Wiąz pospolity
| |
| Systematyka[1][2] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Nadklasa | |
| Klasa | |
| Nadrząd | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
wiąz pospolity |
| Nazwa systematyczna | |
| Ulmus minor Mill. Pflanzenverzeichn. 354, 1773 | |
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | |
 brak danych
| |
Wiąz pospolity, wiąz polny (Ulmus minor Mill.) – gatunek rośliny z rodziny wiązowatych (Ulmaceae). Rodzime obszary jego występowania to: Europa, Azja Zachodnia i Kaukaz, Afryka Północna (Algieria, Maroko, Tunezja) i Wyspy Kanaryjskie[4].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]_IMG_35054.JPG)
- Pokrój
- Drzewo zrzucające liście na zimę, o wysokości do około 30 metrów. Korona wielopostaciowa – u formy typowej zwykle wysoko sklepiona, ale przy tym wąska. Konary stosunkowo krótkie, mocne, odstające prawie poziomo. Gałęzie na nich raczej niejednolite; boczne niekiedy przygięte i wiszące.
- Kora
- Brunatno szara, z długimi dość głębokimi bruzdami i wygrabionymi listwami. Pędy cienkie, gładkie, lekko błyszczące, brunatno czerwone lub ciemnoczerwone.
- Liście
- Pączki owalne, spiczaste i tylko na szczycie nieco owłosione, poza tym błyszczące, czerwonobrunatne. Liście o długości 6-10 cm i szerokości 5-8 cm, przybierają rozmaite, zmienne kształty, choć przeważnie są odwrotnie jajowate lub podłużne, z wydłużonym wąskim wierzchołkiem i uderzająco skośną, asymetryczną nasadą liścia. Brzeg liścia jest niewyraźnie podwójnie piłkowany albo karbowany, z małymi, skierowanymi ku szczytowi ząbkami. Górna powierzchnia liścia zwykle błyszcząca i ciemnozielona, a dolna – jaśniejsza i z wyraźnymi, pęczkami aksamitnych włosków w kątach większych nerwów, a poza tym naga.
- Kwiaty
- Zebrane w gęste pęczki, na króciutkich szypułkach. Pręcików 4-5 z rudymi pylnikami, znamiona białe.
- Owoce
- Odwrotnie jajowate lub podłużne skrzydlaki; orzeszek znajduje się wyraźnie powyżej środka.
Biologia i ekologia
[edytuj | edytuj kod]
Fanerofit. Kwiaty przedsłupne, wiatropylne. Kwitnie w marcu-kwietniu. Siedlisko: lasy, brzegi rzek, aluwia. Jest gatunkiem ciepłolubnym. Występuje na całym niżu, w górach Europy sięga do 500 m n.p.m.[5]. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla All. Alno-Ulmion i Ass. Ficario-Ulmetum[6]. Drzewo to jest rośliną żywicielską (podobnie jak inni przedstawiciele rodzaju wiąz) gąsienic motyla ogończyka wiązowca[7].
Zastosowanie
[edytuj | edytuj kod]Dawniej powszechnie uprawiany jako drzewo parkowe i alejowe. Obecnie jako gatunek najbardziej podatny na holenderską chorobę wiązu prawie nieistniejący. Doskonale nadaje się na bonsai.
Systematyka i zmienność
[edytuj | edytuj kod]- Samorzutnie krzyżuje się z wiązem górskim tworząc mieszańca zwanego wiązem holenderskim (Ulmus ×hollandica Mill.)[5]. Z mieszańca tego ogrodnicy wyhodowali wiele kultywarów odpornych na holenderska chorobę wiązu[5]. Należą do nich np. 'Bea Schwarz' i 'Groenefeld'[5].
- Ma wiele synonimów[4]: Ulmus campestris auct., Ulmus carpinifolia Gled., Ulmus foliacea Gilib., nom. inval., Ulmus nitens Moench, Ulmus suberosa Moench.
Okazy pomnikowe
[edytuj | edytuj kod]Najgrubszy wiąz polny w kraju to drzewo z Dobrzycy w powiecie pilskim. W 2013 roku miał obwód 689 cm[8]. To także jeden z najgrubszych wiązów polnych w Europie.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-01-21] (ang.).
- ↑ Ulmus minor, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ a b Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-05-05]. (ang.).
- ↑ a b c d Joachim Mayer, Heinz-Werner Schwegler: Wielki atlas drzew i krzewów. Oficyna Wyd. „Delta W-Z”. ISBN 978-83-7175-627-6.
- ↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
- ↑ Buszko J., Masłowski J.: Motyle dzienne Polski. Nowy Sącz: Wydawnictwo "Koliber", 2008, s. 80. ISBN 978-83-925150-4-3.
- ↑ Krzysztof Borkowski, Robert Tomusiak, Paweł Zarzyński: Drzewa Polski. Warszawa: PWN, 2016. ISBN 978-83-01-18438-4.
- BioLib: 3520
- EUNIS: 185187
- FloraWeb: 6140
- GBIF: 5361865
- identyfikator iNaturalist: 79461
- IPNI: 856890-1
- ITIS: 19054
- NCBI: 262084
- identyfikator Plant List (Royal Botanic Gardens, Kew): kew-2448634
- Plants of the World: urn:lsid:ipni.org:names:856890-1
- Tela Botanica: 70265
- identyfikator Tropicos: 33300070
- CoL: 7DFNR
Text is available under the CC BY-SA 4.0 license; additional terms may apply.
Images, videos and audio are available under their respective licenses.
