Bezrzecze

osada
Kościół pw. Maryi Królowej Różańca Świętego w Bezrzeczu
Państwo	Polska
Województwo	zachodniopomorskie
Powiat	policki
Gmina	Dobra (Szczecińska)
Wysokość	68 m n.p.m.
Liczba ludności (2022)	6209[2]
Strefa numeracyjna	91
Kod pocztowy	71-219, 71-220
Tablice rejestracyjne	ZPL
SIMC	0774144
Położenie na mapie gminy Dobra (Szczecińska) Bezrzecze
Położenie na mapie Polski Bezrzecze
Położenie na mapie województwa zachodniopomorskiego Bezrzecze
Położenie na mapie powiatu polickiego Bezrzecze
53°27′27″N 14°27′21″E/53,457500 14,455833[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Bezrzecze^[3] (do 1945 niem. Brunn, 1945-1946 Broń^[4]; alt. pol. Bezrzecze Górne^[5]) – osada^[6] w północno-zachodniej Polsce położona w województwie zachodniopomorskim, w powiecie polickim, w gminie Dobra (Szczecińska).

Według danych urzędu gminy z 31 grudnia 2016 osada miała 4408 mieszkańców.

Sołectwo Bezrzecze obejmuje jedynie osadę Bezrzecze^[7].

Sąsiaduje z zachodnimi osiedlami Szczecina: Bezrzecze i Krzekowo. Położone jest w odległości ok. 7 km od granicy polsko-niemieckiej.

Gromadę Bezrzecze podzielono w 1954 roku, kiedy to Bezrzecze Dolne włączono do Szczecina, a Bezrzecze Górne włączono do gromady Dobra^[5].

Leży na szczycie (kulminacja na wysokości 67,8 m n.p.m.)^[8] i zboczach wału morenowego, tzw. Wału Bezleśnego, rozciągającego się na przestrzeni kilkunastu kilometrów – od Bezrzecza do brzegu Odry w Siadle Dolnym.

Z osiedla wypływa rzeczka Bukowa, nad którą archeolodzy stwierdzili występowanie osadnictwa ludzkiego już od neolitu^[9][10][11].

Miejscowość założona na planie ulicówki. Zabudowa wsi niska – w większości współczesne budownictwo jednorodzinne. Głównymi ulicami są Koralowa i Górna. Komunikację zapewniają linie autobusowe 222, 225 i 227 (dzienne) oraz 527 i 535 (nocne).

Pierwsza wzmianka źródłowa o wsi Beseritz, tj. Bezrzecze, a więc miejscu gdzie nie ma rzeki pochodzi z roku 1260. 27 września 1266 książę Barnim przekazał fundacji mariackiej ze Szczecina wieś Bezrzecze (villae Brunnek) oraz połowę wsi Głębokie (medietatis ville Glambek)^[12][13]. Kolejna wzmianka pochodzi z 15 lutego 1271 (należąca do Dietricha von Salzwedela wieś Brunnecke)^[14], następna zaś z 1277 w postaci Brunne jest już pochodzenia niemieckiego oznaczającą „studnię”, zagłębienie pomiędzy dwoma niewielkimi wzniesieniami. Zarządzeniem biskupa kamieńskiego Hermanna v. Gleichen wieś Bezrzecze należała od 1286 do uposażenia fundacji mariackiej w Szczecinie^[15]. Wzmiankowana w II połowie XIII wieku, a najstarszy zachowany wpis w księgach szczecińskiego kościoła mariackiego pochodzi z 1336 roku. W średniowieczu była jednocześnie wsią kościelną i lennem rycerskim.

W 1480 r. książę Bogusław X, po sekularyzacji klasztorów, oddał wieś na własność rycerzowi Henningowi Lindstedt. Wieś często zmieniała właścicieli. W 1527 r. przypadła Vivigenzowi I von Eickstedt, który otrzymał także puste tereny na Głębokim oraz część jeziora Głębokie. W 1589 r. wieś kupił kanclerz książęcy Otto von Ramin auf Krackow. W rękach tego rodu Bezrzecze znajdowało się aż do końca XIX w.

W 1828 r. zostało wpisane do matrykuły majątków rycerskich. Majątek ten składał się z folwarku Hammestall^[16] – owczarni i fermy gęsi^[17] (pozostałością folwarku są zabudowania leśniczówki Owczary^[18]) oraz folwarku Stangenhorst (obecnie Żółtew^[16]). Majątek wraz z lasem i folwarkami zajmował 4592 morgi (od 1816 na Pomorzu 1 morga = 0,393 ha^[19]). Gleba w majątku była I, II i III klasy, uprawiano tu pszenicę, żyto, owies, fasolę, wykę, koniczynę i łubin. Dobrze była prowadzona gospodarka leśna, co sto lat zmieniano drzewostan, rosły tu brzozy, olchy i sosny, dawniej były tu także buki i dęby. W 1776 r. do Bezrzecza został dołączony, należący wcześniej do Stołczyna, las zwany Gunnitz. Niedaleko jeziora Głębokiego znajdowała się cegielnia majątku, w której wypalano 140 tysięcy cegieł rocznie. Majątek sprzedawał też surowce takie jak margiel, glinka i torf. Do majątku Bezrzecze należała też wieś, w której od bardzo dawna było czterech właścicieli, każdy z nich miał po 120 mórg. Ogólna powierzchnia wsi wynosiła 480 mórg. Gleba we wsi była słabej i średniej klasy; uprawiano owies, pszenicę i ziemniaki.

Od 1828 r. Bezrzecze było własnością rodziny Ramin, którzy władali nim na prawach majątku rycerskiego. W 1848 r. właścicielem jednej części Bezrzecza był Juliusz Corwin Wierzbicki. Cześć tę oddano w dzierżawę, ponieważ majątek był bardzo zadłużony i nie przynosił dochodu.

