Прылівы і адлівы
Месцазнаходжанне	World Ocean[d]
Першая пісьмовая згадка	50-я да н.э.[1]
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Прылівы і адлівы — перыядычныя ваганні ўзроўню акіяна (мора), абумоўленыя сіламі прыцяжэння Месяца і Сонца ў спалучэнні з цэнтрабежнымі сіламі.

Пад дзеяннем сіл, што ўзнікаюць пры абарачэнні Месяца вакол Зямлі і Зямлі вакол Сонца адбываецца дэфармацыя цвёрдага цела Зямлі і ваганні атмасфернага ціску. Зямля пад дзеяннем прыліваўтваральных сіл Месяца і Сонца набывае форму эліпсоіда вярчэння. Водная абалонка Зямлі расцягваецца ўздоўж лініі, накіраванай да Месяца. Прыліваўтваральная сіла Сонца амаль у 2,2 раза меншая, чым Месяца, таму прылівы і адлівы ў большай ступені залежаць ад Месяца.

Пры сутачным абарачэнні Зямлі прылівы і адлівы паслядоўна абыходзяць зямны шар; за месячныя суткі (24 гадз. 50 мін.) назіраюцца 2 прылівы і 2 адлівы. Іх велічыня і характар залежаць ад узаемнага размяшчэння Зямлі, Месяца і Сонца, ад геаграфічнай шыраты, глыбіні мора, формы берагавой лініі і іншых умоў. Прыліў найбольшы, калі Зямля, Месяц і Сонца размяшчаюцца на адной прамой (сізігія), найменшы, калі Месяц, Зямля і Сонца ўтвараюць вугал 90° (квадратура).

Найвышэйшы ўзровень у час прыліву называюць поўнай вадой, ніжэйшы ў час адліву — малой вадой. У залежнасці ад перыяду адрозніваюць прылівы і адлівы паўсутачныя, сутачныя і мяшаныя (няправільныя). Пры паўсутачных прылівах назіраюцца 2 поўныя вады і 2 малыя, пры сутачных — 1 поўная і 1 малая вада. Пры мяшаных найбольш пашыраны няправільныя паўсутачныя і няправільныя сутачныя прылівы.

Велічыня прыліваў у адкрытым акіяне да 1 м, у залівах і бухтах, берагі якіх паступова звужаюцца, пад'ём вады дасягае 18 м (заліў Фандзі ў Атлантычным акіяне каля берагоў Канады). Звычайныя вышыні прыліваў каля берагоў акіянаў 2—4 м, ва ўнутраных морах (Чорнае, Балтыйскае) некалькі сантыметраў.

Энергія прыліваў можа выкарыстоўвацца на прыліўных электрастанцыях.

У выніку зямных прыліваў адбываюцца вертыкальныя плаўныя зрушэнні паверхні да 50 см, змены сілы цяжару да 0,25x10^-5 м/с² на экватары і іншыя з'явы, вывучэнне якіх дазваляе даследаваць унутраную будову Зямлі і асаблівасці будовы зямной кары.

Атмасферныя прылівы выклікаюць паўсутачныя змены атмасфернага ціску і адыгрываюць вялікую ролю ў дынаміцы верхняй атмасферы.

• Прылівы і адлівы // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 13: Праміле — Рэлаксін / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2001. — Т. 13. — 576 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0216-4 (т. 13).

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Прылівы і адлівы

Месяц
Асаблівасці	Унутраная структура • Гравітацыя • Тапаграфія • Магнітнае поле • Атмасфера
Арбіта Месяца	Фазы (Маладзік • Першая квадра • Поўня • Апошняя квадра • Блакітны месяц) • Сонечнае зацьменне • Месячнае зацьменне • Сонечнае зацьменне на Месяцы • Прылівы і адлівы
Паверхня	Геаграфічныя структуры (моры • таласоіды • кратары •горы • даліны • разоры) • Селенаграфія • Бачны бок • Адваротны бок • Басейн Паўднёвы полюс — Эйткен • Лёд • Пік вечнага святла • Касмічнае надвор'е • Кароткачасовыя месяцовыя з’явы
Навука аб Месяцы	Геалогія (храналогія) • Мінералогія • Сейсмалогія • Мадэль ударнага фармавання Месяца • KREEP • ALSEP • Лазерная лакацыя • Позняя цяжкая бамбардзіроўка • Месяцовыя пароды • Выпятрэнне • Месяцатрус • Маскон • Рэгаліт • Метэарыты
Даследаванне	Даследаванне • Праграма «Месяц» • Праграма «Апалон» • Каланізацыя • Месяцовая змова • Горад Груйтуйзена
Іншае	Каляндар • Месяц • Паўмесяц • Міфалогія • Мастацтва • Ілюзія • Паходжанне • Гіпатэтычныя натуральныя спадарожнікі Зямлі