Рэспубліка Бенін
фр.: République du Bénin

Сцяг Беніна Герб Беніна
Дэвіз: «фр.: Fraternité, Justice, Travail»
Гімн: «L'Aube Nouvelle»
Дата незалежнасці	1 жніўня 1960 (ад Францыі)
Афіцыйная мова	Французская
Сталіца	Порта-Нова, Катану[1]
Найбуйнейшыя гарады	Катану
Форма кіравання	Прэзідэнцкая рэспубліка
Прэзідэнт	Патрыс Талон
Плошча • Усяго • % воднай паверхні	101-я ў свеце 112,622 км² 0.02
Насельніцтва • Ацэнка (2012) • Перапіс (2002) • Шчыльнасць	9.598.787 чал. (89-я) 8.500.500 чал. 78.1 чал./км²  (120-я)
ВУП (ППЗ)   • Разам (2011)   • На душу насельніцтва	$14.683 млрд $$1,481
ВУП (намінал)   • Разам (2011)   • На душу насельніцтва	$7.306 млрд $736
ІРЧП (2007)	▬ 0.492 (161-ы)
Валюта	Франк КФА
Інтэрнэт-дамен	.bj
Код ISO (Alpha-2)	BJ
Код ISO (Alpha-3)	BEN
Код МАК	BEN
Тэлефонны код	+229
Часавыя паясы	+1
↑ Рэзідэнцыя прэзідэнта, урада і замежныя пасольствы. ↑ https://data.iana.org/time-zones/tzdb-2021e/africa

Бені́н (фр.: Bénin), Рэспу́бліка Бені́н (фр.: République du Bénin) — дзяржава ў Заходняй Афрыцы. Мае выхад да заліва Бенін Гвінейскага заліва. На поўначы мяжуе з Буркіна-Фасо і Нігерам, на ўсходзе — з Нігерыяй, на захадзе — з Тога.

Афіцыйная сталіца — Порта-Нова, дзе працуе парламент краіны. Рэзідэнцыі прэзідэнта і ўрада находзяцца ў Катану — эканамічным і палітычным цэнтры краіны.

Афіцыйная мова — французская.

Прэзідэнт — Патрыс Талон.

Грашовая адзінка — франк КФА.

Час адстае ад мінскага ўлетку на 2 гадзіны, узімку — на 1 гадзіну.

Святочныя і непрацоўныя дні — 1 студзеня, 1 мая, 1 чэрвеня, 1 жніўня, 25 снежня, мусульманскія і каталіцкія святы.

Клімат на поўдні краіны — экватарыяльны, з высокай вільготнасцю, у паўночнай зоне — трапічны.

Назва

Падчас французскага каланіяльнага панавання і пасля здабыцця незалежнасці 1 жніўня 1960 года Бенін атрымаў назву Дагамея ў гонар Каралеўства Дагамея. 30 лістапада 1975 года, пасля ваеннага перавароту 1972 года, краіна была перайменавана ў Бенін у гонар Бенінскага заліва.

Геаграфія

Геаграфічнае становішча

Бенін мяжуе з Тога на захадзе, Буркіна-Фасо і Нігерам — на поўначы, Нігерыяй — на захадзе. На поўдні прыморская нізіна Бенінскага заліва. Тэрыторыя галоўным чынам плато, перакрытых на поўдні і поўначы пясчанікамі. На паўночным захадзе размешчаны горы Атакора (вышыня да 635 м), на поўдні — прыморская нізіна (шырыня 50—100 км).

Гісторыя

Дакаланіяльны перыяд

Першыя паселішчы чалавека на тэрыторыі Беніна вядомы з часоў неаліту. Археалагічныя помнікі сведчаць аб даволі высокім узроўні матэрыяльнай культуры старажытнага насельніцтва. У XV стагоддзі на тэрыторыі Беніна з’явіліся партугальцы, у XVII стагоддзі — галандскія, французскія і англійскія купцы і гандляры рабамі.

Каланіяльны перыяд

Пасля заканчэння Другой сусветнай вайны Французскай Дагамеі было дадзена права на прадстаўніцтва ў парламенце Францыі і стварэнне ўласнай Нацыянальнай асамблеі.

Перыяд незадежнасці

1 жніўня 1960 года Францыя дала поўную незалежнасць Дагамеі. Першае дзесяцігоддзе новай рэспублікі адзначана шэрагам ваенных і дзяржаўных пераваротаў — 4 разы (1963,1965, 1967, 1969 гадах). Першапачаткова палітычную нестабільнасць ў краіне выкарыстаў палкоўнік Крыстаф Сагла, які двойчы здзейсніў пераварот у кастрычніку 1963 і лістападзе 1965 гадоў. Усклаўшы ў 1965 годзе на сябе прэзідэнцкія паўнамоцтвы, ён не змог вырашыць складаныя эканамічныя праблемы краіны і забяспечыць яе палітычную стабільнасць. У снежні 1967 года яго скінула група маладых афіцэраў. У маі 1968 года праваліліся выбары прэзідэнта краіны. Каля 74% выбаршчыкаў адмовіліся падтрымаць кандыдатаў ваеннай хунты, і тады афіцэры прызначылі прэзідэнтам краіны былога міністра замежных спраў Эміля Зінсу, даручыўшы яму сфарміраваць грамадзянскі ўрад. У 1969 годзе з Дагамеі адбыўся чарговы ваенны пераварот, у выніку якога Э. Зінсу быў зняты са сваёй пасады. Пасля таго як вясной наступнага года зноў былі правалены прэзідэнцкія выбары, Юбер Мага, Суран Міньян Апіці і Жустэн Ахамадэгбе, якія вярнуліся з-за мяжы, дамовіліся сфарміраваць урад нацыянальнага адзінства — Прэзідэнцкі савет, у якім кожны з іх, пачынаючы з Ю. Мага, павінен быў выконваць функцыі кіраўніка дзяржавы і ўрада па чарзе цягам двух гадоў.

