კისისხევი (თელავის მუნიციპალიტეტი)
| სოფელი | |
|---|---|
|
კისისხევი | |
 სოფლის ხედი მდინარე კისისხევიდან | |
| ქვეყანა |
 საქართველო |
| მხარე | კახეთის მხარე |
| მუნიციპალიტეტი | თელავის მუნიციპალიტეტი |
| თემი | კისისხევი |
| კოორდინატები | 41°53′52″ ჩ. გ. 45°32′37″ ა. გ. / 41.89778° ჩ. გ. 45.54361° ა. გ. |
| ცენტრის სიმაღლე | 600 მ |
| ოფიციალური ენა | ქართული ენა |
| მოსახლეობა | 1916[1] კაცი (2014) |
| ეროვნული შემადგენლობა | ქართველები 99,6 % |
| სასაათო სარტყელი | UTC+4 |
| სატელეფონო კოდი | +995 |
.svg)    | |
კისისხევი — სოფელი საქართველოში, თელავის მუნიციპალიტეტში, თემის ცენტრი. მდებარეობს გომბორის ქედის ჩრდილო-აღმოსავლეთ კალთაზე, ზღვის დონიდან 600 მეტრი, თელავიდან 5 კილომეტრი. 2014 წლის აღწერის მონაცემებით სოფელში ცხოვრობს 1916 ადამიანი. სოფელში VI-VII საუკუნეების ღვთისმშობლის ეკლესიაა.
ისტორია
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]სოფელი მდინარე კისისხევის გაყოლებაზე მცხოვრებთა ერთგვარი ტერიტორიულ-ადმინისტრაციული ცენტრი იყო ძვ. წ. III საუკუნეში, როდესაც „ხევი“ წარმოადგენდა რეალურ ისტორიულ გეოგრაფიულ ერთეულს, კისისხევიც ასეთ ერთეულად განიხილებოდა.
კისისხევი VIII საუკუნემდე კახეთ-ჰერეთის სამთავროს წარმოქმნამდე, აქტიურად იყო ჩართული საქართველოს სამეურნეო-კულტურულ ცხოვრებაში. ეს პერიოდი წინაქრისტიანულ და ადრინდელ ქრისტიანულ ხანებს მოიცავს. ამის დამადასტურებელია სოფელში აღმოჩენილი ადრინდელი შუა საუკუნეების სამარხები. საფიქრებელია, რომ კისისხევი და მისი შემოგარენი კახეთში ქრისტიანობის გავრცელების ერთ-ერთი ცენტრსაც კი წარმოადგენდა.
კისისხევს კახეთის სამთავროს ჩამოყალიბების შემდეგაც არ დაუკარგავს ამ ხეობის ცენტრის მნიშვნელობა. მაგრამ ამჟამად იგი ადმინსტრაციულად კახეთის ქორეპისკოპოსის ხელისუფლებას ემორჩილებოდა. კისისხევი და საერთოდ მდინარე კისისხევის ხეობის დიდი ნაწილი, კახეთის და შემდეგ კახეთ-ჰერეთის სამეფოს არსებობის პირობებში, უშუალოდ კახეთის ქორეპისკოპოსის გამგებლობაში არსებული სამონასტრო მიწების რიცხვში შედიოდა და საქართველოს პოლიტიკური გართიანების შემდეგ, XI საუკუნიდან საეკლესიო ტერიტორიად განიხილებოდა. ამ დროიდან კისისხევი სვეტიცხოვლის მონასტრის მამულების შემადგენლობაშია. XII საუკუნის 90-იანი წლების დასაწყისისათვის, თამარ მეფისთვის არასურველი მიქაელ კათალიკოსის გარდაცვალების შემდეგ, თამარმა მის ნაცვლად საეკლესიო და პოლიტიკურ ასპარეზს დაუბრუნა მწინგობართუხუცესი ანტონ გნოლისთავისძე, რასაც სხვა მამულებთან ერთად, კისისხევიც უბოძა.
