மார்வார் பிரதேசம் அல்லது ஜோத்பூர் பிரதேசம் (Marwar (also called Jodhpur region) மேற்கு இந்தியாவின் இராஜஸ்தான் மாநிலத்தில் தென்மேற்கில் தார் பாலைவனத்தில் அமைந்துள்ளது. மரு என்ற சமசுகிருதச் சொல்லுக்கு பாலைவனம் என்று பொருள். இராஜஸ்தானி வட்டார வழக்கில் வாத் என்பதற்கு குறிப்பிட்ட பகுதி எனப்பொருளாகும். ஆங்கிலேயர்கள் இச்சொல்லை ஆங்கிலத்தில் இதனை மார்வார் என மொழிபெயர்த்துள்ளனர்.^[1]1949-ஆம் ஆண்டு வரை மார்வார் பிரதேசம் ஜோத்பூர் இராச்சியத்தால் ஆளப்பட்டு வந்தது. மார்வார் பிரதேசத்தில் வாழும் மக்களை மார்வாடிகள் என்றும், அவர்கள் பேசும் மொழி மார்வாரி மொழி ஆகும்.

பிரித்தானிய இந்தியாவின் ஆட்சி காலத்தின் போது இராஜபுதனாவின் அனைத்து நிலப்பகுதியையும் விட அதிகமான நிலத்தை ஜோத்பூர் இராச்சியம் கொண்டிருந்தது. மார்வார் பிரதேசம் 23543 சதுர மைல் நிலப்பரப்பைக் கொண்டிருந்தது. 1901-ஆம் ஆண்டில் இதன் மக்கள் தொகை 44,73,759 ஆக இருந்தது. இது ஒரு தோராயமான மதிப்பாக £35,29,000 வருவாயைக் கொண்டிருந்தது. இதன் வணிகர்களான மார்வாடிகள் இந்தியா முழுவதிலும் வர்த்தகத்தில் ஆதிக்கம் செலுத்தினர்.

மார்வார் பிரதேசத்தில் தற்கால இராஜஸ்தான் மாநிலத்தின் பார்மேர் மாவட்டம், ஜலோர் மாவட்டம், ஜோத்பூர் மாவட்டம், நாகவுர் மாவட்டம், பாலி மாவட்டப் பகுதிகள் உள்ளது.

மார்வார் பிரதேசத்தின் வடக்கில் ஜங்கலதேஷ் பிரதேசமும், வடகிழக்கில் தூந்தர் பிரதேசமும், கிழக்கில் அஜ்மீர் பிரதேசமும், தென்கிழக்கில் மேவார் பிரதேசமும், தெற்கில் கோத்வார் பிரதேசமும், தென்மேற்கில் சிந்து பிரதேசமும், மேற்கில் ஜெய்சல்மேரும் உள்ளது.

1901-இல் மார்வார் பிரதேசம் (ஜோத்பூர் சமஸ்தானம்) 93,424 சதுர கிலோ மீட்டர் பரப்பளவு கொண்டது. இது தார் பாலைவனத்தில் உள்ளது. ஆரவல்லி மலைத்தொடருக்கு வடமேற்கில் உள்ளது மார்வார் பிரதேசம். மார்வார் பிரதேசத்தில் அஜ்மீர் பிரதேசத்தில் உற்பத்தியாகும் லூனி ஆறு மார்வார் பிரதேசம் வழியாகப் பாய்ந்து, பின்னர் அது கட்ச் பாலைவனத்தில் மறைந்து விடுகிறது.^[2]மார்வார் பிரதேசத்தின் மேற்கில் தார் பாலைவனம் உள்ளதால், மார்வார் பிரதேசம் ஆண்டு முழுவதும் வறண்ட வானிலையே காணப்படுகிறது.

கிபி ஆறாம் நூற்றாண்டு அல்லது ஏழாம் நூற்றாண்டில் மார்வார் பிரதேச மக்கள் தங்களை கூர்ஜர தேசத்தவர்கள் எனக்கூறிக்கொண்டதாக சீன யாத்திரிகர் யுவான் சுவாங் தன் பயணக் குறிப்பில் குறித்துள்ளார்.^[3] கூர்ஜர-பிரதிகார வம்சத்தினர்^[4] கிபி 6-ஆம் நூற்றாண்டில் மார்வார் பகுதியில் இராச்சியத்தை அமைத்து மந்தோர் நகரத்தை தங்கள் தலைநகராக நிறுவினர்.^[5]கூர்ஜரா - பிரதிகாரப் பேரரசின் ஒரு பகுதியான மார்வார் பிரதேசம் 1100 வரை வலிமை மிக்க பார்குஜார் அரசர்களால் ஆளப்பட்டு வந்தது.

