dopisać historię Kościoła Buzka jako źródło

[[Plik:Ulrich-Zwingli-1.jpg|thumb|right|Huldrych Zwingli przedstawiony na portrecie olejnym Hansa Aspera z 1531; galeria z Winterthur Huldrych Zwingli (Ulrich Zwingli^[1]) (ur. 1 stycznia 1484, zm. 11 października 1531) – szwajcarski kaznodzieja i teolog, jeden z głównych twórców i przedstawicieli reformacji w Szwajcarii. Urodzony w okresie rozwoju myśli patriotycznej w Szwajcarii i sprzeciwu wobec służby szwajcarskich najemników w armiach obcych państw. Pobierał nauki na Uniwersytecie Wiedeńskim i Uniwersytecie Bazylejskim, gdzie rozpowszechniona była myśl humanizmu. Kontynuował naukę podczas posługi jako proboszcz w Glarus i Einsiedeln, gdzie wpływ miały na niego pisma Erazma z Rotterdamu

W 1519 Zwingli został proboszczem Grossmünster w Zurychu gdzie zaczął głosić ideę reformy Kościoła. Pierwszy raz wywołał publiczny spór gdy w 1522 zaatakował katolickie przepisy postne w okresie wielkiego postu. W swoich dziełach zauważał demoralizację hierarchii kościelnej, promował małżeństwa duchownych i sprzeciwiał się obecności wizerunków w kościołach. W 1525, Zwingli zastąpił mszę nową liturgią eucharystyczną. Zwingli starł się także z anabaptystami, radykalnym skrzydłem reformacji, co było przyczyną ich prześladowań.

Reformacja rozprzestrzeniała się na obszarze Szwajcarii, lecz niektóre kantony pozostały katolickie. Zwingli stworzył sojusz kantonów reformowanych, przez co Szwajcaria podzieliła się na tle religijnym. W 1529 wybuchła wojna między obiema stronami. W tym czasie na idde Zwingla zwrócili uwagę inni reformatorzy, w tym Marcin Luter. Spotkali się oni na zjeździe w Marburgu, gdzie doszło do zgody w wielu punktach doktryny, jednak do porozumienia nie pozwoliła dojść kwestia realnej obecności Chrystusa w Eucharystii.

W 1531 roku sojusz Zwingla wprowadził embargo na handel żywnością z kantonami katolickimi. Strona katolicka odpowiedziała atakiem w momencie, gdy protestanci byli słabo przygotowani. Zwingli zginął w bitwie pod Kappel w wieku 47 lat. Jego działalność wywarła wpływ na doktrynę późniejszych Kościołów reformowanych.

Szwajcaria w czasach Zwingla składała się z trzynastu kantonów jak również państw stowarzyszonych i kondominiów. W odróżnieniu do współczesnej Szwajcarii, posiadającej rząd federalny, kantony były niemalże niepodległe i samodzielnie prowadziły zarówno politykę wewnętrzną, jak i zagraniczną. Każdy kanton zawierał własne sojusze w ramach Konfederacji, jak i z państwami spoza niej. Z tego powodu Szwajcaria łatwo uległa podziałowi – kantony różniące się wyznaniem znalazły się w przeciwnych obozach. Konflikt podsycała rywalizacja o terytoria i zasoby naturalne, która doprowadziła do wojny domowej^[2].

Układ polityczny Europy w XV i XVI wieku również był niestabilny. Przez wieku polityka zagraniczna Szwajcarii była zdeterminowana przez relacje z potężnym sąsiadem, Francją. Oficjalnie Konfederacja podlegała zwierzchnictwu Świętego Cesarstwa Rzymskiego. Jednakże w wyniku serii wojen zakończonej Wojną Szwabską, Szwajcaria stała się faktycznie niepodległa. Rywalizacja i wojny pomiędzy dwiema europejskimi potęgami i mniejszymi państwami, jak Księstwo Mediolanu, Księstwo Sabaudii-Piemontu czy Państwo Kościelne, wywarły dalekosiężne konsekwencje polityczne, ekonomiczne i społeczne wobec Szwajcarii. W tym czasie służba szwajcarskich najemników stała się źródłem konfliktów. Słuszność wysyłania Szwajcarów na zagraniczne wojny, zwłaszcza dla zarobku władz kantonalnych, stała się obiektem debaty środowisk religijnych^[3].

Te wewnętrzne i zewnętrzne okoliczności zaowocowały powstaniem świadomości narodowej u Szwajcarów, dla których termin „ojczyzna” przejął szersze znaczenie, niż tylko ich własny kanton. W tym samym czasie, humanizm renesansowy, z jego uniwersalnymi wartościami i naciskiem na szkolnictwo, zakorzenił się w kraju. W takim oto środowisku, w atmosferze patriotyzmu i humanizmu, narodził się Huldrych Zwingli^[4].

[[Image:Geburtshaus von Huldrych Zwingli.jpg|thumb|right|260px|Dom urodzenia Zwinglego w Wildhaus, kanton St. Gallen.]] Huldrych Zwingli urodził się w Wildhaus w Szwajcarii w dolinie Toggenburg w chłopskiej rodzinie, jako trzeci z dziewięciu dzieci. Jego ojciec, Ulrich, odgrywał rolę znaczącą w władzach gminy^[5]. Podstawowe nauczanie Zwinglego było prowadzone przez jego wuja, Bartłomieja, kleryka w Weesen. W wieku dziecięciu lat, Zwingli został wysłany do Bazylei gdzie uczył się łaciny. Po trzech latach w Bazylei, zamieszkał na jakiś czas w Bernie wraz z humanistą, Henry, Wölfflinem. Dominikanie próbowali skłonić Zwinglego do wstąpienia do zakonu i jest możliwe, że był przez jakiś czas nowicjuszem^[6]. Jednakże jego ojciec i wuj nie aprobowali takiego wyboru, więc opuścił Berno nie kończąc nauki łaciny^[6]. Zapisał się na Uniwersytet Wiedeński w semestrze zimowym w 1498, jednak według uniwersyteckich dokumentów został wydalony. Nie jest jednak pewne, czy został rzeczywiście usunięty, i w 1500 zapisał się na semestr letni; jego działalność w 1499 jest nieznana^[7]. Zwingli kontynuował swoje studia w Wiedniu do 1502, po czym przeniósł się na Uniwersytet Bazylejski gdzie w 1506 roku otrzymał tytuł magistra^[8].