ერთიანობის ხანაში კისისხეხვი მცხეთის კათალიკოსის სახასო სოფელია. ძირითადად ასეთად რჩება იგი საქართველოს პოლიტიკური დაშლილობის შედეგადაც. თუმცა, XVI საუკუნიდან კახეთის სამეფოში, სვეტიცხოვლის კუთვნილ მიწებზე, აშკარად იწყება კახეთში მდებარე მონასტრებისა თუ კახელ ფეოდალთა შეტევა. ამავე ხანებში მოხდა კისისხევისა და მისი შემოგარენის ჭერმის საეპისკოპოსოს ფარგლებში მოქცევა. სოფლის ყმა-მამულზე წილი დაიდო ჭერმის ეპისკოპოსმა, რის მოურავიც განაგებდა კისისხევში მის კუთვნილ მამულებს.
ჭერმის დაქვეითებასა და სამეურნეო დაცემასთან ერთად მეფე თეიმურაზ II-მ 1757 წელს გააუქმა ჭერემის საეპისკოპოსო, ხოლო ჭერემლის განკარგულებაში არსებული მამულები ალავერდელ, ბოდბელ და ნინოწმინდელ ეპისკოპოსებს გაუნაწილდათ. ამ ხანებიდან კისისხევი ალავერდელი ეპისკოპოსის ხელში გადავიდა. ამავდროულად, კისისხევის ყმა-მამულის ერთი ნაწილი, იმთავითვე, იერუსალიმის ქართველთა ჯვრის მონასტერისთვის ყოფილა შეწირული. ამ მამულებს „ქრისტეს საფლავის მიწებს“, ხოლო მთაზე მოსახლე გლეხებს „ქრისტეს საფლავის ყმებს“ უწოდებდნენ. ასეთად რჩებოდა ეს ტერიტორიები XVIII საუკუნის მეორე ნახევარშიც. მცირე ყმა-მამული კისისხევში - ალავერდელს, კახაბრიშვილებს, კახეთის სამეფოს მდივნებსაც ეკუთვნოდათ.
სოფელი მნიშვნელოვან როლს ასრულებდა როგორც ამ ხეობის, ასევე მთელი კახეთის სათავდაცვო სისტემაში, განასაკუთრებით, საქართველოს პოლიტიკური დაშლილობისა და მძიმე, საგარეო ვითარების პირობებში. სოფლიდან გამოსული ლაშქარი კახეთის IV სადროშოს შემადგენლობაში შედიოდა.
ქართლ-კახეთის სამეფოს გაუქმების და რუსული მმართველობის დამყარების შემდეგ, კისისხევი ტფილისის გუბერნიიის თელავის მაზრაში შედიოდა.
დემოგრაფია
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]| აღწერის წელი | მოსახლეობა |
|---|---|
| 2002 | 2223[2] |
| 2014 | 1916[1] 
|
იხილეთ აგრეთვე
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]- ბახუტაანთ ეკლესიის კომპლექსი
- კისისხევის კოშკი
- კისისხევის ნათლისმცემლის შობის კომპლექსი
- კისისხევის სამაროვანი
- კისისხევის საცხოვრებელი სახლი
- კისისხევის ღვთაების ეკლესია
- კისისხევის ღვთისმშობლის ეკლესია
- კისისხევის ღვთისმშობლის ეკლესიის კომპლექსი
- კისისხევის ყველაწმინდის ეკლესია
- კისისხევის წმინდა გიორგის ეკლესია
- კისისხევის წმინდა ნინოს ეკლესია
- კონდამიანის ქვაბები
- რიგის პირველი საყდარი
- რიგის მეორე საყდარი
- სიმონიანთ საყდარი
- ფოშტის საყდარი
- ჯირკიანის საყდარი
ლიტერატურა
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]- ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტ. 5, თბ., 1980. — გვ. 536.
- საქართველოს ისტორიისა და კულტურის ძეგლთა აღწერილობა, ტ. 1-II, თბ., 2015. — გვ. 252-253.
სქოლიო
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]- ↑ 1.0 1.1 მოსახლეობის საყოველთაო აღწერა 2014. საქართველოს სტატისტიკის ეროვნული სამსახური (ნოემბერი 2014). ციტირების თარიღი: 27 ივლისი 2016.
- ↑ 2002 წლის აღწერის მონაცემები. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2012-04-19. ციტირების თარიღი: 2016-07-27.
| ||||||||||
Text is available under the CC BY-SA 4.0 license; additional terms may apply.
Images, videos and audio are available under their respective licenses.