1459 ஆம் ஆண்டில் ராத்தோர் வம்ச இராசபுத்திர தளபதி ராவ் ஜோதா ஜோத்பூரை உருவாக்கினார். ஜோத்பூரை சுற்றியுள்ள அனைத்து ஆட்சி பரப்புகளையும் மன்னர் இராவ் ஜோதா வெற்றிகொண்டார். பின்னர் மார்வார் இராச்சியத்தை நிறுவினார். இராவ் ஜோதா அருகில் இருந்த நகரமான மேண்ட்ரோவைச் சேர்ந்தவர் ஆவார். தொடக்கத்தில் மாநிலத்தின் தலைநகரமாக இந்த நகரம் கருதப்பட்டது. எனினும் ராவ் ஜோதா காலத்திலேயே விரைவில் ஜோத்பூர் தலைநகரானது. தில்லியிலிருந்து குஜராத்திற்கு செல்லும் முக்கிய சாலை இணையும் இடத்தில் இந்நகரம் அமைந்துள்ளது. அபின், செம்பு, பட்டு, மிதியடிகள், ஈச்ச மரங்கள் மற்றும் காஃபி போன்ற பொருட்களின் வர்த்தகம் இந்நகரின் முக்கிய வருவாயாக இருக்கிறது.

இந்த வரலாற்று காலத்தின் போது மகாராஜா ஜஸ்வந்த் சிங் போன்ற பல்வேறு சிறப்புமிக்க தளபதிகளுடன் இந்த மாநிலத்தை முகலாயர்கள் அளித்தனர். உலகில் ஜோத்பூரின் பிரபலத்தின் காரணமாக அந்நகரம் மற்றும் அதன் மக்கள் பயனடைந்தனர். கலை மற்றும் கட்டடக்கலையின் புதிய பாணிகளின் மூலம் உள்ளூர் வர்த்தகர்களுக்கு அவர்கள் தோற்றம் மற்றும் வாய்ப்புகளை வழங்கினர். இதன் மூலம் இந்தியா முழுவதும் அவர்களது அடையாளத்தை ஏற்படுத்தினர்.

மார்வார் பிரதேசத்தை அவுரங்கசீப் (1679) குறிப்பாக இசுலாமிய மௌலிகளின் போலிக் காரணங்களால் முகலாயப் பேரரசின் இணைத்துக் கொண்டார். ஆனால் 1707 ஆம் ஆண்டில் ஒளரங்கசீப் இறந்த பிறகு மார்வாரின் ஜோத்பூர் இராச்சியம் மீண்டும் சுதந்திர நாடாகியது. பின்னர் மராத்தியப் பேரரசின் 1707 ஆம் ஆண்டுக்குப் பிறகு முகலாயப் பேரரசு படிப்படியாக சரியத்தொடங்கியது. ஆனால் உட்சதியால் சோத்பூர் நீதிமன்றத்திற்கு தீங்கிழைக்கப்பட்டது. ஆனால் இந்த சூழ்நிலைகளில் இருந்து ஆதாயமடையும் நோக்கில் நிலக்கிழார்களாக அப்பிரதேசத்தை ஆக்கிரமித்த முகலாயர்கள் மார்வார் வழிவந்தவர்களின் சச்சரவுகளையும் மற்றும் மராத்தாக்களின் குறிக்கீடையும் வரவேற்றனர். எனினும் நிலைப்புத் தன்மை மற்றும் அமைதிக்காக இது ஏற்படுத்தப்படவில்லை. 50 ஆண்டுகாலப் போர்கள் மற்றும் ஒப்பந்தங்கள் மாநிலத்தின் செல்வத்தை சீரழித்தன. இதனைப் பயன்படுத்திக் கொண்டு 1818 ஆம் ஆண்டில் ஆங்கிலேயருடன் நேச நாடுகளும் படையெடுத்து வந்தன.