Jak wielu mu współczesnych, Zwingli rozpoczął pracę kościelną po niewielkim poznaniu teologii. Celebrował pierwszą mszę w swej rodzinnej miejscowości, Wildhaus, 29 września 1506. Jego pierwszą funkcją kościelną było probostwo w Glarus, gdzie mieszkał przez dziesięć lat. To właśnie w Glarus, którego mieszkańcy służyli jako najemnicy, Zwingli po raz pierwszy wplątał się w politykę. Szwajcaria uwikłała się w różne konflikty pomiędzy jej sąsiadami: Francją, państwem Habsburgów i państwami Włoskimi. Zwingli stanął po stronie Stolicy Apostolskiej, za co papież Juliusz II nagrodził go przyznaniem rocznej pensji. Pełnił rolę kapelana w dwóch kampaniach, brał udział w bitwie pod Novarą w 1513. Jednakże druzgocąca klęska w Bitwie pod Marignano skłoniła Glarus do sojuszu raczej z Francją, niż z papieżem. Zwingli, sojusznik papieża, znalazł się w trudnej sytuacji i zdecydował się na wycofanie do Einsiedeln w kantonie Schwyz. W tym czasie przekonał się, że najemna służba Szwajcarów jest niemoralna i szerzy zepsucie oraz uniemożliwia zjednoczenie się Szwajcarii. Rozpoczął kampanię przeciwko zamożnym rodom szwajcarskim, werbującym ubogich obywateli do walki dla wysokiej zapłaty od państw ościennych. Niektóre z pierwszych jego dzieł, jak Wół (1510) czy Labirynt (1516) atakowały służbę najemną przy pomocy alegorii i satyry. Jego rodacy byli przedstawieni jako cnotliwi ludzie w trójkącie Francji, cesarstwa i papiestwa^[9]. Zwingli pozostał w Einsiedeln dwa lata i wycofał się z działalności politycznej dla działalności kościelnej i osobistych studiów^[10][11].

Podczas posługi w Glarus i Einsiedeln Zwingli rozwijał się wewnętrznie. Udoskonalił swoją grekę i rozpoczął naukę hebrajskiego. Jego biblioteka zawierała ponad trzysta tomów – wśród nich prace filozofów klasycznych, Ojców Kościoła i scholastyków. Prowadził korespondencję z kręgiem szwajcarskich humanistów, a także rozpoczął lekturę dzieł Erazma. Skorzystał z możliwości spotkania Erazma, gdy ten przebywał w Bazylei między sierpniem 1514 a majem 1516. Stał się umiarkowanym pacyfistą i, być może pod wpływem Erazma, skoncentrował się na pracy kaznodziejskiej^[12].

Pod koniec 1518, urząd „kapłana ludowego” (Leutpriestertum) w Grossmünster w Zurychu został opróżniony. Kanonicy zauważyli, że Zwingli cieszy się dobrą reputacją jako kaznodzieja i pisarz. Jego związki z humanistami były główną zaletą dla kilku kanoników, którzy sympatyzowali z Erazmowskim ruchem odnowy Kościoła. Dodatkowo, jego sprzeciw wobec Francji i służby najemników był dobrze widziany przez zuryskich polityków. 11 grudnia 1518 kanonicy wybrali Zwinglego na księdza i 27 grudnia 1527 Zwingli wyruszył do Zurychu^[13][14].

1 stycznia 1519, Zwingli wygłosił swe pierwsze kazanie w Zurychu. Odbiegając od powszechnej praktyki opierania kazania o fragment Ewangelii dany do czytania w daną niedzielę, rozpoczął czytanie kolejnych fragmentów Ewangelii Mateusza wraz z objaśnieniem. W podobny sposób objaśniał treści Dziejów Apostolskich i listów apostolskich, a ostatecznie także Starego Testamentu. W swoich kazaniach nawoływał do poprawy moralnej i kościelnej co było celami tożsamymi z propozycjami Erazma. Po 1520, poglądy Zwingla ewaluowały, by stać się specyficzną doktryną teologiczną różnej od erazmiańskiej czy luterańskiej. Uczeni nie są zgodni, jak przebiegał ten proces^[15]. Według jednego punktu widzenia, Zwingli był humanistą, a decydującym impulsem do zmiany poglądów teologicznych była działalność Lutra^[16]. Według innego, Zwingli nie zwracał uwagi na teologię Lutra i należy go uznawać za działacza humanistycznego prądu reformatorskiego^[17]. Trzeci punkt widzenia mówi, że Zwingli nie był całkowicie naśladowcą Erazma i ich drogi rozeszły się już w 1516 roku, odkąd Zwingli samodzielnie rozwijał swoją teologię^[18].

Stanowisko teologiczne Zwingliego było stopniowo ujawniane w kazaniach. Atakował moralne zepsucie, a po pewnym czasie rozpoczął wymienianie z imienia obiektów swej krytyki. Mnisi zostali oskarżeni o lenistwo i wystawne życie. W 1519 Zwingli potępił kult świętych. Wyraził wątpliwość w istnienie dosłownie pojmowanych ogni piekielnych, twierdził, że nieochrzczone niemowlęta nie są potępione i kwestionował moc ekskomuniki. Największy skutek teologiczny i społeczny wywarł jednak jego atak na obowiązek płacenia dziesięciny^[19]. Uderzyło to w ekonomiczny interes Kościoła. Jeden z kanoników poprzednio wspierających wybór Zwingliego, Konrad Hofmann, narzekał na jego kazania w jednym z listów. Kilku kanoników wsparło Hoffmana, jednak opozycja nigdy nie przybrała dużych rozmiarów. Zwingli przekonywał, że to nie on pierwszy nauczał opierania się wyłącznie na naukach Pisma Świętego^[20][21].

W diecezji Konstancji, Bernard Sanson oferował specjalny odpust dla wspierających budowę Bazyliki św. Piotra w Rzymie. Kiedy Sanson pojawił się u bram Zurychu pod koniec stycznia 1519, parafianie poszli do Zwingla z pytaniami. Odparł z żalem, że ludzie nie zostali właściwie poinformowani o warunkach odpustu i, że są skłaniani do wydania pieniędzy pod fałszywym pretekstem. Było to ponad rok po tym, gdy Marcin Luter publikował 95 tez (31 października 1517)^[22]. Rada Zurychu odmówiła Sansonowi wstępu do miasta. Ponieważ Rzym pragnął za wszelką cenę powstrzymać ogień wzniecony przez Lutra, Biskup Konstancji zaprzeczył, by wspierał Sansona i odwołał go^[23].

