آگونیست (به انگلیسی: Agonist) ماده‌شیمیایی است که در یک سلول با اتصال به گیرنده‌های آن سلول باعث پاسخ و واکنش آن سلول می‌شود. آگونیست اغلب تقلیدکننده عمل یک ماده طبیعی در بدن است. در حالی که یک آگونیست باعث یک پاسخ و کنش در سلول می‌شود، آنتاگونیست با مسدود کردن محل اتصال مانع از اتصال و عمل آگونیست می‌گردد.^[۱]

انواع

گیرنده‌سلولی در بدن می‌تواند توسط یک ماده درون‌ساخت (مانند هورمون‌ها و انتقال دهنده‌های عصبی) یا یک ماده خارجی (مانند داروها یا مواد مخدر) فعال یا غیرفعال شود که این خود منجر به تحریک یا مهار یک واکنش بیولوژیکی خواهدشد.

آگونیست فیزیولوژیک (مانند آدرنالین) ماده‌ای است که باعث ایجاد پاسخ‌های یکسان در بدن شده، درحالی‌که ممکن است به همان گیرنده متصل نشود. آگونیست درون‌ساخت برای یک گیرنده خاص، یک ترکیب است که به‌طور طبیعی توسط بدن تولید شده‌است که با اتصال به آن گیرنده کنش خود را انجام می‌دهد؛ مثلاً ماده سروتونین یک آگونیست طبیعی برای گیرنده‌های سروتونین در سیستم سروتونرژیک است، و دوپامین آگونیست درون‌ساخت برای گیرنده دوپامین در سیستمدوپامینرژیک است.^[۲] آگونیست می‌تواند فول‌آگونیست یا آگونیست ناقص باشد. فول‌آگونیست با افزایش غلظت پلاسمایی، باعث افزایش اثر بیولوژیک می‌شود درحالیکه آگونیست ناقص تا حدودی اثر بیولوژیک را افزایش می‌دهد و پس از آن افزایش در میزان آگونیست، افزایشی در میزان پاسخ زیستی نخواهد داشت.

انتخابی و غیر انتخابی

هنگامی‌که در مورد آگونیست یا آنتاگونیست بر روی گیرنده‌ها سخن گفته می‌شود باید به یاد داشته باشیم که خود گیرنده‌ها دارای انواعی مختلف (مانند آلفا یک و آلفا دو و غیره) هستند. اگر یک دارو پس از ورود به بدن تمامی‌گیرنده‌های هم‌نام (مثلاً آلفا) را به‌کار بیندازد یک آگونیست (یا آنتاگونیست) غیرانتخابی، و اگر با ورود به بدن تنها یک رده ویژه از یک گیرنده (مثلاً آلفا دو) را تحریک کند، آن آگونیست (و یا آنتاگونیست) انتخابی (اختصاصی) نام دارد. در فارماکولوژی این دو مبحث انتخابی و غیر انتخابی بسیار مهم هستند. چراکه گاهی یک داروی راه انداز گیرنده یا بلوک‌کننده آن به صورت غیر انتخابی می‌تواند با تأثیر مثبت بر یک سلول یا اندام همزمان بر گیرنده مشابه در سلول یا اندام دیگر اثری منفی ایجاد کند.

جستارهای وابسته

• آنتاگونیست
• بلوک کننده آنزیم
• گیرنده بیولوژیک

منابع