Pieśń słoneczna
| Autor | |
|---|---|
| Tematyka |
religijna |
| Typ utworu | |
| Wydanie oryginalne | |
| Miejsce wydania | |
| Język | |
| Data wydania |
XIII w. |
| Pierwsze wydanie polskie | |
| Data wydania polskiego |
XVII w. |
Pieśń słoneczna, także Pochwała stworzenia – liryczny[1] kantyk religijny z XIII wieku, najstarszy zabytek poezji w języku włoskim (volgare), modlitwa autorstwa św. Franciszka z Asyżu.
Autorstwo i okoliczności powstania
[edytuj | edytuj kod]Franciszek z Asyżu napisał Pochwałę stworzenia w ludowym języku włoskim[2]. Zerwał jednocześnie z tradycją, która wymagała aby teksty modlitw były pisane po łacinie[3]. Było to spowodowane faktem, że chciał zwrócić się przede wszystkim do swoich rodaków, czyli Umbryjczyków[4]. Kantyk był jedną z pierwszych laud, napisanych w języku ludowym[2]. Biedaczyna skomponował także melodię, lecz jej zapis się nie zachował[5].
Pieśń słoneczna powstawała prawdopodobnie w trzech etapach[6]. Pierwsza część powstała między zimą 1224 a wiosną 1225 roku, gdy Franciszek przebywał w chatce, przylegającej do kościoła San Damiano[2]. Drugą strofę napisał podczas konfliktu, który wybuchł między biskupem Asyżu Gwidonem a burmistrzem Oportolo Bernardim[6]. Ostatnia zwrotka została stworzona w 1226 roku, na kilka miesięcy przed śmiercią Franciszka[7].
Treść i interpretacja
[edytuj | edytuj kod]Na początku autor podkreśla relację między człowiekiem a Bogiem, zaznaczając dystans jaki ich dzieli[6]. Następnie oddaje Bogu chwałę i cześć poprzez ciała niebieskie (słońce, księżyc i gwiazdy) oraz żywioły ziemskie (ogień, woda, ziemia i powietrze)[5]. Nie wspomina w nim o żadnym żywym stworzeniu, np. o zwierzętach, które bardzo kochał[5]. W dwóch kolejnych strofach Franciszek uwydatnia wartości pokoju, przebaczenia i braku lęku przed śmiercią[8]. W końcowej zwrotce zachęca do błogosławienia Boga i służenia mu z pokorą[8].
Mimo że Biedaczyna nie angażował się w polemiki z heretykami, to Pieśń słoneczna była odpowiedzią na ruch katarów[8]. Franciszek podkreśla, że świat nie jest złym miejscem, ale dziełem dobroci Stworzyciela, które uważa za piękno[1]. Według Henry’ego Thode’a, napisanie Pochwały stworzenia miało stanowić zwrot w XII wieku i zapoczątkować włoski renesans[9]. Był on spowodowany siłą duchową założyciela Zakonu Braci Mniejszych[9]. Brak świata nieożywionego w Pieśni tłumaczony był ryzykiem powiązania z panteizmem[10].
Cytaty biblijne
[edytuj | edytuj kod]W tekście Pieśni słonecznej znalazł się szereg cytatów biblijnych, zarówno ze Starego jak i z Nowego Testamantu. W wersecie 1. znajduje się wyliczenie przynależnych Bogu aktów czy sposobów oddania czci zaczerpnięte z Apokalipsy św. Jana – cytat z rozdz. 4 wersety 9 i 11. W wersecie 3. kantyku zacytowana została starotestamentalna Księga Tobiasza − rozdz. 8 werset 5. W kolejnych wersetach franciszkowego tekstu znajdują się na przemian cytaty z Księgi Daniela i Księgi Psalmów. I tak są to odpowiednio: werset 5. Kantyku − Ps 148,3; werset 6 − Dn 3,64−65 i Ps 103,13−14; werset 7 − Ps 148,4−5; werset 8 − Dn 3,66 i Ps 77,14; werset 9 − Dn 3,74 i Ps 103,13-14. W wersetach 10. i 11. znajdują się odwołania do Ewangelii Mateusza − Mt 6,12 oraz Mt 5,10. W 13. wersecie kantyku ponownie pojawiają się zapożyczenia z Apokalipsy − Ap 2,11 oraz 20,6. Ostatnie odniesienie biblijne znajduje się w końcowym wersecie 14. i jest to cytat z Księgi Daniela − Dn 3,85[11].
Tekst i tłumaczenie
[edytuj | edytuj kod]
Oryginalny tekst
[edytuj | edytuj kod]Altissimu, onnipotente, bon Signore,
Tue so’ le laude, la gloria e l’honore et onne benedizione.
Ad Te solo, Altissimo, se konfane,
e nullu homo ène dignu Te mentovare.
Laudato sie, mi’ Signore, cum tutte le Tue creature,
spezialmente messor lo frate Sole,
lo qual è iorno et allumini noi per lui.
Et ellu è bellu e radiante cum grande splendore:
de Te, Altissimo, porta significazione.
Laudato si’, mi’ Signore, per sora Luna e le stelle:
in celu l’ài formate clarite e preziose e belle.
Laudato si’, mi’ Signore, per frate Vento
e per aere e nubilo e sereno et onne tempo,
per lo quale a le Tue creature dài sustentamento.
Laudato si’, mi’ Signore, per sor’Acqua,
la quale è multo utile et humile e preziosa e casta.
Laudato si’, mi’ Signore, per frate Focu,
per lo quale ennallumini la notte:
et ello è bello e iocundo e robustoso e forte.
Laudato si’, mi’ Signore, per sora nostra matre Terra,
la quale ne sustenta e governa,
e produce diversi frutti con coloriti flori et herba.
