ข้อศอก
| ข้อศอก (elbow joint) | |
|---|---|
 ข้อศอก | |
 มุมมองด้านหน้าของข้อศอกด้านซ้าย แสดงกระดูกและเอ็นรอบข้อต่อ | |
| รายละเอียด | |
| ตัวระบุ | |
| ภาษาละติน | articulatio cubiti |
| MeSH | D004550 |
| TA98 | A01.1.00.023 |
| TA2 | 145 |
| FMA | 24901 |
| อภิธานศัพท์กายวิภาคศาสตร์ | |
ข้อศอก (อังกฤษ: elbow joint) เป็นข้อต่อที่เกิดจากการติดต่อกันระหว่างกระดูกสามชิ้น คือ กระดูกต้นแขน (humerus) กระดูกอัลนา (ulna) และกระดูกเรเดียส (radius) และเป็นข้อต่อที่เกี่ยวข้องโดยตรงกับการเคลื่อนไหวของปลายแขน (forearm) โดยเฉพาะการงอ-เหยียด และการพลิกปลายแขน ข้อศอกยังเป็นข้อต่อที่มีเอ็นรอบข้อต่อและกล้ามเนื้อต่างๆมาช่วยในการค้ำจุนระหว่างการเคลื่อนไหว รวมทั้งมีแขนงของหลอดเลือดและเส้นประสาทในบริเวณใกล้เคียงมาเลี้ยงอีกด้วย
โครงสร้างของข้อศอก
[แก้]
ส่วนประกอบของข้อศอกและแคปซูลข้อต่อ
[แก้]ข้อศอกไม่ได้ประกอบขึ้นจากข้อต่อเดี่ยวๆ หากแต่ประกอบขึ้นจากข้อต่อถึงสามจุด ซึ่งมีโครงสร้างของแคปซูลข้อต่อร่วมกัน และมีการเคลื่อนไหวที่สัมพันธ์กัน ได้แก่
| ข้อต่อ | ส่วนของกระดูกที่ติดต่อกัน | คุณสมบัติของข้อต่อ |
| ข้อต่อฮิวเมอโรอัลนา (Humeroulnar joint) | รอยเว้าโทรเคลียร์ (trochlear notch) บนกระดูกอัลนา กับโทรเคลียร์ (Trochlear) ของกระดูกต้นแขน | เป็นข้อต่อแบบบานพับ และเกี่ยวข้องกับการงอ-เหยียดปลายแขน |
| ข้อต่อฮิวเมอโรเรเดียล (Humeroradial joint) | ส่วนหัวของกระดูกเรเดียส และแคปปิทูลัม (Capitulum) ของกระดูกต้นแขน | เป็นข้อต่อแบบระนาบ และช่วยในการพลิกปลายแขน |
| ข้อต่อเรดิโออัลนาด้านต้นแขน (Proximal radioulnar joint) | ส่วนหัวของกระดูกเรเดียส และรอยเว้าอัลนา (ulnar notch) ของกระดูกอัลนา | เป็นข้อต่อแบบเดือยที่เกี่ยวข้องกับการพลิกแขน |
แคปซูลข้อต่อของข้อศอกจะคลุมขึ้นมาถึงส่วนปลายของกระดูกต้นแขน โดยเฉพาะที่แอ่งทั้งสามของปลายล่างสุดของกระดูกต้นแขน คือแอ่งโอเลครานอน (Olecranon fossa) แอ่งเรเดียล (Radial fossa) และแอ่งโคโรนอยด์ (Coronoid fossa) จะพบว่ามีชั้นของเนื้อเยื่อไขมันอยู่ภายในแคปซูลข้อต่อด้วย ซึ่งไขมันเหล่านี้จะช่วยไม่ให้ปลายของกระดูกของข้อศอกมีการสัมผัสกันโดยตรงระหว่างที่มีการเคลื่อนไหว
เอ็นรอบข้อต่อ
[แก้]รอบแคปซูลข้อต่อของข้อศอกจะมีเอ็นรอบข้อต่อมาช่วยในการรักษาความเสถียรของข้อต่อ โดยเฉพาะทางด้านข้างของข้อต่อ โดยเอ็นที่สำคัญได้แก่
- เอ็นอัลนาคอลแลทเทอรัล (Ulnar collateral ligament) เป็นเอ็นหนารูปสามเหลี่ยมที่พาดอยู่ระหว่างส่วนปลายของกระดูกต้นแขนกับส่วนหัวของกระดูกอัลนา และแบ่งออกได้เป็นสองส่วน คือเอ็นส่วนหน้า (anterior ligament) จะยึดระหว่างปุ่มมีเดียล อีพิคอนไดล์ (medial epicondyle) ของกระดูกต้นแขน ไปยังโคโรนอยด์ โพรเซส (coronoid process) ของกระดูกอัลนา ขณะที่เอ็นส่วนหลัง (posterior ligament) จะยึดระหว่างปุ่มมีเดียล อีพิคอนไดล์ (medial epicondyle) ของกระดูกต้นแขน ไปยังโอเลครานอน โพรเซส (olecranon process) ของกระดูกอัลนา
- เอ็นเรเดียลคอลแลทเทอรัล (Radial collateral ligament) เป็นเอ็นเล็กๆที่ยึดระหว่างปุ่มแลทเทอรัล อีพิคอนไดล์ (lateral epicondyle) ของกระดูกต้นแขน ไปเชื่อมรวมกันเอ็นแอนนูลาร์ (annular ligament) รอบส่วนหัวของกระดูกเรเดียส
