For faster navigation, this Iframe is preloading the Wikiwand page for Alfabet hebrajski.

Alfabet hebrajski

Alfabet hebrajski, nazywany też pismem żydowskim lub pismem kwadratowymalfabet spółgłoskowy stosowany do zapisu języka hebrajskiego, jidysz, ladino, judeo-arabskiego i innych języków żydowskich, wywodzący się z alfabetu aramejskiego, a pośrednio z fenickiego[1] i egipskich hieroglifów. Język hebrajski przejął ten rodzaj pisma między IV a II w. p.n.e. (w miejsce wcześniej używanego alfabetu paleohebrajskiego będącego odmianą fenickiego)[2]. Składa się z 22 znaków, a w przeciwieństwie do alfabetu łacińskiego nie rozróżnia się w nim liter małych i wielkich[3]. Najstarszy znany zapis pełnego alfabetu hebrajskiego zawiera Kamień z Tel Zajit[4].

Kierunek pisma: od prawej do lewej.

W alfabecie hebrajskim nie zapisuje się samogłosek, choć współcześnie niektórych liter używa się w tym celu.[5]

Litery alfabetu hebrajskiego:

Zapis Nazwa Wymowa Wartość numeryczna
Nowoczesny Tradycyjny Kursywa hebrajska
א א alef [ʔ], nieme lub któraś z samogłosek 1
ב ב bet [b], [v] 2
ג ג gimel [ɡ] 3
ד ד dalet [d] 4
ה ה hej/he[6] jako spółgłoska – [h]; jako samogłoska – [a], [e] 5
ו ו waw jako spółgłoska – [v]; jako samogłoska – [ɔ̝], [u] 6
ז ז zajin/zain[6] [z] 7
ח ח chet [χ] lub [ħ] 8
ט ט tet [t] 9
י י jod[6]/jud jako spółgłoska – [j]; jako samogłoska – [i], [ɛ̝] 10
כך כך kaf [k], [χ] 20
ל ל lamed [l] 30
מם מם mem [m] 40
נן נן nun [n] 50
ס ס samech/samek[6] [s] 60
ע ע ajin/ain[6] jako spółgłoska – [ʕ] lub nieme; jako samogłoska – [a], [ɛ̝], [ɔ̝], [i] 70
פף פף pe [p], [f] 80
צץ צץ cadi/cade/sade[6] [ʦ] (polskie c) 90
ק ק kof[6]/kuf [k], [q] 100
ר ר resz w starożytności [r], współcześnie [ʁ] 200
ש ש szin [ʃ] (polskie sz), [s] 300
ת ת taw [t], [θ] 400

Pięć liter (kaf, mem, nun, pe, cade) przyjmuje na końcu wyrazu inną graficznie formę, zwaną końcową (kaf finalne, mem finalne itd.). Są to tak zwane „litery końcowe” (sofit).

Kształt liter „pisanych” (kursywy) różni się znacznie od pierwowzorów „drukowanych” (pismo kwadratowe).

Niektóre litery zmieniają swoją wymowę (i nazwę) po umieszczeniu wewnątrz litery dageszu (znaku w kształcie kropki). Są to np. wet (v) → bet (b), chaf (χ) → kaf (k), fe (f) → pe (p). W niektórych epokach i dialektach języka hebrajskiego istniało też rozróżnienie: thaw (θ) → taw (t), nieistniejące we współczesnym hebrajskim (izraelskim). Dodanie dageszu (dagesz hazak) do innej litery oznacza jej podwojenie[7]. Litera szin ma kropkę nad prawym „ramieniem” (lecz nie jest to dagesz) i wtedy wymawiana jest jako „sz”. Kropka nad „ramieniem” lewym zmienia nazwę na sin i wymowę na „s”.

Judaizm uznaje graficzną formę alfabetu za świętą; mistycy żydowscy uważali litery hebrajskie za nośniki duchowych mocy, a ich znajomość za sposób przybliżania się do Boga.

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]
Zobacz w Wikiźródłach tabelę Unicode/Hebrajski

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Aaron Demsky wskazuje fenicki system pisma jako bezpośrednie źródło dla hebrajskiego, zob. A. Demsky, M. Bar-Ilan, "Writing in Ancient Israel and Early Judaism" [w:] Mikra, Text, Translation, Reading & Interpretation of the Hebrew Bible in Ancient Judaism & Early Christianity, Peabody MA, 2004.
  2. Thomas O. Lambdin: Wprowadzenie do hebrajskiego biblijnego. Lublin: Wydawnictwo KUL, 2012, s. 31-32. ISBN 978-83-7702-518-5.
  3. Krzysztof Siwek: Biblijny język hebrajski. Warszawa: Verbinum, 2013, s. 21-22. ISBN 978-83-7192-459-0.
  4. The Zeitah Excavations. [w:] Pittsburgh Theological Seminary [on-line]. pts.edu. [dostęp 2020-10-27]. (ang.).
  5. Klub Hebrajski o alfabecie hebrajskim.
  6. a b c d e f g Nazwa użyta w trzecim wydaniu Biblii Tysiąclecia, np. w Lamentacjach (Pallottinum, Poznań – Warszawa 1990, ISBN 83-7014-218-4)
  7. Rezolucje przyjęte podczas dziewięciu Konferencji Organizacji Narodów Zjednoczonych w sprawie Standaryzacji Nazw Geograficznych. [dostęp 2011-10-05].

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]
{{bottomLinkPreText}} {{bottomLinkText}}
Alfabet hebrajski
Listen to this article

This browser is not supported by Wikiwand :(
Wikiwand requires a browser with modern capabilities in order to provide you with the best reading experience.
Please download and use one of the following browsers:

This article was just edited, click to reload
This article has been deleted on Wikipedia (Why?)

Back to homepage

Please click Add in the dialog above
Please click Allow in the top-left corner,
then click Install Now in the dialog
Please click Open in the download dialog,
then click Install
Please click the "Downloads" icon in the Safari toolbar, open the first download in the list,
then click Install
{{::$root.activation.text}}

Install Wikiwand

Install on Chrome Install on Firefox
Don't forget to rate us

Tell your friends about Wikiwand!

Gmail Facebook Twitter Link

Enjoying Wikiwand?

Tell your friends and spread the love:
Share on Gmail Share on Facebook Share on Twitter Share on Buffer

Our magic isn't perfect

You can help our automatic cover photo selection by reporting an unsuitable photo.

This photo is visually disturbing This photo is not a good choice

Thank you for helping!


Your input will affect cover photo selection, along with input from other users.

X

Get ready for Wikiwand 2.0 🎉! the new version arrives on September 1st! Don't want to wait?