ஜோத்பூரின் மகாராஜா ஆட்சி செய்து வந்த கோர்வார் பிரதேசத்தின் மீது ஓஸ்வல் ஜெயின்கள் கவனம் செலுத்தினர். மேலும் ஓஸ்வல் ஜெயின்கள் அதிகப்படியான செல்வத்தை மற்றும் இரத்தினக் கற்களை ஜோத்பூரின் மகாராஜாவிற்கு நன்கொடையளித்ததன் மூலம் ஜோத்பூரின் வலிமையான அஸ்திவாரத்திற்கு முக்கியப் பங்காற்றியுள்ளனர். மேலும் செல்வ வளமிக்க ஓஸ்வல் ஜெயின் வணிகர்களை நாகர் செத் அல்லது பல்வேறு பிற கெளரவமான தலைப்புகளில் அழைத்து கெளரவிப்பதற்கு சோத்பூர் மகாராஜா இதனைப் பயன்படுத்துகிறார்.

ஜோத்பூர் இராச்சியம் கிபி 1226 முதல் 1817 வரை சுதந்திர முடியாட்சியுடனும்; பிரித்தானிய இந்தியாவின் ஆட்சியாளர்கள் கொண்டு வந்த இந்தியத் துணைப்படைத் திட்டத்தின் படி பிரித்தானியர்களுக்கு அடங்கி, கப்பம் செலுத்தும் சமஸ்தானமாக ஜோத்பூர் இராச்சியத்தினர் 1818-ஆம் ஆண்டு முதல் ஆட்சி செய்தனர். 15 ஆகஸ்டு 1947 அன்று இந்திய விடுதலைக்குப் பின்னர் சுதேச சமஸ்தானங்களின் இணைப்பு ஒப்பந்தப்படி 6 ஏப்ரல் 1949 இந்தியாவுடன் இணைக்கப்பட்டது.^[6].

மார்வார் பிரதேசத்தின் மார்வாரிக் குதிரைகள் இந்தியா முழுவதும் புகழ் பெற்றது.

• மார்வாடிகள்
• மார்வாரி மொழி
• பிஷ்னோய் மக்கள்
• ஜோத்பூர் சமஸ்தானம்
• ஜோத்பூர் மாவட்டம்
• மேவார் பிரதேசம்

• Rosemary Crill Marwar Paintings: A History of the Jodhpur Style, India Book House, Mumbai, 1999 பன்னாட்டுத் தரப்புத்தக எண் 81-7508-139-2
• Bakshi, S.R. & et al. (Eds.) Marwar and its Political Administration; Delhi, 2000 பன்னாட்டுத் தரப்புத்தக எண் 81-7629-224-9
• D.K.Taknet: "Heroes of a Desert Land" in B.M.Birla: A great visionary, Indus, New Delhi, 1996
• Mohanram Maruka: "Marwar ka Itihas" in Jat Samaj, Agra (January–February, 1998)
• Illan Cooper: "What is in a name", Marwar: A chronicle of Marwari History and Achievement, Arpan Publications, Mumbai, 1996
• Illan Cooper: "A painted History", Marwar: A chronicle of Marwari History and Achievement, Arpan Publications, Mumbai, 1996
• Dr. Natthan Singh: Jat-Itihas, Jat-Samaj Kalyan-Parishad, Gwalior, 2004
• Rajasthan | History, Map, Culture, Capital, & Government
• Institutionalization and Style in Rajasthan politics by J.Richard Sisson^{[தொடர்பிழந்த இணைப்பு]}
• Justice Kan Singh Parihar: SOUVENIR-1998 of Parivar Parichay, page 47, published by the souvenir sub committee of Parivar Parichay, 4/28, Lodi Colony, New Delhi – 110003

விக்கிமீடியா பொதுவகத்தில்,
மார்வார் பிரதேசம்
என்பதில் ஊடகங்கள் உள்ளன.

• https://web.archive.org/web/20170917193431/http://www.marwaris.com/
• http://www.marwad.com

