Сонечнае зацьменне — астранамічная з'ява, якая заключаецца ў тым, што Месяц закрывае (засланяе) цалкам або часткова Сонца ад назіральніка на Зямлі.

Сонечнае зацьменне магчыма толькі падчас маладзіка, калі бок Месяца, звернуты да Зямлі, не асветлены, і сам Месяц не бачны. Зацьменні магчымыя толькі, калі маладзік праходзіць каля аднаго з двух месяцавых вузлоў (пункты перасячэння бачных арбіт Месяца і Сонца), не далей чым прыкладна ў 12 градусах ад аднаго з іх.

Сонечнае зацьменне мае розны выгляд для розных пунктаў зямной паверхні. Паколькі дыяметр Месяца ў 400 разоў меншы за дыяметр Сонца і Месяц знаходзіцца прыкладна ў 400 разоў бліжэй да Зямлі, то на небе Сонца і Месяц здаюцца дыскамі аднолькавых памераў. Таму пры поўным сонечным зацьменні Месяц можа цалкам накрыць яркую паверхню Сонца, пакінуўшы пры гэтым адкрытай сонечную атмасферу. Пры праходжанні паміж Сонцам і Зямлёй маленькі па памерах Месяц не можа цалкам зацяніць Зямлю. Дыск Сонца будзе цалкам закрыты толькі для назіральніка, які знаходзіцца ўнутры конуса месячнага ценю, найбольшы дыяметр якога на паверхні Зямлі не перавышае 270 км. Толькі з гэтай параўнальна вузкай зоны зямной паверхні, куды падае цень ад Месяца, будзе бачным поўнае сонечнае зацьменне. Там жа, куды падае паўцень ад Месяца, унутры так званага конуса месячнага паўценю, будзе бачным частковае сонечнае зацьменне.

Калі ў момант зацьмення Месяц, які рухаецца па сваёй эліптычнай арбіце, будзе знаходзіцца на значным аддаленні ад Зямлі, то бачны дыск Месяца будзе занадта малым, каб поўнасцю накрыць Сонца. Тады назіральнік зможа ўбачыць вакол цёмнага дыска Месяца зіхатлівы абадок сонечнага дыска. Гэта кольцападобнае зацьменне.

Па-за межамі месячнага паўценю зацьменні ўвогуле не назіраюцца. Сонечнае зацьменне бачнае не на ўсёй паверхні Зямлі, а толькі там, дзе прабягаюць цень і паўцень Месяца. Шлях месячнага ценю па зямной паверхні называецца паласой поўнага сонечнага зацьмення.

Па астранамічнай класіфікацыі, калі зацьменне хоць бы дзесьці на паверхні Зямлі можа назірацца як поўнае, яно называецца поўным^[1]. Калі зацьменне можа назірацца толькі як частковае (такое бывае, калі конус цені Месяца праходзіць паблізу зямной паверхні, але не тычыцца яе), зацьменне класіфікуецца як частковае.

Сонечнае зацьменне з'яўляецца прыроднай з'явай, але ў некаторых старажытных цывілізацыях і цяперашніх культурах сонечнае зацьменне звязвалі з звышнатуральнымі прычынамі і лічылі благім знакам. Поўнае сонечнае зацьменне можа напужаць людзей, незнаёмых з астранамічным тлумачэннем з'явы, паколькі Сонца знікае проста ўсярэдзіне дня, а неба пры поўным зацьменні цямнее за некалькі хвілін і становяцца бачнымі планеты і зоры.

Сонечныя зацьменні згадваюцца ўжо ў антычных крыніцах^[2]. Аднак найбольшая колькасць датаваных апісанняў змяшчаецца ў заходнееўрапейскіх сярэднявечных хроніках і аналах. Напрыклад, сонечнае зацьменне згадвае Максімін Трырскі, які запісаў, што ў «538 г. 16 лютага, з першай да трэцяй гадзіны было сонечнае зацьменне»^[3].

У год на Зямлі можа адбывацца ад 2 да 5 сонечных зацьменняў, з якіх не больш за два — поўныя або кольцападобныя^[4][5].. У сярэднім за сто гадоў адбываецца 237 сонечных зацьменняў, з якіх 160 — частковыя, 63 — поўныя, 14 — кольцападобныя^[6]. У пэўным пункце зямной паверхні зацьменні ў вялікай фазе адбываюцца досыць рэдка, яшчэ радзей назіраюцца поўныя сонечныя зацьменні. Так, на тэрыторыі Масквы з XI па XVIII стагоддзе можна было назіраць 159 сонечных зацьменняў з фазай больш 0,5, з якіх усяго 3 поўных (11.08.1124, 20.03.1140 и 7.06.1415)^[7].