W sierpniu 1519, w Zurychu wybuchła epidemia dżumy podczas której zmarła co najmniej 1/4 mieszkańców. Kto tylko mógł opuścił miasto, lecz Zwingli pozostał i dalej wykonywał swoje obowiązki. We wrześniu dosięgła go choroba i by bliski śmierci. Opisał swe przygotowania do śmierci w wierszu Pestlied składającym się z trzech części: o chorobie, bliskości śmierci i radości powrotu do zdrowia. Ostatnie słowa pierwszej części (w języku niemieckim) brzmiały:^[24]

Thuo, wie du wilt;

mich nüt befilt.

Din haf bin ich.

Mach gantz ald brich;

dann nimpst mich hin

der geiste min von diser Erd,

thuost du's, dass er nit böser werd,

ald anderen nit

befleck ir läben fromm und sit.

Po powrocie do zdrowia, przeciwnicy Zwingliego pozostali w mniejszości. Kiedy opróżnił się urząd jednego z kanoników z Grossmünster, Zwingli został wybrany na jego miejsce 29 kwietnia 1521. Stając się kanonikiem, został pełnym obywatelem Zurychu. Zachował także urząd „kapłana ludowego” Grossmünster^[25][26].

Pierwszy publiczny spór odnośnie nauczania Zwingliego wybuchł w okresie wielkiego postu w 1522. W pierwszą niedzielę tego okresu, 9 marca, Zwingli i okołu tuzina innych osób świadomie naruszyli przepisy postne tnąc i rozdając dwie wędzone kiełbasy. Zwingli bronił tego postępku w kazaniu opublikowanym 16 kwietnia pod tytułem O wyborze i swobodnym spożywaniu pokarmów (Von Erkiesen und Freiheit der Speisen). Uważał, że żadna obowiązująca reguła dotycząca pokarmów nie może być wywodzona z Biblii więc naruszenie tych zasad nie jest grzechem i nie jest karane przez Kościół. Jeszcze przez publikacją tego dzieła, diecezja Konstancji zareagowała wysłaniem delegacji do Zurychu. Rada miejska, po zakończeniu dochodzenia, ogólnikowo zakazała głoszenia kazań dotyczących postów^[27]. Biskup odpowiedział 24 maja upominając radę miejską oraz kolegiatę Grossmünster i powtarzając tradycyjne stanowisko^[28].

Po tych wydarzeniach, 2 lipca, Zwingli i jego towarzysze wystosowali petycję do biskupa wnioskując o zniesienie celibatu duchownych. Dwa tygodnie później petycja została rozpowszechniona w języku niemieckim pod tytułem Przyjacielska prośba i napomnienie do obywateli Konfederacji (Eine freundliche Bitte und Ermahnung an die Eidgenossen). Sprawa nie była dla Zwingliego abstrakcyjnym problemem, gdyż sam rok wcześniej poślubił wdowę Annę Reinhard. O ich współżyciu było powszechnie wiadomo a ich publiczny ślub odbył się 2 kwietnia 1524, trzy miesiące przed narodzinami ich pierwszego dziecka^[29]. Ostatecznie mieli czworo dzieci: Regulę, Williama, Huldrycha, i Annę. Biskup zwrócił się do władz Zurychu o przywrócenie porządku kościelnego. Wielu spośród szwajcarskiego duchowieństwa dołączyło do Zwingliego, co zachęciło go do napisania swego pierwszego istotnego wyznania wiary, Apolgeticus Archeteles. Bronił się przed oskarżeniami o wszczynanie niepokojów i herezję. Uważał, że hierarchia kościelna jest zepsuta, więc nie ma prawa decydować o porządku kościelnym^[30].

Wydarzenia 1522 nie przyniosły wyjaśnienia sytuacji. Nie tylko trwał dalej spór pomiędzy Zurychem a biskupem, ale także pojawiły się napięcia w Zgromadzeniu Przedstawicieli Kantonów (Tagsatzung). 22 grudnia Zgromadzenie zaleciło swoim członkom zakazanie nowego nauczania, co ciężko uderzało w Zurych. Rada miejska poczuła się zobowiązana do przejęcia inicjatywy i znalezienia rozwiązania. 3 stycznia 1523, zaprosiła duchowieństwo miasta i okolic, by przybyli i zaprezentowali swoje opinie. Biskup otrzymał zaproszenie dla niego lub jego pełnomocnika. Rada postanowiła, że podejmie decyzję, kto będzie dalej mógł głosić swoje nauki. To spotkanie, pierwsza dysputa zuryska, miało miejsce 29 stycznia 1523^[31][32].

W spotkaniu wzięło udział około sześciuset osób. Biskup wysłał delegację prowadzoną przez jego wikariusza generalnego, Johannesa Fabriego. Zwingli zaprezentował swoje poglądy w Schlussreden (67 tezach)^[33]. Fabri, który był upoważniony jedynie do przysłuchiwania się debacie, domagał się posłuszeństwa władzom kościelnym. Rada podjęła decyzję umożliwiającą Zwingliemu dalsze nauczanie i nakazała głoszenie wyłącznie nauk zgodnych z Pismem Świętym^[34][35].

We wrześniu 1523, Leo Jud, najbliższy przyjaciel Zwingliego i proboszcz Sankt Peterkirche, publicznie opowiedział się za usunięciem wizerunków z kościołów. Rada miejska postanowiła zorganizować drugą debatę poświęconą tej kwestii. Obiektem dysputy stał się także ofiarniczy charakter mszy. Zwolennicy mszy uważali, że Eucharystia była prawdziwą ofiarą, podczas, gdy Zwingli uważał ją jedynie za pamiątkowy posiłek. Tak jak i w pierwszym przypadku, zaproszenia otrzymali także Zuryscy duchowni i biskup Konstancji. Tym razem jednak zaproszone również świeckich mieszkańców Zurychu, przedstawicieli diecezji Chur i Bazylei, a także przedstawicieli Uniwersytetu Bazylejskiego i pozostałych dwunastu kantonów. Około dziewięćset osób uczestniczyło w dyskusji, lecz ani biskupi, ani kantony, nie przysłały swych przedstawicieli. Dysputa zaczęła się 26 września 1523 i trwała jeszcze następne dwa dni^[36][37].