W latach 1875–1880 właściciel majątku – radca rządowy Otto Friedrich Gebhard von Ramin (1815–1882) wybudował na skraju wsi swą okazałą siedzibę – pałac w stylu angielskiego neogotyku (dwukondygnacyjny, dwuwieżowy, jedenastoosiowy). Pałac obecnie nie istnieje.

Pod koniec XIX wieku wieś rozbudowała się. Było tu 20 domów mieszkalnych, liczba mieszkańców w 1894 r. wynosiła 260, wyznania ewangelickiego, ale było wśród nich także 6 Żydów. Wieś i majątek należały do parafii w Wołczkowie. Była tu jedna szkoła podstawowa dla 35 dzieci. Tuż obok wsi wybudowano, należący do garnizonu wojskowego w Krzekowie olbrzymi plac ćwiczeń.

W okresie międzywojennym na Bezrzeczu rozpoczęto budowę domków jednorodzinnych o charakterze willowym. Osiedle dzieli się na dwie części: zachodnią, zwaną Bezrzeczem Górnym – dawna historyczna wieś podmiejska o średniowiecznym rodowodzie, powstała w okresie międzywojennym, oraz wschodnią, zwaną Bezrzeczem Dolnym, której budowa rozpoczęła się w okresie powojennym.

W trakcie II wojny światowej wieś nie ucierpiała, została zajęta 26 kwietnia 1945 r. przez wojska radzieckie (2 Front Białoruski – 2 Armia Uderzeniowa) i przekazana administracji polskiej 4 października 1945 r. W lasach przy drodze do Wąwelnicy do 1993 roku znajdowała się jednostka PGW Armii Radzieckiej.

Nazwa Zdrój (będąca jednym ze znaczeń niemieckiego słowa Brunn) była nazwą przejściową wsi w 1945 r.

Na bazie zabudowań przypałacowego folwarku po 1945 powstał tu PGR (zlikwidowany w 1992), a w 1946 roku pierwsza polska szkoła, której założycielami byli Grzegorz i Weronika Dowlaszowie. W II poł. XX wieku mieszkały tu rodziny trudniące się rolnictwem oraz pracownicy pobliskiego Szczecina. Od lat 90. XX wieku wieś ulega urbanizacji i zmienia się w osiedle o charakterze podmiejskim. W Bezrzeczu znajduje się szkoła podstawowa.

• 1815–1866: Związek Niemiecki, Królestwo Prus, prowincja Pomorze, rejencja szczecińska, powiat Randow
• 1866–1871: Związek Północnoniemiecki, Królestwo Prus, prowincja Pomorze, rejencja szczecińska, powiat Randow
• 1871–1918: Cesarstwo Niemieckie, Królestwo Prus, prowincja Pomorze, rejencja szczecińska, powiat Randow
• 1919–1933: Rzesza Niemiecka (Republika Weimarska), kraj związkowy Prusy, prowincja Pomorze, rejencja szczecińska, powiat Randow
• 1933–1939: III Rzesza, prowincja Pomorze, rejencja szczecińska, powiat Randow
• 1939–1945: III Rzesza, prowincja Pomorze, rejencja szczecińska, Wielkie Miasto Szczecin
• 1945–1952: Rzeczpospolita Polska (Polska Ludowa), województwo szczecińskie, powiat szczeciński
• 1952–1975: Polska Rzeczpospolita Ludowa, województwo szczecińskie, powiat szczeciński
• 1975-1998: Polska, województwo szczecińskie
• 1999 – teraz: Polska, województwo zachodniopomorskie, powiat policki, gmina Dobra

• orientowany kościół XV-wieczny wraz z cmentarzem (wpisany do rejestru zabytków pod numerem 503)^[20], przebudowany w XIX wieku, pw. Maryi Królowej Różańca Świętego^[21] zbudowany z kamieni narzutowych z ostrołukowym portalem z gotyckiej cegły w południowej ścianie.
• park pałacowy (wpisany do rejestru zabytków pod numerem 864) w północnej części Bezrzecza^[20]

Ogólna liczba mieszkańców

• 1894 – 260 mieszkańców^{[potrzebny przypis]}.
• 1925 – 244 mieszkańców^[22]
• 1933 – 249 mieszkańców^[22]
• 1939 – 1217 mieszkańców^[22]
• 1980 – 800 mieszkańców^{[potrzebny przypis]}.
• 1998 – 953 mieszkańców^{[potrzebny przypis]}.
• 2003-12 – 1398 mieszkańców^[23]
• 2004-12 – 1497 mieszkańców^[23]
• 2005-12 – 1624 mieszkańców^[23]
• 2006-12 – 1804 mieszkańców^[23]
• 2007-12 – 2008 mieszkańców^[23]
• 2008-06 – 2135 mieszkańców^[23]
• 2016-12-31 – 4408 mieszkańców (2267 kobiet i 2141 mężczyzn)^[24]
• 2020-12-31 – 5228 mieszkańców^[25]
• 2021-12-31 – 6209 mieszkańców^[2]

• Beseritz
• Brunn
• Parafia Najświętszej Maryi Panny Matki Kościoła w Bezrzeczu

• Kształtowanie przestrzeni wsi podmiejskiej – na przykładzie obszaru oddziaływania funkcjonalnego miasta Szczecina. Badania realizowane w ramach projektu nr 4 T07F 020 29 finansowanego przez Ministerstwo Edukacji i Nauki. led.ps.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-02-19)].
• mojeBezrzecze.PL serwis mieszkańców Bezrzecza i okolic
• Strona internetowa szkoły w Bezrzeczu
• Strona Parafii pw. NMP Matki Kościoła w Bezrzeczu