Поўныя сонечныя зацьменні дазваляюць назіраць карону і бліжэйшыя наваколлі Сонца, што ў звычайных умовах вельмі абцяжарана (хоць з 1996 года астраномы атрымалі магчымасць пастаянна аглядаць наваколлі нашай зоркі дзякуючы працы спадарожніка SOHO (англ.: Solar and Heliospheric Observatory — сонечная і геліясферная абсерваторыя). Французскі навуковец П'ер Жансен падчас поўнага сонечнага зацьмення ў Індыі 18 жніўня 1868 г. упершыню даследаваў храмасферу Сонца і атрымаў спектр новага хімічнага элемента. Гэты элемент назвалі ў гонар Сонца — геліем^[8]. У 1882 годзе, 17 мая, падчас сонечнага зацьмення назіральнікамі з Егіпта была заўважаная камета, што пралятала паблізу Сонца^[9].

Пры назіранні частковага зацьмення ці прамежнай фазы поўнага зацьмення трэба выкарыстоўваць адмысловыя прылады для назірання, паколькі просты позірк на Сонца з'яўляецца небяспечным, але можна глядзець на Сонца ў часе поўнага зацьмення Сонца Месяцам.

• Зацьменне
• Зацьменне Месяца
• Сонечныя зацьменні XXI стагоддзя

• Шаронаў В. В. Ад чаго і як бывае зацменне сонца / В. В. Шаронаў. — Мн.: Дзярж. выд-ва БССР, 1947. — 72 с. — (Бібліятэчка прыродазнаўства).
• Галуза І. В. і інш. Астраномія: падруч. для 11-га кл. устаноў агул. сярэд. адукацыі з беларус. мовай навучання / І. В. Галуза, У. А. Голубеў, А. А. Шымбалёў; пер. з рус. мовы Т. К. Слауты. — Мн.: Адукацыя і выхаванне, 2015. — 224 с. ISBN 978-985-471-765-4.

	Сонечнае зацьменне на Вікісховішчы

• Кампазіцыйная фатаграфія поўнага сонечнага зацьмення
• гістарычныя выявы сонечнай кароны падчас сонечных зацьменняў

Сонца
Структура	Ядро Зона прамяністага пераносу Канвекцыйная зона
Атмасфера	Фотасфера Храмасфера Сонечная карона
Пашыраная структура	Геліясфера Геліясферны токавы слой Мяжа ўдарнай хвалі Геліясферная мантыя Геліяпаўза Галоўная ўдарная хваля
З'явы на Сонцы	Сонечнае зацьменне Сонечная актыўнасць Сонечныя плямы Сонечныя ўспышкі Каранальныя выкіды масы Сонечная радыяцыя Варыяцыі сонечнага выпраменьвання Каранальныя дзіркі Каранальныя петлі Факелы Гранулы Флокулы Пратуберанцы і валокны Спікулы Супергрануляцыя Сонечны вецер Хваля Мортана
Звязаныя тэмы	Сонечная сістэма Сонечнае дынама
Спектральны клас G2

Месяц
Асаблівасці	Унутраная структура • Гравітацыя • Тапаграфія • Магнітнае поле • Атмасфера
Арбіта Месяца	Фазы (Маладзік • Першая квадра • Поўня • Апошняя квадра • Блакітны месяц) • Сонечнае зацьменне • Месячнае зацьменне • Сонечнае зацьменне на Месяцы • Прылівы і адлівы
Паверхня	Геаграфічныя структуры (моры • таласоіды • кратары •горы • даліны • разоры) • Селенаграфія • Бачны бок • Адваротны бок • Басейн Паўднёвы полюс — Эйткен • Лёд • Пік вечнага святла • Касмічнае надвор'е • Кароткачасовыя месяцовыя з’явы
Навука аб Месяцы	Геалогія (храналогія) • Мінералогія • Сейсмалогія • Мадэль ударнага фармавання Месяца • KREEP • ALSEP • Лазерная лакацыя • Позняя цяжкая бамбардзіроўка • Месяцовыя пароды • Выпятрэнне • Месяцатрус • Маскон • Рэгаліт • Метэарыты
Даследаванне	Даследаванне • Праграма «Месяц» • Праграма «Апалон» • Каланізацыя • Месяцовая змова • Горад Груйтуйзена
Іншае	Каляндар • Месяц • Паўмесяц • Міфалогія • Мастацтва • Ілюзія • Паходжанне • Гіпатэтычныя натуральныя спадарожнікі Зямлі