Zwingli ponownie odgrywał czołową rolę w dyskusji. Jego głównym przeciwnikiem był Konrad Hofmann, który wcześniej wsparł wybór Zwingliego. W dyspucie brała udział także grupa młodych ludzi głosząca radykalne hasła reformacyjne, opowiadających się między innymi za zastąpieniem chrztu dzieci chrztem w wieku świadomym „na wyznanie wiary”. Grupie tej przewodził Konrad Grebel, jeden z inicjatorów ruchu anabaptystów. Argumenty wypowiadane przez uczestników pytania zmierzały do postawienia zagadnienia, czy jakakolwiek władza kościelna lub świecka ma prawo do decydowania w sprawach wiary. Podczas dyskusji Konrad Schmid, ksiądz z Argowii i naśladowca Zwingliego, zaproponował, by wizerunki usuwać z kościołów stopniowo. Ponieważ wizerunki nie były jeszcze dla wszystkich bezwartościowe, należało nauczać ludzi, by sami postanowili to uczynić. Chociaż Schmid odrzucał radykalne poglądy ikonoklastów, to jednak wsparł stanowisko Zwigngliego. W listopadzie rada poparła propozycję Shmida. Zwingli napisał broszurę o ewangelicznych obowiązkach pastorów, Krótkie chrześcijańskie uwagi wstępne (Kurze, christliche Einleitung), a rada rozesłała ją do duchowieństwa i kantonów^[38][39].

W grudniu 1523 rada wyznaczyła Zesłanie Ducha Świętego 1524 na ostateczny termin usunięcia wizerunków z kościołów i likwidacji mszy. Zwingli zajął oficjalne stanowisko w dziele Propozycja dotycząca wizerunków i mszy (Vorschlag wegen der Bilder und der Messe). Nie nakłaniał do natychmiastowego, całkowitego usunięcia wizerunków. Rada zdecydowała się na obligatoryjne usunięcie wizerunków w mieście Zurychu, lecz wiejskie zbory otrzymały możliwość samodzielnego decydowania o ich pozostawieniu lub usunięciu. Decyzja dotycząca mszy została odroczona^[40].

Skutki działań reformatorów były widoczne już od początku 1524. Święto Ofiarowania Pańskiego nie było obchodzone, wierni nie nieśli palm lub relikwii w Niedzielę Palmową do Lindenhof, a tryptyki pozostały zamknięte i zasłonięte również po zakończeniu wielkiego postu^[41]. Konrad Hofmann i jego zwolennicy utworzyli opozycję, ale rada podtrzymała swoje decyzje. Kiedy Hofmann opuściła miasto, opozycja wobec reformacji wywodząca się z kręgów kościelnych rozpadła się. Biskup Konstancji próbował interweniować i zapobiec likwidacji mszy oraz usuwaniu wizerunków. Zwingli napisał oficjalną odpowiedź, której skutkiem było całkowite zerwanie relacji pomiędzy miastem a diecezją^[42].

Chociaż rada zawahała się, czy znieść mszę, zanik tradycyjnej obrzędowości sprawił, że duchowni zostali nieoficjalnie związani w konieczności jej celebrowania. W związku z tą sytuacją Zwingli opracował liturgię Wieczerzy Pańskiej w języku niemieckim. Została ona opublikowana w dziele Czynności lub obyczaje wieczerzy (Aktion oder Brauch des Nachtmahls). Krótko przed Wielkanocą, Zwingli i jego najbliżsi współpracownicy zwrócili się do rady o likwidację mszy i zastąpienie jej nowym porządkiem nabożeństwa. W Wielki Czwartek, 13 kwietnia 1525, Zwingli celebrował komunię według nowej liturgii. Użyte zostały drewniane kubki i talerze, by uniknąć jakichkolwiek elementów formalności. Zbór siadał u ustawionych stołów, by podkreślić znaczenie sakramentu jako wspólnego posiłku. Kazanie było punktem centralnym nabożeństwa, podczas którego nie było śpiewu ani gry na organach. Znaczenie kazania zostało podkreślone przez Zwingliego propozycją ograniczenia sprawowania Wieczerzy Pańskiej do czterech razy w roku^[43].

W tym czasie Zwingli zarzucił zakonom żebraczym hipokryzję i domagał się ich rozwiązania celem wspierania naprawdę biednym. Zasugerował zmianę klasztorów w szpitale i ośrodki pomocy, oraz przeznaczenie ich majątków na cele dobroczynne. Zostało to dokonane przez reorganizację struktury Grossmünster i Fraumünster oraz przeniesienie pozostałych mnichów i mniszek w stan spoczynku. Rada zsekularyzowała dobra kościelne i ustanowiła nowe programy wsparcia dla ubogich. Zwingli poprosił o zezwolenie na założenie szkoły łacińskiej Proroctwo (Prophezei) w Grossmünster. Rada zgodziła się, a placówka została otwarta 19 czerwca 1525. Służyła przekwalifikowaniu i reedukacji duchowieństwa. Przekład Pisma Świętego zwany Biblią Zuryską, tradycyjnie przypisywana Zwingliemu i wydrukowana przez Christopha Froschauera, opatrzona była znakiem Proroctwa^[44]. Uczeni nie próbowali jak dotąd zweryfikować udziału Zwingliego w tłumaczeniu w oparciu o zewnętrzne przesłanki i styl dzieła^[45][46].

Krótko po drugiej dyspucie zuryskiej, wielu przedstawicieli radykalnego skrzydła reformacji doszło do przekonania, że Zwingli utrzymuje zbyt bliskie kontakty z radą. Odrzucali udział władzy świeckiej i domagali się oddzielenia od niej zboru. Konrad Grebel, lider powstającego ruchu anabaptystów, lekceważąco wypowiedział się o Zwinglim. 15 sierpnia 1524 rada wprowadziła obowiązek chrzczenia wszystkich nowonarodzonych niemowląt. Zwingli potajemnie dyskutował z zwolennikami Grebela i pod koniec 1524, rada zarządziła oficjalną dysputę. Kiedy rozmowy zostały zerwane, Zwingli opublikował dzieło Kto jest przyczyną buntu (Wer Ursache gebe zu Aufruhr) jednoznacznie opisując oba punkty widzenia^[47]. 17 stycznia 1525 odbyła się publiczna debata, po której rada stanęła po stronie Zwingliego. Kto odmawiał, by chrzczono jego dzieci, był zmuszony do opuszczenia Zurychu. Radykałowie zignorowali te decyzje i 21 stycznia spotkali się w domu matki innego lidera radykałów, Feliksa Manza. Grebel i trzeci lider, Jerzy Blaurock, udzieli pierwszego zanotowanego anabaptystycznego chrztu dorosłych^[48].