- เอ็นแอนนูลาร์ (Annular ligament) เป็นเอ็นแข็งแรงที่มัดรอบส่วนหัวของกระดูกเรเดียสให้ติดต่อกับรอยเว้าเรเดียล (radial notch) ของกระดูกอัลนา
กล้ามเนื้อรอบข้อต่อ
[แก้]กล้ามเนื้อที่เกี่ยวข้องกับบริเวณรอบข้อศอก ได้แก่
- ด้านหน้าของข้อศอก คือกล้ามเนื้อเบรเคียลิส (Brachialis muscle)
- ด้านหลังของข้อศอก คือกล้ามเนื้อไตรเซ็ปส์ เบรกิไอ (Tricep brachii muscle) และกล้ามเนื้อแอนโคเนียส (Anconeus muscle)
- ด้านแนวข้างลำตัว คือกล้ามเนื้อสุพิเนเตอร์ (Supinator muscle) และเอ็นของกล้ามเนื้อที่ใช้ในการเหยียดปลายแขนและมือ
- ด้านแนวกลางลำตัว คือเอ็นของกล้ามเนื้องอปลายแขนและมือ รวมทั้งกล้ามเนื้อเฟลกเซอร์ คาร์ไพ อัลนาริส (Flexor carpi ulnaris muscle)
หลอดเลือดและเส้นประสาท
[แก้]หลอดเลือดแดงที่มาเลี้ยงข้อศอก ได้แก่
- แขนงอัลนาคอลแลทเทอรัล (ulnar collateral branches) ที่มาจากหลอดเลือดแดงต้นแขน (brachial artery)
- แขนงที่มาจากหลอดเลือดแดงต้นแขนชั้นลึก (profunda/deep brachial artery)
- แขนงย้อนขึ้น (recurrent branches) จากหลอดเลือดแดงอัลนา (Ulnar artery) และหลอดเลือดแดงเรเดียล (Radial artery) ซึ่งอยู่ในบริเวณปลายแขน
แขนงของหลอดเลือดแดงเหล่านี้จะเชื่อมรวมกันเป็นโครงข่ายหลอดเลือด (anastomosis) รอบบริเวณข้อศอก
เส้นประสาทของบริเวณข้อศอก ได้แก่แขนงที่มาจากเส้นประสาทอัลนา (ulnar nerve) รวมทั้งแขนงย่อยของเส้นประสาทมีเดียน (median nerve) และเส้นประสาทมัสคิวโลคิวทาเนียส (musculocutaneous nerve)
การเคลื่อนไหว
[แก้]ข้อศอกทำให้ปลายแขนสามารถเคลื่อนไหวได้ในสองแบบ คือการงอ-เหยียดปลายแขน (flexion-extension) โดยอาศัยข้อต่อฮิวเมอโรอัลนา และการเคลื่อนไหวแบบพลิกหงาย-คว่ำของปลายแขน (pronation-supination) โดยอาศัยข้อต่อฮิวเมอโรเรเดียส และข้อต่อเรดิโออัลนาส่วนต้นแขน นอกจากนี้ยังต้องอาศัยข้อต่อที่บริเวณข้อมือร่วมด้วย นอกจากนี้ ข้อศอกยังมีเกี่ยวข้องกับการถ่ายแรงจากมือไปยังไหล่ โดยส่วนใหญ่แรงจะผ่านจากกระดูกอัลนาไปยังกระดูกต้นแขน
การบาดเจ็บของข้อศอก
[แก้]การบาดเจ็บของข้อศอกนั้นเกิดได้จากหลายสาเหตุ ที่พบได้ทั่วไปคืออาการข้อศอกหลุด (pulled elbow) ซึ่งเป็นอาการบาดเจ็บของข้อศอกที่พบได้มากในเด็กอายุต่ำกว่า 5 ปี โดยมักจะเกิดจากการดึงแขนของเด็กอย่างรุนแรง เนื่องจากบริเวณส่วนหัวของกระดูกเรเดียสกับเอ็นแอนนูลาที่อยู่รอบยังไม่เจริญเต็มที่ ทำให้ส่วนหัวของกระดูกเรเดียสมีโอกาสเลื่อนหลุดออกจากข้อศอก อาการนี้จะเจ็บปวดมาก แต่สามารถรักษาได้ง่ายโดยการพลิกแขนและการกดที่บริเวณข้อศอกโดยแพทย์ ซึ่งจะช่วยให้ส่วนหัวของกระดูกเรเดียสกลับเข้าที่ และอาการเจ็บปวดจะค่อยทุเลาไปเอง
รูปประกอบเพิ่มเติม
[แก้]-
โครงกระดูกบริเวณข้อศอก (ขณะงอปลายแขน) -
โครงกระดูกบริเวณข้อศอก (ขณะยืดปลายแขน) -
มุมมองด้านหลังของข้อศอกด้านซ้าย แสดงกระดูกและเอ็นรอบข้อต่อ -
มุมมองด้านหลังของแคปซูลข้อต่อของข้อศอก -
ภาพวาดแสดงโครงข่ายหลอดเลือดแดงรอบข้อศอก -
ภาพถ่ายทางรังสีเอกซ์ของข้อศอก แสดงข้อศอกขณะงอปลายแขน (ซ้าย) และยืดปลายแขน (ขวา)
อ้างอิง
[แก้]- Gray's anatomy for students. Drake, RL., Vogl, W. and Mitchell, AWM.