Сонечныя зацьменні
Спісы сонечных зацьменняў	Паводле стагоддзя Сонечныя зацьменні ў старажытнасці • I ст. • II ст. • III ст. • IV ст. • V ст. • VI ст. • VII ст. • VIII ст. • IX ст. • X ст. • XI ст. • XII ст. • XIII ст. • XIV ст. • XV ст. • XVI ст. • XVII ст. • XVIII ст. • XIX ст. • XX ст. • XXI ст. Паводле сараса 100 • 101 • 102 • 103 • 104 • 105 • 106 • 107 • 108 • 109 • 110 • 111 • 112 • 113 • 114 • 115 • 116 • 117 • 118 • 119 • 120 • 121 • 122 • 123 • 124 • 125 • 126 • 127 • 128 • 129 • 130 • 131 • 132 • 133 • 134 • 135 • 136 • 137 • 138 • 139 • 140 • 141 • 142 • 143 • 144 • 145 • 146 • 147 • 148 • 149 • 150 • 151 • 152 • 153 • 154 • 155 • 156 • 157 • 158 • 159 • 160 • 161 • 162
Поўныя	1 мая 1185 • 28 ліпеня 1851 • 19 жніўня 1887 • 21 жніўня 1914 • 19 чэрвеня 1936 • 9 ліпеня 1945 • 22 верасня 1968 • 30 чэрвеня 1973 • 31 ліпеня 1981 • 9 сакавіка 1997 • 11 жніўня 1999 • 21 чэрвеня 2001 • 4 снежня 2002 • 23 лістапада 2003 • 8 красавіка 2005 • 29 сакавіка 2006 • 1 жніўня 2008 • 22 ліпеня 2009 • 11 ліпеня 2010 • 13 лістапада 2012 • 3 лістапада 2013 • 20 сакавіка 2015 • 9 сакавіка 2016 • 21 жніўня 2017 • 2 ліпеня 2019 • 14 снежня 2020 • 4 снежня 2021 • 20 красавіка 2023 • 8 красавіка 2024 • 12 жніўня 2026 • 2 жніўня 2027 • 22 ліпеня 2028 • 25 лістапада 2030 • 14 лістапада 2031 • 30 сакавіка 2033 • 20 сакавіка 2034 • 2 верасня 2035 • 9 красавіка 2043 • 30 красавіка 2060 • 20 красавіка 2061
Частковыя	4 студзеня 2011 • 1 чэрвеня 2011 • 1 ліпеня 2011 • 25 лістапада 2011 • 23 кастрычніка 2014 • 13 верасня 2015 • 15 лютага 2018 • 13 ліпеня 2018 • 11 жніўня 2018 • 6 студзеня 2019 • 25 кастрычніка 2022 • 3 лістапада 2032 • 25 красавіка 2051
Кольцападобныя	7 лютага 2008 • 15 студзеня 2010 • 20 мая 2012 • 10 мая 2013 • 1 верасня 2016 • 26 лютага 2017 • 26 снежня 2019 • 21 чэрвеня 2020 • 10 чэрвеня 2021 • 1 чэрвеня 2030 • 21 чэрвеня 2039 • 11 чэрвеня 2048 • 1 ліпеня 2057
На іншых нябесных целах	Месяц • Марс • Юпітэр • Сатурн • Уран • Нептун • Плутон
З’явы падчас зацьмення	Ценявыя хвалі • Пацеркі Бейлі • Брыльянтавае кольца • Заравае кольца

Нябесная механіка
Законы і задачы	Законы Ньютана Закон сусветнага прыцягнення Законы Кеплера Задача двух цел Задача трох цел Гравітацыйная задача N цел Задача Бертрана Ураўненне Кеплера
Нябесная сфера	Сістэма нябесных каардынат галактычная гарызантальная экватарыяльная экліптычая Міжнародная нябесная сістэма каардынат Сферычная сістэма каардынат Вось свету Нябесны экватар Прамое ўзыходжанне Схіленне Экліптыка Раўнадзенства Сонцастаянне Фундаментальная плоскасць
Параметры арбіт	Кеплеравы элементы арбіты эксцэнтрысітэт вялікая паўвось сярэдняя анамалія даўгата ўзыходнага вузла аргумент перыцэнтра Апацэнтр і перыцэнтр Арбітальная скорасць Вузел арбіты Эпоха
Рух нябесных цел	Рух Сонца і планет па нябеснай сферы Эфемерыды Канфігурацыі планет процістаянне квадратура парад планет Кульмінацыя Сідэрычны перыяд Арбітальны рэзананс Перыяд вярчэння Апярэджванне раўнадзенстваў Сінадычны перыяд Збліжэнне Зацьменне сонечнае зацьменне месячнае зацьменне сарас Метонаў цыкл Пакрыццё Праходжанне Лібрацыя Элангацыя Эфект Кодзаі Эфект Яркоўскага Эфект Джанібекава
Астрадынаміка Касмічны палёт Касмічная скорасць першая (кругавая) другая (парабалічная) трэцяя чацвёртая Формула Цыялкоўскага Гравітацыйны манеўр Гоманаўская траекторыя Метад аскулюючых элементаў Прыліўное паскарэнне Змена нахілу арбіты Стыкоўка Пункты Лагранжа Эфект «Піянера» Арбіты КА Геастацыянарная арбіта Геліяцэнтрычная арбіта Геасінхронная арбіта Геацэнтрычная арбіта Геапераходная арбіта Нізкая апорная арбіта Палярная арбіта Тундра-арбіта Сонечна-сінхронная арбіта Маланка-арбіта Аскулюючая арбіта