สมุหพระกลาโหม
ในการบริหารรัฐกิจสยามตั้งแต่สมัยอยุธยาจนถึงรัตนโกสินทร์ตอนต้น สมุหพระกลาโหม คืออัครมหาเสนาบดีฝ่ายทหาร เป็นเจ้ากรมกลาโหม และเป็นผู้บังคับบัญชาหัวเมืองฝ่ายใต้ มีราชทินนามว่า "เจ้าพระยามหาเสนาบดีวิริยภักดีบดินทร์" คู่กับสมุหนายก อัครมหาเสนาบดีฝ่ายพลเรือนและผู้บังคับบัญชาหัวเมืองฝ่ายเหนือ มีราชทินนามว่า "เจ้าพระยาจักรีศรีองครักษ์"
ประวัติ
[แก้]เดิมสมุหพระกลาโหมดูแลการทหารเท่านั้น แต่ในรัชกาลสมเด็จพระเพทราชาได้เพิ่มอำนาจหน้าที่เป็นบังคับบัญชางานทั้งด้านทหารและพลเรือนสำหรับหัวเมืองฝ่ายใต้ ส่วนสมุหนายกที่เดิมดูแลด้านพลเรือนเท่านั้น ก็ได้เพิ่มอำนาจหน้าที่เป็นบังคับบัญชาทั้งด้านทหารและพลเรือนสำหรับหัวเมืองฝ่ายเหนือ[1]
ตำแหน่งทั้งสองถูกยกเลิกไปเมื่อพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงปฏิรูปการปกครองแผ่นดินในปี พ.ศ. 2435 [2]
รายนามสมุหพระกลาโหม
[แก้]สมัยธนบุรี
[แก้]| ราชทินนาม | รูปภาพ | ช่วงเวลาที่ดำรงตำแหน่ง | หมายเหตุ |
|---|---|---|---|
| พระยามหาเสนา | 
|
รัชสมัยสมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรี | ในพงศาวดารไม่ปรากฏชื่อของผู้ดำรงตำแหน่ง ปรากฏแค่ว่ามีผู้ดำรงตำแหน่งที่สมุหกลาโหม ราชทินนามว่า "พระยามหาเสนา" |
สมัยรัตนโกสินทร์
[แก้]| ราชทินนาม | รูปภาพ | ช่วงเวลาที่ดำรงตำแหน่ง | หมายเหตุ |
|---|---|---|---|
| เจ้าพระยามหาเสนา (ปลี) |
|
รัชสมัยรัชกาลที่ 1 | สมุหกลาโหมคนแรกในสมัยรัตนโกสินทร์ ผู้มีบาทสำคัญในสงครามเก้าทัพ พงศาวดารระบุว่าเจ้าพระยามหาเสนา (ปลี) ถูกสังหารในสนามรบ ในช่วงสงครามตีเมืองทวาย |
| เจ้าพระยาอรรคมหาเสนา (บุนนาค) | 
|
รัชสมัยรัชกาลที่ 1
พ.ศ.2336 - พ.ศ. 2348 |
เป็นต้นตระกูลบุนนาค |
| เจ้าพระยาอภัยราชา (ปิ่น) |
|
รัชสมัยรัชกาลที่ 1
พ.ศ.2348 - พ.ศ. 2352 |
ในรัชกาลที่ 2 ได้รับการแต่งตั้งให้เป็นสมเด็จเจ้าพระยาวังหน้า |
| เจ้าพระยามหาเสนา (บุญมา) |
|
รัชสมัยรัชกาลที่ 2
พ.ศ. 2352 - ? |
เป็นสมุหกลาโหมช่วงต้นรัชกาลที่ 2 และเป็นแม่ทัพในสงครามพม่าตีเชียงใหม่ |
| เจ้าพระยาวงศาสุรศักดิ์ (แสง วงศาโรจน์) | 
|
รัชสมัยรัชกาลที่ 2
พ.ศ. 2352 - พ.ศ. 2365 |
ต้นตระกูล วงศาโรจน์ |
| เจ้าพระยาอัครมหาเสนา (สังข์) |
|
รัชสมัยรัชกาลที่ 2
พ.ศ. 2365 - พ.ศ. 2367 |
ถึงแก่อสัญกรรมในปี พ.ศ. 2370 ไม่มีบุตรธิดา |
| เจ้าพระยามหาเสนา (น้อย) |
|
รัชสมัยรัชกาลที่ 3
พ.ศ. 2367 - พ.ศ. 2373 |
|
| สมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาประยูรวงศ์ (ดิศ บุนนาค) | 
|
รัชสมัยรัชกาลที่ 3 ถึงรัชกาลที่ 4
พ.ศ. 2365 - พ.ศ. 2367 |
|
| สมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาศรีสุริยวงศ์ (ช่วง บุนนาค) | .jpg)
|
รัชสมัยรัชกาลที่ 4 ถึง รัชกาลที่ 5
พ.ศ. 2365 - พ.ศ. 2367 |
|
| เจ้าพระยาสุรวงษ์ไวยวัฒน์ (วร บุนนาค) | 
|
รัชสมัยรัชกาลที่ 5
พ.ศ. 2412 - พ.ศ. 2431 |
|
| เจ้าพระยารัตนาธิเบศร์ (พุ่ม ศรีไชยยันต์) | .jpg)
|
รัชสมัยรัชกาลที่ 5
พ.ศ. 2331 - พ.ศ. 2437 |
สมุหกลาโหมคนสุดท้าย |
อ้างอิง
[แก้]- ↑ "สมุหพระกลาโหม". คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2009-01-26. สืบค้นเมื่อ 2009-01-31.
- ↑ จินตนาการประชาธิปไตย “ที่แท้จริง” ของกษัตริย์สยาม : รัชกาลที่ 5 ศิลปวัฒนธรรม ฉบับมิถุนายน 2553
Text is available under the CC BY-SA 4.0 license; additional terms may apply.
Images, videos and audio are available under their respective licenses.