У 1973 годзе, праз некалькі месяцаў пасля таго, як наступіла чарга Ахамадэгбе ўзначаліць краіну, у Дагамеі адбыўся ваенны пераварот, арганізаваны маёрам Мацье Керэку. Керэку стаў прэзідэнтам і ўзначаліў урад, які складаўся з вайскоўцаў. У 1975 годзе М. Керэку заявіў аб прыхільнасці ідэям сацыялізму і аб намеры стварыць «марксісцка-ленінскую дзяржаву». Неўзабаве былі нацыяналізаваны многія банкі і прамысловыя прадпрыемствы. Значна ўмацаваліся сувязі Дагамеі з сацыялістычнымі краінамі, перш за ўсё з Кітайскай Народнай Рэспублікай. У 1975 годзе было прынята рашэнне аб змене ранейшай назвы краіны і перайменаванні яе ў Народную Рэспубліку Бенін. У 1977—1989 гадах М. Керэку ўзначальваў дзяржаву, дзе існавала адзіная партыя. Ухваленая выбаршчыкамі ў 1990 годзе новая канстытуцыя зацвердзіла назву краіны Рэспубліка Бенін, легалізавала дзейнасць палітычных партый і праклала шлях да шматпартыйных выбараў, першыя з якіх адбыліся ў 1991 годзе. Канстытуцыя прадугледжвала прамыя выбары прэзідэнта на пяцігадовы тэрмін і прызначэнне прэм'ер-міністра кіраўніком дзяржавы.

Бенін у XXI стагоддзі

На прэзідэнцкіх выбарах у сакавіку 2016 года, на якіх канстытуцыя забараніла Яі Боні балатавацца на трэці тэрмін, бізнесмен Патрыс Талон выйграў другі тур, набраўшы 65,37% галасоў, перамогшы інвестыцыйнага банкіра і былога прэм'ер-міністра Ліянэля Зінсу. У красавіку 2021 года на прэзідэнцкіх выбарах у Беніне прэзідэнт Патрыс Талон быў пераабраны, набраўшы больш за 86,3% пададзеных галасоў.

У лютым 2022 года ў Беніне адбыўся найбуйнейшы ў гісторыі краіны тэракт.

З прычыны значнай інфляцыі на сацыяльна значныя тавары ў краіне ў красавіку 2024 года пачаліся пратэсты прафсаюза супраць росту кошту жыцця. Паліцыя прымяніўшы слёзатачывы газ разагнала пратэст арыштаваўшы некалькі высокапастаўленых прафсаюзных дзеячаў^[1].

Адміністрацыйны падзел

Рэспубліка Бенін — унітарная рэспубліка, найбуйнейшая адміністрацыйная адзінка — дэпартамент. Рэспубліка Бенін падзяляецца на 12 дэпартаментаў, дэпартаменты падзяляюцца на камуны. Агульны лік камун ва ўсіх дэпартаментах складае 77.

Нумар на мапе	Дэпартамент	Адміністрацыйны цэнтр[2][3]	Насельніцтва (2013)	Плошча(км2)[4]	Дата заснавання	Былы дэпартамент	Карта
2	Алібары	Канды[5]	868,046	26,242	1999	Баргу
1	Атакара	Натытынгу	769,337	20,499
10	Атлантыка	Алада	1,396,548	3,233
4	Баргу	Параку	1,202,095	25,856
5	Калін	Даса-Зума	716,558	13,931	1999	Зу
6	Куфо	Аплауэ	741,895	2,404	1999	Мано
3	Данга	Джугу	542,605	11,126	1999	Атакара
11	Літараль	Катану	678,874	79	1999	Атлантыка
9	Мано	Лакоса	495,307	1,605
12	Уэмэ	Порта-Нова	1,096,850	1,281
8	Плато	Пабэ	624,146	3,264	1999	Уэмэ
7	Зу	Абамэй	851,623	5,243

Эканоміка

Эканоміка Беніна грунтуецца на натуральнай сельскай гаспадарцы, вырошчванні бавоўны і рэгіянальным гандлі. Бавоўна складае 40 % ВУП і каля 80 % афіцыйных экспартных даходаў^[6].

Насельніцтва

Гл. таксама

• Партыя народнай рэвалюцыі Беніна
• Бенін (гістарычная дзяржава)

Зноскі

Літаратура

• Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 3: Беларусы — Варанец / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1996. — Т. 3. — 511 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0068-4 (т. 3).