Афонсу V Афрыканец
Afonso V o Africano
Кароль Партугаліі 9 верасня 1438 — 28 жніўня 1477
Папярэднік	Дуартэ I
Пераемнік	Жуан II
Кароль Партугаліі 1477 — 1481
Папярэднік	Жуан II
Пераемнік	Жуан II
Нараджэнне	15 студзеня 1432[1][2][…] Сінтра, акруга Лісабон, Партугалія[3]
Смерць	28 жніўня 1481[1][2][…] (49 гадоў) Сінтра, акруга Лісабон, Партугалія[3]
Месца пахавання	Кляштар Баталья
Род	Авіская дынастыя
Бацька	Дуартэ I
Маці	Элеанора Арагонская[d]
Жонка	Ізабела Каімбрская[d][4] і Хуана Бельтранеха[d]
Дзеці	Жуан[d], Жуана Партугальская[d], Жуан II і Альвара Суарэз да Кунья[d]
Веравызнанне	Каталіцкая Царква
Аўтограф
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Афонсу V Афрыканец (парт.: Afonso V o Africano; 15 студзеня 1432, Сінтра — 28 жніўня 1481, Сінтра) — кароль Партугаліі з Авіскай дынастыі. Кіраваў з 9 верасня 1438 па 1440 пад рэгенцтвам маці Элеаноры Арагонскай, з 1440 па 1448 пад рэгенцтвам герцага Каімбрскага Педру, з 1448 па 1477 і з 1477 па 1481 год — самастойна.

Афонсу V — сын караля Партугаліі Дуартэ I і каралевы Партугаліі Элеаноры Арагонскай. Яго бацька памёр рана, і Афонсу ўзышоў на партугальскі прастол у шасцігадовым узросце. Рэгенткай пры ім спачатку была яго маці, а потым яго дзядзька Педру, герцаг Каімбры. Педру не спяшаўся перадаваць уладу Афонсу пасля яго паўналецця. І толькі дзякуючы падтрымцы Арагона, забяспечанай маці, Афонсу разбіў Педру ў бітве пры Альфарабейры ў 1449 годзе і Афонсу V атрымаў каралеўскую ўладу.

У 1451 годзе Афонсу V удалося выдаць сваю сястру Элеанору за імператара Фрыдрыха III з роду Габсбургаў.

Афонсу V усяляк заахвочваў і падтрымліваў экспедыцыі Генрыха Мараплаўца. У яго кіраванне Партугалія пачала займацца рабагандлем, а з 1457 года пачалася чаканка крузаду з золата, якое прывозілі з Гвінеі. Папа Мікалай V сваёй булай ад 8 студзеня 1455 года перадаў Афонсу V, Генрыху Мараплаўцу і іх нашчадкам выключнае права на мараплаўства, гандлёвую манаполію і права на рабагандаль. У 1456 годзе былі адкрыты астравы Зялёнага Мыса, яны былі перададзены для засялення ад імя Партугаліі ордэну рыцараў Хрыста (былым тампліерам). У 1460 годзе партугальскія караблі дасягнулі Гвінеі, і ў той жа год памёр Генрых Мараплавец.

Замежнапалітычныя інтарэсы караля Афонсу V галоўным чынам былі накіраваны на Паўночную Афрыку, хоць спачатку ў яго былі зусім іншыя памкненні. Пасля падзення Канстанцінопаля і аблогі ў 1456 годзе Бялграда туркамі Папа Рымскі Калікст III заклікаў да новага крыжовага паходу супраць мусульман. Афонсу V паабяцаў Папе прыняць удзел у паходзе з войскам колькасцю ў 12 тысяч чалавек. Аднак з-за смерці Папы ў 1458 годзе крыжовы паход так і не адбыўся. Сабранае з вялікімі фінансавымі выдаткамі войска Афонсу V адправіў на поўдзень.

У 1471 годзе паў Танжэр і, каб падкрэсліць свае прэтэнзіі на паўночна-афрыканскія тэрыторыі, да сваіх тытулаў Афонсу V дадаў званне кіраўніка Афрыкі, за што і атрымаў мянушку Афрыканец.

У 1474 годзе памірае яго зяць, кароль Кастыліі Энрыке IV. Афонсу V актыўна ўключаецца ў барацьбу за кастыльскі прастол. Калісьці ён прэтэндаваў на руку сястры памерлага караля прынцэсы Ізабелы (якая пасля стала каталіцкай каралевай). Калі гэтыя планы разваліліся, Афонсу V ажаніўся з дачкой Энрыке IV Хуанай Бельтранехай і стаў ізноў прэтэндаваць на кастыльскі трон.