Laudato si’, mi’ Signore,
per quelli ke perdonano per lo Tuo amore
e sostengo infirmitate e tribulazione.
Beati quelli ke ’l sosterrano in pace,
ka da Te, Altissimo, sirano incoronati.
Laudato si’, mi’ Signore,
per sora nostra Morte corporale,
da la quale nullu homo vivente po’ skappare:
guai a quelli ke morrano ne le peccata mortali;
beati quelli ke trovara` ne le Tue santissime voluntati,
ka la morte secunda no ’l farrà male.
Laudate e benedicete mi’ Signore e rengraziate
e serviateli cum grande humilitate.
Tłumaczenie polskie
[edytuj | edytuj kod]Najwyższy, wszechmogący, dobry Panie,
Twoja jest sława, chwała i cześć, i wszelkie błogosławieństwo.
Jedynie Tobie, Najwyższy, przystoją,
A żaden człowiek nie jest godny nazwać Ciebie.
Pochwalony bądź, Panie, z wszystkimi swymi twory,
Przede wszystkim z szlachetnym bratem naszym, słońcem,
które dzień stwarza, a Ty świecisz przez nie;
I jest piękne i promienne w wielkim blasku;
Twoim, Najwyższy jest wyobrażeniem.
Pochwalony bądź, Panie, przez brata naszego, księżyc, i nasze siostry, gwiazdy;
Tyś ukształtował je w niebie jasne i cenne, i piękne,
Pochwalony bądź, Panie przez brata naszego, wiatr,
I przez powietrze, i czas pochmurny i pogodny, i wszelki,
I przez które dajesz tworom utrzymanie.
Pochwalony bądź, Panie, przez siostrę naszą, wodę,
Co pożyteczna jest wielce i pokorna, i cenna, i czysta.
Pochwalony bądź, Panie, przez brata naszego, ogień,
Którym oświecasz noc,
A on jest piękny i radosny, i silny, i mocny.
Pochwalony bądź, Panie, przez siostrę naszą, matkę ziemię,
Która nas żywi i chowa,
I rodzi różne owoce z barwnymi kwiaty i zioły.
Pochwalony bądź, Panie, przez tych, co przebaczają dla miłości Twojej
I znoszą słabość i utrapienie.
Błogosławieni, którzy wytrwają w pokoju,
Gdyż przez Ciebie, Najwyższy, będą uwieńczeni.
Pochwalony bądź, Panie, przez naszą siostrę, śmierć cielesną,
Której żaden człowiek żywy ująć nie może;
Biada tym, co konają w grzechach śmiertelnych;
Błogosławieni, którzy znajdą się w Twej najświętszej woli,
Bowiem śmierć wtóra zła im nie uczyni.
Chwalcie i błogosławcie Pana, i czyńcie Mu dzięki,
i służcie Mu z wielką pokorą.
Bardziej wierne, nowoczesne tłumaczenie Pieśni słonecznej jest dostępne na stronie programu Caritas Laudato Si[14]. Popularyzuje on ideę tzw. ekologii integralnej, przedstawionej przez papieża Franciszka w encyklice Laudato si'[15]. Tytuł tej encykliki jest fragmentem Pieśni słonecznej, która zainspirowała papieża do jej napisania[16].
Kodykologia
[edytuj | edytuj kod]Oryginalne strony Kodeksu 338 ze zbiorów historycznych Biblioteki Miejskiej w Asyżu, pochodzącego z Sacro Convento z tekstem Pieśni słonecznej:
-
foliał 33v -
foliał 33r -
foliał 34v
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Manselli 2013 ↓, s. 411.
- ↑ a b c Thompson 2013 ↓, s. 143.
- ↑ Manselli 2013 ↓, s. 407.
- ↑ Manselli 2013 ↓, s. 408.
- ↑ a b c Thompson 2013 ↓, s. 145.
- ↑ a b c Manselli 2013 ↓, s. 409.
- ↑ Thompson 2013 ↓, s. 155.
- ↑ a b c Manselli 2013 ↓, s. 410.
- ↑ a b Manselli 2013 ↓, s. 413.
- ↑ Manselli 2013 ↓, s. 414.
- ↑ Fabrizio Filiberti: Radici bibliche del Cantico delle creature. Bibbia Cultura e Didattica. [dostęp 2023-01-28]. [zarchiwizowane z tego adresu]. (wł.).
- ↑ Papa Francesco: ma quale testo del Cantico per l’enciclica?. Assisi OFM. [dostęp 2023-01-28]. [zarchiwizowane z tego adresu]. (wł.).
- ↑ Jacques Le Goff: Święty Franciszek z Asyżu. Warszawa: Czytelnik, 2001, s. 89. ISBN 83-07-02854-X. (pol.).
- ↑ Święty Franciszek z Asyżu, Pieśń słoneczna [online], Caritas Polska [dostęp 2024-09-04].
- ↑ Ekologia integralna [online], Caritas Laudato si’, 6 października 2023 [dostęp 2024-09-04] (pol.).
- ↑ Papież Franciszek, Laudato si', Drukarnia Watykańska, Rzym, 24 maja 2015 [dostęp 2024-09-04].
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Augustine Thompson: Franciszek z Asyżu: nowa biografia. Kraków: Bratni Zew, 2013. ISBN 978-83-7485-216-6. (pol.).
- Raoul Manselli: Święty Franciszek z Asyżu. Editio maior. Kraków: Bratni Zew, 2013. ISBN 978-83-7485-200-5. (pol.).
Text is available under the CC BY-SA 4.0 license; additional terms may apply.
Images, videos and audio are available under their respective licenses.