பா உ தொ இராஜஸ்தான்
தலைநகரம்: ஜெய்ப்பூர்
புவியியல்	தார் பாலைவனம் ஆரவல்லி மலைத்தொடர் மேவார் பிரதேசம் மார்வார் பிரதேசம் செகாவதி பிரதேசம் அபு மலை பனாஸ் ஆறு சம்பல் ஆறு காளி சிந்து ஆறு காகர் நதி
வரலாறு, பண்பாடு & அரசியல்	காளிபங்கான் பரோர் கரண்புரா காவி நிற மட்பாண்டப் பண்பாடு இராஜஸ்தான் வரலாறு இராஜபுதனம் இராஜபுதனம் முகமை மார்வாரி மொழி மார்வாடிகள் மார்வாரிக் குதிரைகள் இராஜஸ்தானி மொழி ஆளுநர்கள் சட்டப் பேரவை முதலமைச்சர்கள் உயர்நீதிமன்றம் சுற்றுலா
நகரங்கள்  ·	ஜெய்ப்பூர் (தலைநகரம்)  · அல்வார்  · அஜ்மீர் · புஷ்கர்  · பிகானேர்  · ஜெய்சால்மர் · ஜோத்பூர் · கோட்டா · உதயப்பூர்  · பரத்பூர்  · பில்வாரா  · அனுமான்காட் · பாரான்  · சாப்ரா  ·
மாவட்டங்கள்	அல்வர் மாவட்டம் அனுமான்காட் மாவட்டம் அஜ்மீர் மாவட்டம் உதய்பூர் மாவட்டம் கரௌலி மாவட்டம் கோட்டா மாவட்டம் சவாய் மாதோபூர் மாவட்டம் சித்தோர்கார் மாவட்டம் சிரோஹி மாவட்டம் சீகர் மாவட்டம் சுன்சுனூ மாவட்டம் சூரூ மாவட்டம் டுங்கர்பூர் மாவட்டம் டோங் மாவட்டம் தோல்பூர் மாவட்டம் தௌசா மாவட்டம் நாகவுர் மாவட்டம் பரத்பூர் மாவட்டம் பார்மேர் மாவட்டம் பாரான் மாவட்டம் பாலி மாவட்டம் பான்ஸ்வாரா மாவட்டம் பிகானேர் மாவட்டம் பிரதாப்காட் மாவட்டம் பில்வாரா மாவட்டம் பூந்தி மாவட்டம் ராஜ்சமந்து மாவட்டம் ஜாலாவார் மாவட்டம் ஜெய்சல்மேர் மாவட்டம் ஜெய்ப்பூர் மாவட்டம் ஜோத்பூர் மாவட்டம் ஸ்ரீ கங்காநகர் மாவட்டம் ஜலோர் மாவட்டம்
அரண்மனை & கோட்டைகள்	ஜெய்ப்பூர் நகர அரண்மனை இராம்பாக் அரண்மனை ஆம்பர் அரண்மனை ஹவா மஹால் ஜல் மகால் ஏரி அரண்மனை உமைத் பவான் அரண்மனை தீக் அரண்மனை பிசௌ அரண்மனை உதய்பூர் அரண்மனை ஜக் மந்திர் ஷிவ் நிவாஸ் பேலஸ் ஆம்பர் கோட்டை காக்ரோன் கோட்டை கும்பல்கர்க் கோட்டை சித்தோர்கார் கோட்டை நாகர்கர் கோட்டை நீம்ரானா ரந்தம்பூர் கோட்டை ஜுனாகாத் கோட்டை ஜெய்கர் கோட்டை ஜெய்சல்மேர் கோட்டை பாங்கர் கோட்டை
சுற்றுலா	அபு மலை சரிஸ்கா தேசியப் பூங்கா சீதா மாதா வனவிலங்கு சரணாலயம் தார்ரா தேசியப் பூங்கா ரண்தம்போர் தேசியப் பூங்கா ஜந்தர் மந்தர் (ஜெய்ப்பூர்) புஷ்கர் ஏரி சாந்த் பௌரி அகர் நினைவுச் சின்னங்கள் குல்தரா பட்லா சூரிய மின் ஆற்றல் பூங்கா
வழிபாட்டுத் தலங்கள்	தில்வாரா கோயில் கர்ணி மாதா கோயில் சகஸ்ரபாகு கோயில்கள் புஷ்கர் பிரம்மன் கோயில் ஹர்சத் மாதா கோயில் கெஜ்ரி அனுமான் கோயில் கைலா தேவி பரோலி கோயில்கள் அஜ்மீர் தர்கா
புகழ் பெற்றவர்கள்	மகாராணா பிரதாப் மீராபாய் ராணி பத்மினி ராணா சங்கா ராணா கும்பா மான் சிங் முதலாம் ஜெய் சிங் இரண்டாம் ஜெய் சிங் வசுந்தரா ராஜே சிந்தியா ஓம் பிர்லா கஜேந்திர சிங் செகாவத் அசோக் கெலட்
இராஜஸ்தான் மாவட்டப் பட்டியல் வலைவாசல்