1 lutego, rada powtórzyła wezwanie do chrzczenia wszystkich dzieci i sprzeciwiających się temu (m. in. Manza i Blaurocka) aresztowała oraz ukarała grzywną. Zwingli i Leo Jud zainterweniowali i zorganizowano kolejne debaty. W tym czasie, nowa nauka rozprzestrzeniała się do innych części Szwajcarii, a także do miast Szwabii. W dniach 6–8 listopada w Grossmünster odbyła się ostatnia dysputa dotycząca chrztu. Grebel, Manz, i Blaurock bronili swej sprawy przed Zwinglim, Judem i innymi reformatorami. Obie strony twardo stały na swoich stanowiskach, zamiast merytorycznej dyskusji doszło do wzajemnego przekrzykiwania się obu stron^[49].

Rada uznała, że żaden kompromis nie jest możliwy. 7 marca 1526 zakazała pod karą śmierci powtarzania chrztu^[50]. Choć Zwingli nie brał czynnego udziału w prześladowaniach, nie ma przesłanek ku temu, by się im sprzeciwiał. Feliks Manz, który przysiągł opuścić Zurych i nie chrzcić nikogo więcej, powrócił i kontynuował swoją praktykę. Został aresztowany i skazany na śmierć, a 5 stycznia 1527 został utopiony w rzece Limmat. Był pierwszym anabaptystycznym męczennikiem; trzy inne osoby podzieliły jego los, a reszta uciekła lub została wydalona z Zurychu^[51][52].

8 kwietnia 1524 pięć kantonów, Lucerna, Uri, Schwyz, Unterwalden i Zug, zawiązały sojusz zwany die fünf Orte by bronić się przed reformacją^[41]. Skontaktowali się z przeciwnikiem Marcinem Lutra Janem Eckiem, który stoczył z Lutrem dysputę lipską w 1519. Eck podjął się stoczenia dysputy z Zwinglim. Jednak nie doszło do porozumienia w sprawie wyboru składu orzekającego o rezultacie debaty, jej lokalizacji i udziału Zgromadzenia Kantonów w podjęciu werdyktu. Z tego powodu Zwingli zdecydował się na bojkot. 19 maja 1526, wszystkie kantony wysłały delegatów do Baden. Chociaż reprezentanci Zurychu byli obecni, nie uczestniczyli w sesji. Eck przewodził stronie katolickiej podczas gdy reformowani byli reprezentowani przez delegata Bazylei Johannesa Oecolampadiusa, teologia z Wittenbergii, który prowadził ożywioną i serdeczną korespondencję z Zwinglim. Zwingli był informowany o przebiegu debaty i w jej trakcie publikował pamflety wyrażające jego opinie. Zgromadzenie podjęło jednak niekorzystne dla niego decyzje. Zakazano mu działalności oraz rozpowszechniania jego dzieł. Spośród kantonów, poza sojuszem pięciu przeciwko Zwingliemu głosowały Glarus, Solura, Fryburg i Appenzell. Berno, Bazylea, Szafuza i Zurych wsparły go^[53].

Dysputa badeńska ujawniła głęboki podział religijny w Szwajcarii. Reformacja rozprzestrzeniała się na kolejnych obszarach. Miasto St. Gallen, państwo stowarzyszone z Konfederacją, było rządzone przez reformowanego burmistrza Joachima Vadiana i zniosło mszę w 1527 roku, dwa lata po Zurychu. W Bazylei, pomimo bliskich relacji Zwingliego z Oecolampadiusem, rząd nie wprowadził oficjalnie żadnych zmian reformacyjnych aż 1 kwietnia 1529 zniesiono mszę. Szafuza, blisko naśladująca Zurych, formalnie przyjęła wiarę reformowaną we wrześniu 1529. W Bernie Berchtold Haller, ksiądz z Berner Münster, i Niklaus Manuel, poeta, malarz i polityk, promowali hasła reformacji. Lecz było to już po tym, gdy Berno w innej dyspucie zaliczyło się do kantonów reformowanych. Brało w niej udział 450 osób, w tym duchowni z Berna i innych kantonów, jak również teolodzy spoza Szwajcarii jak Martin Bucer i Wolfgang Capito z Strasburga, Ambrosius Blarer z Konstancjii i Andreas Althamer z Norymbergii. Eck i Fabri odmówili uczestnictwa i kantony katolickie nie były reprezentowane. Spotkanie zaczęło się 6 stycznia 1528 i trwała prawie trzy tygodnie. Zwingli wziął na siebie ciężar obrony reformacji i dwukrotnie nauczał w Münster. 7 lutego 1528 rada oficjalnie wprowadziła w Bernie reformację^[54].

 Osobny artykuł: I wojna kappelska.

Również po dysputach berneńskich, Zwingli agitował za powstaniem sojuszu kantonów reformowanych. Kiedy Berno oficjalnie przyjęło reformację, nowy sojusz, Sojusz Chrześcijańskiego Prawa Obywatelskiego (das Christliche Burgrecht) został zawiązany^[55]. Pierwsze spotkanie odbyło się w Bernie w dniach 5–6 stycznia 1528, a brali w num udział przedstawiciele Berna, Konstancji i Zurychu. Ostatecznie do sojuszu dołączyły również Bazylea, Biel/Bienne, Miluza, Szafuza i St. Gallen. Kantony katolickie poczuły się osamotnione i okrążone, więc postanowiły poszukać sojuszników na zewnątrz. Po dwóch miesiącach negocjacji, zawiązały die Christliche Vereinigung (Zjednoczenie Chrześcijańskie) z Ferdynandem I Habsburgiem 22 kwietnia 1529^[56][57].

Krótko po podpisaniu traktatu z Austrią reformowany kaznodzieja, Jakub Kaiser, został pojmany w Uznach i stracony w Schwyz. Wywołało to ostrą reakcję Zwingliego, który wysłał do rządu Radę o wojnie (Ratschlag über den Krieg). W swym dziele uzasadniał atak na kantony katolickie i inne środki, które należało podjąć. Zanim jeszcze Zurych mógł wcielić swe plany w życie, delegacja z Berna (w której skład wchodził Niklaus Manuel) pojawiła się w Zurychu. Delegacja wezwała Zurych do pokojowego rozwiązania sprawy. Manuel podkreślał, że atak wystawi Berno na atak ze strony graniczącego od południa katolickiego kantonu Valais i Księstwa Sabaudii. Zauważył, że „nie można naprawdę przynieść wiary włóczniami i halabardami”^[58]. Zurych, jednakże, zdecydował się działać samodzielnie wiedząc, że Berno będzie musiał na to przyzwolić. Wojna została wypowiedziana 8 czerwca 1529. Zurych był zdolny wystawić armię licząca 30 000 żołnierzy. Sojusz pięciu kantonów został opuszczony przez Austrię był zdolny wystawić zaledwie 9 000 ludzi. Wrogie armie spotkały się nieopodal Kappel, lecz dzięki staraniom Hansa Aebliego, krewnego Zwingliego, uniknięto starcia^[59][60].

