлелы драўляны будынак раскідалі, а на яго месцы ў 1839—1841 гадах пачалі будоўлю мураванага храма ў неагатычным стылі. У 1842 годзе касцёл быў асвячоны.

У 1930-я гады касцёл застаўся адзіным дзеючым у Мінску, але нават у ім не было плябана. Аднак перад пачаткам Вялікай Айчыннай вайны зачынілі і яго. Набажэнствы аднавіліся у час нацысцкай акупацыі Мінска, але адразу па заканчэнні вайны будынак быў прыстасаваны пад майстэрні. У 1980 годзе касцёл вярнулі вернікам, тады ж адрамантавалі.

Касцёл Узвіжання Святога Крыжа аднанефны, з прамавугольнай апсідай, перакрыты цыліндрычным, з распалубкамі, скляпеннем, пад двухсхільным дахам^[4]. Дзве маленькія капліцы, прыбудаваныя да бакавых фасадаў, утвараюць нешта накшталт невялікага трансэпта. Галоўны ўваход мае выгляд спічастага партала, над ім знаходзіцца вежа-званіца.

У крыпце пад касцёлам пахаваны мастак Ян Дамель і біскуп Матэвуш Ліпскі.

Аб’ект Дзяржаўнага спіса гісторыка-культурных каштоўнасцей Рэспублікі Беларусь, шыфр 711Д000049

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Касцёл Узвіжання Святога Крыжа (Мінск)
• Касцёл Узвіжання Святога Крыжа (Мінск) на сайце Radzima.org
• Касцёл Узвіжання Святога Крыжа (Мінск) на сайце Catholic.by (бел.)
• Касцёл Узвіжання Святога Крыжа (Мінск) на сайце Глобус Беларусі (руск.)

Рымска-каталіцкія сакральныя збудаванні Мінска
Касцёлы	Архікафедральны Найсвяцейшага Імя Найсвяцейшай Дзевы Марыі Найсвяцейшай Тройцы (Святога Роха) Святых Сымона і Алены Узвіжання Святога Крыжа дагэтуль не вернуты каталікам: Звеставання Найсвяцейшай Дзевы Марыі Найсвяцейшай Дзевы Марыі Святога Іосіфа страчаныя: Найсвяцейшай Тройцы і Унебаўзяцця Найсвяцейшай Дзевы Марыі Святога Антонія Святой Веранікі Святога Войцеха Святой Марыі Магдалены Святога Міхаіла Арханёла Святога Тамаша Аквінскага Святога Яна
Кляштары	дагэтуль не вернутыя каталікам: Бернардзінак Бернардзінаў Езуітаў страчаныя: Баніфратаў Бенедыкцінак Дамініканцаў Марыявітак Рохітаў Францысканцаў
Капліцы	Маці Божай Ружанцовай Святога Яна Хрысціцеля страчаныя: Юбілейная

Славутасці Мінска
Раёны і кварталы	Верхні Горад Замчышча Новы Горад Траецкае прадмесце Ракаўскае прадмесце
Вуліцы і плошчы	вул. Валадарскага вул. Інтэрнацыянальная вул. Камсамольская вул. Янкі Купалы вул. Карла Маркса вул. Рэвалюцыйная вул. Няміга пл. Кастрычніцкая пл. Незалежнасці пл. Перамогі пл. Прывакзальная пл. Свабоды пр-т Незалежнасці пр-т Пераможцаў
Сядзібы	Сядзіба Белая дача Дом Ваньковічаў Сядзіба Ваньковічаў Сядзіба Прушынскіх/Любанскіх Сядзіба Пшаздзецкіх (паўднёвы флігель)
Дамы	Вароты Мінска Дом Абрампольскага Дом Воліна Дом Кастравіцкай Дом Козінай Дом Ліўшыца Дом Маліна Дом масонаў Дом Мінскага земляробчага таварыства Дом з мязузай Дом пад шпілем Дом Пераца Дом Полякаў Дом Рапапорта Дом Свянціцкага Дом Уніхоўскага Дом Шахдана Дом Эцінген Дом Яніцкага
Грамадскія будынкі і збудаванні	Аэрапорт Мінск-1 Будынак Міністэрства сельскай гаспадаркі і харчавання Вайсковы шпіталь Гандлёвыя рады Гасцініца Суціна Гасціны двор Дзіцячая чыгунка Дзяржаўны ўніверсальны магазін Дом афіцэраў Дом губернатара Дом урада Дэпо Мінскага добраахвотнага пажарнага таварыства Інстытут фізкультуры Кінатэатр «Перамога» Мінск-Арэна Метрапалітэн Нацыянальная бібліятэка Палац культуры прафсаюзаў Палац Рэспублікі Палац спорту Паштамт Пішчалаўскі замак Прысутныя месцы Ратуша Стадыён «Дынама» Стары будынак Нацыянальнай бібліятэкі Фабрыка-кухня Цырк Чыгуначная бальніца Чыгуначны вакзал Юбілейны дом
Індустрыяльная спадчына	Будынак абутковай фабрыкі Цытвера Піваварны завод «Аліварыя» Воданапорная вежа Дом друку
Помнікі і мемарыялы	Курапаты Востраў слёз Дзяўчынка з парасонам Дзяўчынка з савой «Анёл, які плача» Манумент Перамогі Помнік У. І. Леніну Помнік Адаму Міцкевічу «Яма» Нулявы кіламетр «Звон Нагасакі» Мінск — горад-герой
Храмы	Дзейныя Сабор Сашэсця Святога Духа (Касцёл Дабравешчання Найсвяцейшай Дзевы Марыі) Касцёл Найсвяцейшага Імя Найсвяцейшай Дзевы Марыі Сабор Святых апосталаў Пятра і Паўла Касцёл Святых Сымона і Алены Касцёл Святой Тройцы Царква Святой Марыі Магдаліны Царква Аляксандра Неўскага Касцёл Узвіжання Святога Крыжа Не дзейныя Касцёл Святога Язэпа Царква Святога Духа Архірэйскае падвор’е Кітаеўская сінагога Сінагога Зальцмана Харальная сінагога Свята-Духаўскі манастыр базыльянак Троіцкі манастыр базыльянак Мужчынскі базыльянскі манастыр
Сады і паркі	Аляксандраўскі сквер Батанічны сад Водна-зялёны дыяметр Мінска Заапарк Лошыцкі сядзібна-паркавы комплекс Парк Перамогі Парк імя Янкі Купалы Сэндайскі сквер Цэнтральны дзіцячы парк імя Максіма Горкага
Некропалі	Брацкія вайсковыя могілкі Вайсковыя могілкі Залатагорскія могілкі Кальварыйскія могілкі Старажоўскія могілкі Усходнія могілкі