У бітве пры Тора ў 1476 годзе Партугалія пацярпела паражэнне ад каталіцкіх каралёў, якія баранілі атрыманы кастыльскі прастол. Афонсу V адправіўся ў Нансі, дзе беспаспяхова спрабаваў прыцягнуць на свой бок французскага караля Людовіка XI. Цяжка перажываючы сваё паражэнне пры Тора, ён нават падумваў аб тым, каб адрачыся ад прастола і не вяртацца ў Партугалію з Францыі, і марыў здзейсніць паломніцтва ў Іерусалім. Аднак Людовіку XI удаўся ўгаварыць Афонсу вярнуцца дамоў. Паводле мірнага дагавора, заключанага ў Алькасавашы, Афонсу V цалкам адмаўляўся ад прэтэнзій на кастыльскі прастол, а Іспанія адмаўлялася ад прэтэнзій на Паўночную Афрыку. У 1477 годзе Афонсу V адрокся ад прастола на карысць сына Жуана II, які неўзабаве вярнуў каралеўства свайму бацьку.

28 жніўня 1481 года кароль Партугаліі Афонсу V памёр ад чумы ў Сінтры.

Афонсу V быў двойчы жанаты. 6 мая 1447 года ён першы раз ажаніўся са сваёй кузінай, інфантай Ізабелай дэ Каімбра (1432—1455), дачкой Педру (1392—1449), 1-га герцага Каімбра (1415—1449), і Ізабелы дэ Урхель (1409—1459). Дзеці ад першага шлюбу:

• Інфант Жуан (29 студзеня 1451—1451)
• Інфанта Жуана (6 лютага 1452 — 12 мая 1490), каталіцкая святая
• Інфант Жуан (3 сакавіка 1455 — 25 кастрычніка 1495), 13-ы кароль Партугаліі (1481—1495)

30 мая 1475 года другі раз (Папа Рымскі не прызнаў другі шлюб) ажаніўся з інфантай Хуанай Бельтранехай (1462—1530), дачкой Энрыке IV (1425—1474), караля Кастыліі (1454—1474), і Жуаны Партугальскай (1439—1475). Другі шлюб бяздзетны.

Таксама меў пазашлюбнага сына ад Марыі Суарыш да-Кунья, дачкі Фернана дэ Са Алькафарада, камердынера каралёў Дуартэ I і Афонсу V, і Філіпы да-Кунья:

• Альвара Суарыш да-Кунья (каля 1466—1557)

• каралі Партугаліі

Каралі Партугаліі
Бургундская дынастыя	Афонсу I Саншу I Афонсу II Саншу II Афонсу III Дыніш I Афонсу IV Педру I Фернанду I
Авіская дынастыя	Жуан I Дуартэ I Афонсу V Жуан II
дынастыя Авіс-Візеу	Мануэл I Жуан III Себасцьян I Энрыке
Габсбургі	Філіп I Філіп II Філіп III
дынастыя Браганса	Жуан IV Афонсу VI Педру II Жуан V Жазэ I Марыя I з Педру III Жуан VI Педру IV Марыя II Мігел Марыя II з Фернанду II
дынастыя Браганса-Кобург	Педру V Луіш Карлуш I Мануэл II

Афонсу V — продкі

Афонсу IV Педру I Справядлівы Беатрыса Кастыльская Жуан I Лаўрэнсу Мартынс[d] Тэрэза Лаўрэнса[d] Maria de Lourdes Gil[d] Дуартэ I Эдуард III Джон Гонт[d] Філіпа Генегау[d] Філіпа Ланкастэрская[d] Генры Гросмант[d] Бланка Ланкастэрская[d] Ізабела дэ Бамонт Афонсу V Энрыке II Хуан I[d] Хуана Мануэль[d] Фердынанд I Справядлівы Педра IV[d] Элеанора Арагонская[d] Элеанора Сіцылійская[d] Элеанора Арагонская[d] Альфонса XI Санча Альфонса Кастыльскі[d] Элеанор дэ Гусман[d] Элеанора д’Альбукерке[d] Педру I Справядлівы Беатрыса[d] Інес дэ Кастра[d]

Тэматычныя сайты	The Peerage
Слоўнікі і энцыклапедыі	Вялікая каталанская · Вялікая нарвежская · Вялікая расійская (старая версія) · Іспанскі біяграфічны · Малы Бракгаўза і Эфрона · Энцыклапедычны лексікон · Britannica (онлайн) · Brockhaus · Treccani
Генеалогія і некрапалістыка	Find a Grave · WikiTree · WeRelate · Sejm-Wielki.pl · Geni.com · Rodovid · genealogics.org
Нарматыўны кантроль BNE: XX1282112 · BNF: 16242361p · CiNii: DA18329378 · GND: 124015905 · ISNI: 0000000121384160 · LCCN: n82067314 · NKC: jo20201077845 · NTA: 341539635 · SUDOC: 123511313 · VIAF: 69850114