Zwingli postawił warunki zawieszenia broni. Zażądał rozwiązania Zjednoczenia Chrześcijańskiego, umożliwienie nauczania przez reformowanych kaznodziejów w katolickich kantonach, zakazu wynajmowania najemników, wypłaty reparacji wojennych i odszkodowania dla dzieci Jakuba Kaisera. Manuel był zaangażowany w negocjacje. Berno nie zamierzało domagać się swobodnego nauczania i zakazu wynajmowania najemników. Zurych i Berno nie mogły dojść do porozumienia, więc ostatecznie zażądały jedynie zerwania sojuszu z Austrią. Wywołało to rozczarowanie Zwingliego i poskutkowało wycofaniem się z działalności politycznej^[61]. Pierwszy pokój kappelski, der erste Landfriede, zakończył wojnę 26 czerwca^[62].

Kiedy Zwingli porzucił swoją działalność polityczną, rozpoczął rozwijanie swoich poglądów teologicznych. Znany konflikt pomiędzy Lutrem a Zwinglim na temat interpretacji Eucharystii zapoczątkował Andreas Karlstadt, były współpracownik Lutra z Wittenbergi, opublikował trzy pamflety na temat Wieczerzy Pańskiej, w których sprzeciwił się poglądowi o realnej obecności Chrystusa w Komunii. Jego dzieła, opublikowane w Bazylei w 1524, otrzymały poparcie Oecolampadiusa i Zwingliego. Luter odrzucił argumenty Karlstadta i zaliczył Zwingliego do jego zwolenników. Zwingli zaczął wyrażać swe poglądy na temat Wieczerzy Pańskiej w kilku dziełach, np. O Eucharystii (de Eucharistia). Sprzeciwił się idei realnej obecności i uważał, że słowo „jest” w słowach ustanowienia – „to jest ciało moje”, „to jest krew moja” – powinno się tłumaczyć jako „oznacza”^[63]. Zwingli uważał, że Wieczerza Pańska jest symbolicznym posiłkiem, wspomnieniem Ostatniej Wieczerzy^[64].

Wiosną 1527, Luter ostro zareagował na poglądy Zwingliego, uważając swój konflikt z nim za element walki z siłami szatana. Konflikt toczył się do 1528 kiedy zaczęła się rysować szansa na porozumienie pomiędzy luteranami a zwolennikami Zwingliego. Martin Bucer próbował mediować kiedy Filip Heski, który planował utworzenie sojuszu wszystkich sił protestanckich, zaprosił obie strony do Marburga w celu odbycia debaty^[65].

Zwingli przyjął zaproszenie wierząc, że będzie w stanie przekonać Lutra. Luter natomiast nie spodziewał się osiągnięcia niczego i musiał być nakłaniany przez Filipa do przybycia. Zwingli oraz towarzyszący mu Oecolampadius przybyli 28 września 1529, Luter i Filip Melanchton pojawili się niedługo później. Spośród innych teologów w debacie brali udział Martin Bucer, Andreas Osiander, Johann Brenz i Justus Jonas^[66]. Debata odbyła się w dniach 1–3 października i zakończyła się publikacją piętnastu Artykułów Marburskich. Uczestnicy byli zgodni co do czternastu z nich, jednak piętnasty ukazywał ich różnice w poglądach na temat obecności Chrystusa w Eucharystii. Obie strony ogłosiły swe zwycięstwo w debacie, jednak w istocie jej skutkiem było powstanie dwóch wyznań protestanckich^[67].

 Osobny artykuł: II wojna kappelska.

W związku z niepowodzeniem zjazdu w Marburgu i podziałem Konfederacji, Zwingli postawił sobie na celu zawarcie przymierza z Filipem Heskim. Prowadził z nim ożywioną korespondencję. Berno odmówiło przyłączenia się, lecz, po dłuższym czasie, Zurych, Bazylea i Strasburg zawarły w listopadzie 1530 sojusz obronny z Filipem. Zwingli negocjował również z Francją, która jednak była zbyt odległa oraz pragnęła zachować dobre stosunki z kantonami katolickimi. Negocjacje z Wenecją i Mediolanem również zakończyły się niepowodzeniem^[68].

Kiedy Zwingli próbował zawiązać sojusz polityczne, Karol V, cesarz Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego, zwołał sejm w Augsburgu w celu wyjaśnienia kwestii religijnych. Luteranie skorzystali z zaproszenia i przedstawili Konfesję Augsburską jako wyraz swej wiary. Pod przywództwem Martina Bucera, Strasburg, Konstancja, Memmingen, i Lindau (Bodensee) przedstawiły Wyznanie Czterech Miast (Confessio Tetrapolitana). Dokument zajmował pozycję pośrednią pomiędzy wyznaniami luterańskim i zwinglańskim. Było już za późno, by państwa Sojuszu Chrześcijańskiego Prawa Obywatelskiego przedstawiły własne wyznanie, dlatego Zwingli opracował osobistą konfesję, Racje wiary (Fidei ratio) w których przedstawił swoją wiarę w dwunastu artykułach nawiązujących do apostolskiego symbolu wiary. Utrzymane były one w tonie silnie antykatolickim, jak również antyluterańskim. Luteranie nie zareagowali oficjalnie, lecz jego działacze prywatnie skrytykowali je. Stary przeciwnik Zwingliego i Lutra, Jan Eck, opublikował polemikę, Odparcie Artykułów Zwingliego Przesłanych Cesarzowi^[69].

Kiedy Filip Heski zawiązał Ligę Szmalkadzką pod koniec 1530, cztery miasta przedstawiające Confessio Tetrapolitana oparły interpretację swojego wyznania o doktrynę luterańską. Warunki dołączenia do Ligi były elastyczne, więc Zurych, Bazylea i Berno rozważały dołączenie się. Zwingli jednakże nie mógł pogodzić swoich poglądu z Wyznaniem i napisał ostrą polemikę do Bucera i Capito. Doprowadziło do do zerwania stosunków pomiędzy Ligą a kantonami zwingliańskimi. Państwa Sojuszu Chrześcijańskiego Prawa Obywatelskiego pozostały osamotnione w swym konflikcie z kantonami katolickimi^[70].