- Clinically Oriented Anatomy, 5th ed. Keith L. Moore and Arthur F. Dalley.
| ศีรษะ | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| คอ |
| ||||
| ลำตัว | |||||
| แขนหรือขา |
| ||||
กายวิภาคศาสตร์ทั่วไป: ระบบอวัยวะและอวัยวะ, กายวิภาคศาสตร์เฉพาะส่วน, ระนาบและเส้น, กายวิภาคศาสตร์พื้นผิวของแกนลำตัว, กายวิภาคศาสตร์พื้นผิวของรยางค์ | |||||
| ไหล่ | ข้อต่อสเตอร์โนคลาวิคิวลาร์: เอ็นสเตอร์โนคลาวิคิวลาร์ด้านหน้า - เอ็นสเตอร์โนคลาวิคิวลาร์ด้านหลัง - เอ็นยึดระหว่างกระดูกไหปลาร้า - เอ็นระหว่างกระดูกไหปลาร้าและกระดูกซี่โครง
ข้อต่ออโครมิโอคลาวิคิวลาร์: เอ็นอโครมิโอคลาวิคิวลาร์ - เอ็นคอราโคคลาวิคิวลาร์ (เอ็นทราปีซอยด์, เอ็นโคนอยด์) - เอ็นคอราโคอโครเมียล - เอ็นซุพีเรียร์ทรานสเวิร์สสแคปูลา - เอ็นอินฟีเรียทรานสเวิร์สสแคปูลา ข้อต่อกลีโนฮิวเมอรัล: เอ็นคอราโคฮิวเมอรัล - เอ็นกลีโนฮิวเมอรัล (ส่วนบน, ส่วนกลาง, และส่วนล่าง) - เอ็นทรานสเวิร์สฮิวเมอรัล - กลีนอยด์ ลาบรัม | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ข้อศอก | ข้อต่อฮิวเมอโรเรเดียล: เอ็นเรเดียลคอลแลทเทอรัล
ข้อต่อฮิวเมอโรอัลนา: เอ็นอัลนาคอลแลทเทอรัล ข้อต่อเรดิโออัลนาด้านต้นแขน: เอ็นแอนนูลาร์ - ออบลีก คอร์ด | ||||||||
| ปลายแขน | ข้อต่อเรดิโออัลนาส่วนปลาย: เอ็นเรดิโออัลนาด้านฝ่ามือ - เอ็นเรดิโออัลนาด้านหลังมือ ข้อมือ/ข้อต่อเรดิโอคาร์ปัล: เอ็นเรดิโอคาร์ปัลด้านฝ่ามือ - เอ็นเรดิโอคาร์ปัลด้านหลังมือ - เอ็นอัลโนคาร์ปัลด้านฝ่ามือ - เอ็นอัลนาคอลแลทเทอรัล - เอ็นเรเดียลคอลแลทเทอรัล | ||||||||
| มือ | ข้อต่อระหว่างกระดูกข้อมือ, ข้อต่อกลางข้อมือ: เอ็นพิโสฮาเมต - เอ็นสแคโฟลูเนท
ข้อต่อระหว่างข้อมือกับฝ่ามือ: เอ็นคาร์โปเมตาคาร์ปัลด้านหลังมือ - เอ็นคาร์โปเมตาคาร์ปัลด้านฝ่ามือ (เอ็นพิโสเมตาคาร์ปัล) ข้อต่อระหว่างกระดูกฝ่ามือ: เอ็นทรานสเวิร์สเมตาคาร์ปัลชั้นลึก - เอ็นทรานสเวิร์สเมตาคาร์ปัลชั้นตื้น ข้อต่อระหว่างฝ่ามือกับนิ้วมือ: เอ็นด้านฝ่ามือ - เอ็นคอลแลทเทอรัล ข้อต่อระหว่างกระดูกนิ้วมือ: เอ็นด้านฝ่ามือ - เอ็นคอลแลทเทอรัล | ||||||||
| |||||||||
Text is available under the CC BY-SA 4.0 license; additional terms may apply.
Images, videos and audio are available under their respective licenses.
