ნაძალადევი — ძველი უბანი თბილისში, ქალაქის ჩრდილოეთ-დასავლეთ ნაწილში, ახლანდელი ნაძალადევის რაიონში. საქართველოში რევოლუციური მოძრაობის ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი კერა. თბილისსა და ფოთს შორის რკინიგზის გახსნის (1872) შემდეგ დიდუბის ტერიტორიაზე 2 ნაწილად გაიყო; რკინიგზის გაღმა, აღმოსავლეთით, მუშახელი საცხოვრებლად უნებართვოდ იკავებდა მიწებს და სახლდებოდა, ახალ უბანმაც აქედან მიიღო სახელწოდება. ნაძალადევის რკინიგზის სახელოსნოები გახდა თბილისის პროლეტარიატის საბრძოლო სკოლა. აქ 1900 წლის ზაფხულში რევოლუციურად განწყობილი მუშის ს. აზმაიფარაშვილის სახლის სარდაფში მოეწყო ამიერკავკასიაში პირველი არალეგალური სტამბა, სადაც იბეჭდებოდა საბრძოლო მოწოდებები და პროკლამაციები. 1905 წლის დეკემბერში საყოველთაო პოლიტიკური გაფიცვის პირველი დღეებიდან ნაძალადევში ხელისუფლება აჯანყებული პროლეტარიატის ხელში გადავიდა. მუშური ნაძალადევი მოკლე დროით „რესპუბლიკა“ გახდა. მუშები იარაღდებოდნენ, გაფიცვა შეიარაღებულ აჯანყებაში უნდა გადაზრდილიყო. მეფის მთავრობამ რეპრესიებს მიმართა — რკინიგზაზე სამხედრო წესები გამოცხადდა. 17 დეკემბერს ჯარებმა ნაძალადევს ალყა შემოარტყეს. ხელისუფლებამ ცხენოსანი ნაწილები და არტილერია გამოიყენა. მუშების თავგანწირული წინააღმდეგობის მიუხედავად, აჯანყება დამარცხდა.

• ბერიძე თ., ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტ. 7, თბ., 1984. — გვ. 342.

ხ • გ • რ თბილისის უბნები გლდანის რაიონი ავჭალა გლდანი გლდანულა ზაჰესი კონიაკი მუხიანი სოფ. გლდანი დიდუბის რაიონი დიდუბე დიღომი ვაკის რაიონი ბაგები ვაკე ნუცუბიძის პლატო აგარაკი ახალდაბა ბეთანია თხინვალა კვესეთი წყნეთი ისნის რაიონი ავლაბარი (გარეთავლაბარი დიდი სირაჩხანა მეტეხი რიყე ხოჯავანქი) ელია ვაზისუბანი (მერვე ლეგიონი) ისანი მეტრომშენი ნავთლუღი კრწანისის რაიონი აბანოთუბანი კალა (ანჩისხატის უბანი ბეთლემი ზემო უბანი ლეღვთახევი რასტაბაზარი პატარა სირაჩხანა ფეთხაინი ქვემო უბანი) კრწანისი ორთაჭალა ფონიჭალა ხარფუხი მთაწმინდის რაიონი გარეთუბანი (ვანქი კალოუბანი) ვერა (ახალი ჰოლანდია გაბანაანთხევი ვარდიგორა ვარდისუბანი ზემელი სატივე სემიონოვკა ფიქრის გორა) მთაწმინდა სოლოლაკი კიკეთი კოჯორი ოქროყანა ტაბახმელა შინდისი წავკისი ნაძალადევის რაიონი ავშნიანი ზღვისუბანი ლოტკინი ნაძალადევი ღრმაღელე (სანზონა) საბურთალოს რაიონი დიდი დიღომი (დიღმისველი) ვაშლიჯვარი პატარა დიღომი საბურთალო (დელისი ვეძისი) დიდგორი სოფ. დიღომი ზურგოვანა თელოვანი ქოშიგორა ძველი ვეძისი სამგორის რაიონი ალექსეევკა აეროპორტი აფრიკა ვარკეთილი (მესამე მასივი ჰუალინგი) დამპალო ზეემკა ლილო ორხევი სამგორი დიდი ლილო ვარკეთილის მეურნეობა ნასაგური პატარა ლილო წინუბანი ჩუღურეთის რაიონი არსენალი კუკია სვანეთისუბანი ჩუღურეთი (ვორონცოვი ოქროსუბანი პლეხანოვი)