Traktat pokojowy kończący I wojnę kappelską nie poruszał sprawy swobodnego nauczania wiary reformowanej w kantonach katolickich. Zwingli uznał, że oznacza to przyzwolenie na nauczanie, jednak kantony katolickie opierały się wszelkim próbom reformy. Kantony reformowane różniły się, co do metod nacisku jakie miano zastosować. Bazylea i Szafuza preferowały działalność dyplomatyczną, jednak Zwingli chciał sprawę rozwiązać zbrojnie i wraz z Judem namawiali do ataku. Berno zajęło pozycję pośrednią, która ostatecznie przeważyła. W maju 1531, Zurych niechętnie zgodził się na nałożenie embarga żywnościowego. Nie przyniosło ono żadnych efektów i we wrześniu Berno zdecydowało o jego zniesieniu. Zurych namawiał do jego kontynuowania i w konsekwencji doszło do sporu pomiędzy miastami reformowanymi^[71].

9 września 1531, w zaskakującym posunięciu, sojusz pięciu kantonów katolickich wypowiedział wojnę Zurychowi. Mobilizacja sił zuryskich była powolna z powodu sporów wewnętrznych i 11 września niewielki zuryski kontyngent źle przygotowany ludzi stanął przeciwko siłom katolickim posiadającym znaczną przewagę liczebną. W bitwie uczestniczyło wielu pastorów, w tym Zwingli. Bitwa trwała mniej niż godzinę i zakończyła się dotkliwą klęską Zurychu. Zwingli znalazł się wśród pięciuset poległych na polu bitwy protestantów^[72]. Według relacji Henryka Bullingera, Zwingli został znaleziony ranny na polu bitwy i oferowano mu przystąpienie do spowiedzi. Kiedy odmówił, kapitan Vokinger z Unterwalden dobił go mieczem.

Szablon:See The cornerstone of Zwingli’s theology is the Bible. Zwingli appealed to scripture constantly in his writings. He placed its authority above other sources such as the ecumenical councils or the Church Fathers, although he did not hesitate to use other sources to support his arguments.^[73] The principles that guide Zwingli's interpretations are derived from his humanist education and his reformed understanding of the Bible.^[74] Modifying a literalist interpretation of a passage, he paid attention to the immediate context and attempted to understand the purpose behind it. He compared passages of scripture and used analogies, a method he describes in A Friendly Exegesis (1527). Two analogies that he used quite effectively were between baptism and circumcision and between the Passover and the Eucharist.^[75]

Zwingli rejected the word sacrament in the popular usage of his time. For ordinary people, the word meant some kind of holy action of which there is inherent power to free the conscience from sin. For Zwingli, a sacrament was an initiatory ceremony or a pledge, pointing out that the word was derived from sacramentum meaning an oath.^[76] In his early writings on baptism, he noted that baptism was an example of such a pledge. He challenged Catholics by accusing them of superstition when they ascribed the water of baptism a certain power to wash away sin. Later, in his conflict with the Anabaptists, he defended the practice of infant baptism, noting that there is no law forbidding the practice. He argued that baptism was a sign of a covenant with God, thereby replacing circumcision in the Old Testament.^[77]

Zwingli approached the Eucharist in a similar manner to baptism. During the first Zürich disputation in 1523, he denied that an actual sacrifice occurred during the mass, arguing that Christ made the sacrifice only once and for all eternity. Hence, the Eucharist was “a memorial of the sacrifice”.^[78] Following this argument, he further developed his view, coming to the conclusion of the “signifies” interpretation for the words of the institution. He used various passages of scripture to argue against transubstantiation as well as Luther’s views, the key text being John 6:63, "It is the Spirit who gives life, the flesh is of no avail". Zwingli’s rational approach and use of scripture to understand the meaning of the Eucharist was one reason he could not reach a consensus with Luther.^[79]

The impact of Luther on Zwingli’s theological development has long been a source of interest and discussion among Zwinglian scholars. Zwingli himself asserted vigorously his independence of Luther. The most recent studies have confirmed this. Zwingli appeared to have read Luther’s books rather hastily, searching for confirmation from Luther for his own views. Zwingli did, however, admire Luther greatly for the stand he took against the pope.^[80] His later writings continued to show characteristic differences from Luther such as the inclusion of non-Christians in heaven as described in An Exposition of the Faith.^[81]

Zwingli lubił muzykę i grał na kilku instrumentach, m.in. skrzypcach, harfie, flecie, cymbałach i rogu myśliwskim. Przygrywał czasami dzieciom ze zboru na lutni. Zachowały się trzy hymny Zwingliego: wspomniany powyżej Pestlied, adaptacja Psalmu 65 (ok. 1525) i Pieśń Kappelska, skomponowana prawdopodobnie podczas I wojny kappelskiej (1529)^[82]. Pieśni te nie były przeznaczone do śpiewania podczas nabożeństw i nie są uznawane za pieśni reformacyjne, jednak zostały opublikowane w niektórych śpiewnikach z XVI wieku^[83].

Zwingli krytykował śpiew chorałowy. Krytyka ta sięga 1523, kiedy to zaatakował pewne elementy liturgii. Wiązał muzykę podczas nabożeństwa z wizerunkami i paramentami, które uznawał za odwracające uwagę od prawdziwego duchowego nabożeństwa. Nie wiadomo co Zwingli sądził o roli muzyki w nabożeństwach luterańskich, sam jednak eliminował muzykę z liturgii uważając, że Bóg nie zlecał udziału muzyki podczas nabożeństw^[84]. Organy w Kościele Ludowym w Zurychu zostały zniszczone^[85]. Chociaż Zwingli nie wyrażał poglądu na temat wspólnego śpiewania przez zbór, nie zachęcał w żaden sposób do tego^[86]. Pomimo to, uczeni dowiedzieli się, że Zwingli wspierał muzykę kościelną. Gottfried W. Locher napisał: „Dawny pogląd 'Zwignli był przeciwnikiem spiewu kościelnego' nie może być dłużej utrzymany... Krytyka Zwingliego był zwrócona przede wszystkim przeciwko łacińskiemu śpiewowi chorałowemu, nie przeciwko śpiewom zboru lub chóru ewangelickiego”. Locher dodaje, że „Zwingli swobodnie dopuszczał psalmy czy śpiew chóralny w językach narodowych. W dodatku, wydaje się że popierał antyfoniczny recytatyw unisono”. Locher podsumowuje swój opis poglądów Zwingliego na muzykę kościelną: „Główną myślą jego koncepcji nabożeństwa było 'świadome uczestnictwo i zrozumienie' – 'pobożność', czynne uczestnictwo wszystkich zgromadzonych”^[87].

