Таталітарызм
Процілегла	anti-totalitarianism[d]
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Таталітары́зм (усеўладдзе; лац.: totus — увесь) — дзяржаўны лад, пры якім пануючыя вярхі цалкам падпарадкуюць жыццё грамадства сваёй уладзе. Асноўныя рысы: манапалізаванне ўлады адной палітычнай партыяй і безумоўная ўлада яе правадыра, усеахопнае кіраванне дзяржавы ўсімі галінамі грамадскага жыцця, апора ўрада на ніжэйшыя  (англ.) (бел. і безмаёмныя слаі насельніцтва, шырокае выкарыстанне гвалту і запалохвання ў якасці сродкаў захавання і ўмацавання ўсеўладнага ўрада, ваенізаванне гаспадаркі і грамадскага жыцця, адхіленне большасці насельніцтва ад удзелу ва ўтварэнні і дзейнасці дзяржаўных і грамадзянскіх устаноў, забарона дзейнасці скіраваных на народаўладдзе ўстаноў і здушэнне супраціву, панаванне агульнай для ўсіх утапічнай ідэалогіі з абгрунтаваннем патрэбы ва ўсеўладным урадзе нібыта ў якасці сродку перабудовы грамадства дзеля ўсеагульнага дабра і лепшай будучыні.

Вытокі панятку ў вучэнні пра цэласнасць у нямецкай філасофіі  (англ.) (бел. XIX стагоддзя. Крытыкі фашысцкага ўраду Італіі Джавані Амендола  (англ.) (бел. і П'ера Габеці  (англ.) (бел. надалі тэрміну ў 1920-я гады грамадзянскую накіраванасць. Тэарэтыкі фашызму Джавані Джэнтыле  (англ.) (бел. і Альфрэда Рока  (англ.) (бел. (Італія), Эрнст Юнгер і Карл Шміт  (англ.) (бел. (Германія) выкарыстоўвалі паняцце для абгрунтавання патрэбы ў фашысцкім усеўладным урадзе, усеўладнай дыктатуры, усеўладнай дзяржаве, усеахопнай волі да ўлады  (англ.) (бел. і ўсеахопным мабілізаванні. У 1930—1940-я гады прадстаўнікі франкфурцкай школы  (англ.) (бел. распрацоўвалі аглядна-крытычнае тлумачэнне панятку ў якасці грамадскай прылады захавання ўлады ў руках правадыра, усеахопнага панавання ваеннага ўрада і здушэння супраціву, шырокага запалохвання і поўнага бяспраўя асобы (Тэадор Адорна, Герберт Маркузэ і Эрых Фром). У 1950—1980-я гады аналітычны паняцце выкарыстоўваўся для асуджэння камуністычнага дзяржаўнага ладу (Ганна Арэнт  (англ.) (бел., Збігнеў Бжазінскі і Мілаван Джылас  (англ.) (бел.)^[1].

• Таталітарызм / Алесь Анціпенка. — Мінск: Беларускі калегіум, 2007. — 221 с. — 299 экз. — ISBN 978-9955-437-13-0.
• Бабосаў Я. М. Таталітары́зм // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 15: Следавікі — Трыо / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2002. — Т. 15. — С. 450. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0251-2 (т. 15).
• Кара-Мурза А. А. Тоталитаризм // Новая философская энциклопедия: В 4 т. (руск.) / Ин-т философии РАН, Нац. общ.-научн. фонд; Научно-ред. совет: предс. В. С. Степин, заместители предс.: А. А. Гусейнов, Г. Ю. Семигин, уч. секр. А. П. Огурцов. — М.: Мысль, 2010. — Т. 4. — С. 80—81. — 736 с. — 5 000 экз. — ISBN 978-2-244-01115-9., ISBN 978-2-244-01119-7 (т. 4).
• Тоталитари́зм / Печатнов В. О. // Т. 26. Тихоходки — Ульяново. — М. : Советская энциклопедия, 1977. — С. 124. — (Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров; 1969—1978). (руск.)

• Ігар Кузняцоў. Таталітарызм і сталінізм (нявызн.)(недаступная спасылка). Беларускі калегіум (21 ліпеня 2007). Архівавана з першакрыніцы 20 кастрычніка 2014. Праверана 12 красавіка 2014.
• Юрый Вашкевіч. Тры таталітарызмы (нявызн.)(недаступная спасылка). Беларускі калегіум (8 чэрвеня 2009). Архівавана з першакрыніцы 17 красавіка 2012. Праверана 12 красавіка 2014.

Палітыка і дзяржава
Навуковыя дысцыпліны і тэорыі	Паліталогія Параўнальная паліталогія Тэорыя дзяржавы і права Тэорыя грамадскага выбару
Агульныя прынцыпы і паняцці	Грамадзянская супольнасць Прававая дзяржава Правы чалавека Раздзяленне ўлад Рэвалюцыя Тыпы дзяржавы Суверэнітэт
Дзяржавы па палітычнай сіле і ўплыве	Вялікая дзяржава Калонія Марыянетачная дзяржава Сатэліт Звышдзяржава
Віды палітыкі	Геапалітыка Унутраная палітыка Знешняя палітыка
Форма дзяржаўнага ладу	Канфедэрацыя Унітарная дзяржава Федэрацыя
Сацыяльна-палітычныя інстытуты і галіны ўлады	Банкаўская сістэма Вярхоўная ўлада Заканадаўчая ўлада Выбарчая сістэма Выканаўчая ўлада СМІ Судовая ўлада
Дзяржаўны апарат і органы ўлады	Кіраўнік дзяржавы Парламент Урад
Палітычны рэжым	Алігархія Анархія Арыстакратыя Ахлакратыя Аўтарытарызм Дэмакратыя Дэспатызм Таталітарызм
Форма дзяржаўнага кіравання і палітычная сістэма	Аднапартыйная сістэма Ваенная дыктатура Дыктатура Манархія абсалютная канстытуцыйная парламентарная Плутакратыя Рэспубліка прэзідэнцкая парламенцкая савецкая Тэакратыя Тымакратыя Самадзяржаўе Таласакратыя Клептакратыя Хунта Герантакратыя
Палітычная філасофія, ідэалогія і дактрына	Анархізм Камунізм Каланіялізм Кансерватызм Касмапалітызм Лібералізм Лібертарыянства Марксізм Мілітарызм Манархізм Нацызм Нацыяналізм Неакаланіялізм Пацыфізм Сацыялізм Фашызм
Выбарчая сістэма	Мажарытарная Прапарцыйная Змяшаная

Глабальны свет
Працэсы	Вестэрнізацыя Глабалізацыя эканамічная Глакалізацыя Інтэграцыя Стандартызацыя міжнародная
Грамадства	Масавая культура Масавае грамадства Грамадства спажывання СМІ
Звязаныя тэмы	Культурная асіміляцыя Міжнародны гандаль Навукова-тэхнічная рэвалюцыя Таталітарызм Цывілізацыя