Zwingli był humanistą i uczonym z licznym gronem oddanych przyjaciół i uczniów. Porozumiewał się ze zwykłymi członkami zboru tak łatwo jak z władcami, np. Filipem Heskim^[88]. Jego reputacja jago surowego, powściągliwego reformatora kontrastuje z jego poczuciem humoru oraz talentem satyrycznym^[89]. Był bardziej zaangażowany społecznie niż Luter i szczerze uważał, że masy zaakceptują rząd jeśli ten będzie kierował się Słowem Bożym^[90]. Niezmordowanie zachęcał do pomocy biednych, która była dla niego oznaką istnienia prawdziwej wspólnoty chrześcijańskiej^[91].

W grudniu 1531, rada Zurychu wybrała Henryka Bullingera na jego następcę. Natychmiast odsunął wszelkie wątpliwości co do słuszności nauczania Zwingliego i bronił go jako proroka i męczennika. Za czasów Bullingera, podział wyznaniowy Szwajcarii ustabilizował się^[92]. Pozyskał dla siebie reformowane miasta i kantony i pomógł im w odbudowie po klęsce pod Kappel. Zwingli zapoczątkował fundamentalne reformy, Bullinger umocnił i udoskonalił je^[93].

Uczeni mają z kilku powodów trudności z oceną wpływu Zwingliego. Nie ma jednej definicji „zwinglianizmu”; ruch zapoczątkowany przez Zwingliego ewoluował za czasów jego następcy, a badania wpływu Zwingliego na Bullingera i Jana Kalwina są wciąż na podstawowym poziomie^[94]. Bullinger przejął większość elementów doktryny Zwingliego. Podobnie jak Zwingli, podsumowywał swe poglądy teologiczne kilka razy, przy czym najbardziej znana jest jego Konfesja II helwecka z 1566. W tym czasie, Kalwin zapoczątkował reformację w Genewie. Kalwin różnił się z Zwinglim na temat Eucharystii i krytykował go za pogląd o jej czysto symbolicznym, pamiątkowym znaczeniu. Jednakże w 1549, Bullinger i Kalwin przezwyciężyli różnice doktrynalne i wyrazili swe poglądy w Zgodzie Zuryskiej (Consensus Tigurinus). Zadeklarowali, że Eucharystia nie jest jedynie symbolicznym posiłkiem, ale odrzucili także luterańską doktrynę unii sakramentalnej (konsumbstancjacji). Kalwin odegrał znaczącą rolę w rozwoju doktryny szwajcarskich Kościołów reformowanych, a ostatecznie jego poglądy zdobyły uznanie w innych częściach świata^[95][96].

Poza Szwajcarią, żaden Kościół nie zalicza Zwingliego do swoich założycieli. Uczeni spekulują, dlaczego zwinglianizm nie rozprzestrzenił się szerzej,^[97] chociaż teologia Zwingliego jest uważana za pierwszy wyraz teologii reformowanej^[98]. Chociaż jednak jego imię jest rzadko wspominane, dziedzictwo Zwingliego żyje w Kościołach reformowanych do dzisiaj^[99]. Jest często nazywany, po Marcinie Lutrze i Janie Kalwinie, „Trzecim mężem Reformacji”^[100].

• Wilhelm Farel

• David V. N. Bagchi, David Curtis Steinmetz: The Cambridge Companion to Reformation Theology. Cambridge: Cambridge University Press, 2004. ISBN 0-521-77662-7. Brak numerów stron w książce
• Roland H. Bainton: Here I Stand: A Life of Martin Luther. Nowy Jork: Meridian, 1995. ISBN 0-452-01146-9. Brak numerów stron w książce
• Owen Chadwick: The Early Reformation on the Continent. Oxford: Oxford University Press, 2001. ISBN 0-19-926578-X. Brak numerów stron w książce
• William Roscoe Estep: Renaissance and Reformation. Grand Rapids, MI: Wm. B. Eerdmans Publishing Company, 1986. ISBN 0-8028-0050-5. Brak numerów stron w książce
• E. J. Furcha: Huldrych Zwingli, 1484-1531: A Legacy of Radical Reform: Papers from the 1984 International Zwingli Symposium McGill University. Montreal: Faculty of Religious Studies, McGill University, 1985. ISBN 0-7717-0124-1. Brak numerów stron w książce
• Ulrich Gäbler: Huldrych Zwingli: His Life and Work. Filadelfia: Fortress Press, 1986. ISBN 0-8006-0761-9. Brak numerów stron w książce
• S. L. Greenslade: The Cambridge History of the Bible. Cambridge: Cambridge University Press, 1975. ISBN 0-521-29016-3. Brak numerów stron w książce
• Gottfried W. Locher: Zwingli's Thought : New Perspectives. Lejda: E.J. Brill, 1981. ISBN 90-04-06420-6. Brak numerów stron w książce
• G. R. Potter: Zwingli. Cambridge: Cambridge University Press, 1976. ISBN 0-521-20939-0. Brak numerów stron w książce
• Jean Rilliet: Third Man of the Reformation. Londyn: Lutterworth Press, 1964. OCLC 820553. Brak numerów stron w książce
• W. P. Stephens: The Theology of Huldrych Zwingli. Oxford: Clarendon Press, 1986. ISBN 0-19-826677-4. Brak numerów stron w książce
• David Curtis Steinmetz: Reformers in the Wings: From Geiler Von Kaysersberg to Theodore Beza. Oxford: Oxford University Press, 2001. ISBN 0-19-513048-0. Brak numerów stron w książce
• W. P. Stephens: Zwingli: An Introduction to His Thought. Oxford: Oxford University Press, 1992. ISBN 0-19-826363-5. Brak numerów stron w książce
• Lee Palmer Wandel: Always Among Us: Images of the Poor in Zwingli's Zurich. Cambridge: Cambridge University Press, 1990. ISBN 0-521-52254-4. Brak numerów stron w książce

• (ang.) Biografia Anny Reinhard w magazynie Leben w formacie PDF
• (niem.) Strona internetowa stowarzyszenia Zwingli Association i czasopisma Zwingliana