Unia Europejska Ten artykuł jest częścią serii: Polityka i instytucje Unii Europejskiej Instytucje UE Parlament Europejski Przewodniczący Roberta Metsola Członek PE Okręgi wyborcze Wybory (według państwa) 2019 Grupy polityczne Stałe komitety Eurodeputowani IX kadencji Rada Europejska Przewodniczący Charles Michel Rada Prezydencja Niemcy (VII - XII 2020) Komisja Europejska Komisja Ursuli von der Leyen Przewodniczący Ursula von der Leyen Wysoki przedstawiciel Josep Borrell Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej Trybunał Sprawiedliwości Prezes Koen Lenaerts Członkowie Sąd Przewodniczący Marc van der Woude Europejski Bank Centralny Prezes Christine Lagarde Trybunał Obrachunkowy Prezes Klaus-Heiner Lehne Instytucje Grupy EBI Grupa EBI Europejski Bank Inwestycyjny Werner Hoyer Europejski Fundusz Inwestycyjny Instytut EBI Organy doradcze UE Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny Komitet Regionów Organy międzyinstytucjonalne Europejski Rzecznik Praw Obywatelskich Emily O’Reilly Europejski Inspektor Ochrony Danych Wojciech Wiewiórowski Europejski Urząd Doboru Kadr Europejska Szkoła Administracji Urząd Publikacji Unii Europejskiej Organy i jednostki zdecentralizowane Agencje, samodzielne jednostki organizacyjne i wspólne przedsięwzięcia UE oraz Euroatomu Prawo Acquis Procedura legislacyjna Traktaty Rozporządzenia, dyrektywy i decyzje Europejska Inicjatywa Obywatelska Zalecenia i opinie Inne Unia gospodarcza i walutowa Eurogrupa Rozszerzenia Relacje zagraniczne Europejskie partie polityczne Budżet UE Dom Historii Europejskiej

Pakt stabilności i wzrostu – porozumienie państw członkowskich Unii Europejskiej zawarte 17 czerwca 1997 podczas szczytu Rady Europejskiej w Amsterdamie. Jego zasadnicze ramy zawarte są w rezolucji Rady Europejskiej w sprawie paktu stabilności i wzrostu^[1], a konkretne rozwiązania prawne zostały zapisane w dwóch rozporządzeniach Rady UE: w sprawie wzmocnienia nadzoru pozycji budżetowych oraz nadzoru i koordynacji polityk gospodarczych^[2] i w sprawie przyspieszenia i wyjaśnienia procedury nadmiernego deficytu^[3].

Celem paktu stabilności i wzrostu jest wzmocnienia warunków sprzyjających stabilności cen oraz osiągnięciu silnego trwałego wzrostu przyczyniającego się do tworzenia miejsc pracy poprzez zapewnienie sprawnych finansów państw należących do Unii Europejskiej.

W zależności od tego, czy dane państwo członkowskie Unii Europejskiej przyjęło wspólną walutę (tzw. uczestniczące państwo członkowskie), czy nie (tzw. nieuczestniczące państwo członkowskie), zostało ono zobowiązane do systematycznego przedkładania i aktualizowania programów makroekonomicznych: średniookresowych programów stabilności (w przypadku uczestniczących państw członkowskich), programów konwergencji (w przypadku nieuczestniczących państw członkowskich)^[4].

Na podstawie przekazanych programów Komisja Europejska oraz Rada do Spraw Gospodarczych i Finansowych (Ecofin) ocenia ich sytuację gospodarczą państw nimi objętych. Ma to zapewniać stabilny i dobry stan finansów publicznych w celu poprawy warunków osiągnięcia wysokiego i trwałego wzrostu gospodarczego. Reguły paktu miały także zapobiegać nadmiernemu rozluźnieniu polityki fiskalnej w okresie dobrej koniunktury, kiedy istnieje realna możliwość wykorzystania rosnących wpływów podatkowych do zwiększania wydatków państwowych^[5]. W praktyce oznacza to, że państwa nie powinny przekraczać wartości progowej deficytu (3% PKB), a w okresie wzrostu gospodarczego dążyć do generowania nadwyżki budżetowej.

Główny nacisk położono na kryterium dotyczące nadwyżek albo deficytów budżetowych, gdyż w momencie ratyfikacji paktu drugie kryterium fiskalne, czyli relacja długu publicznego do PKB (max 60% PKB) było w niektórych krajach nadzwyczaj wysokie i utrzymanie progowych wartości byłoby niemożliwe. Kraje przekraczające ustalone pułapy dotyczące kryterium deficytu budżetowego i nie przestrzegające dyscypliny fiskalnej mogą być zobowiązane do zapłacenia kary, chyba że ich gospodarka znajduje się w fazie wyraźnej recesji. Minimalna wysokość kary to 0,2% PKB danego państwa, przy czym wzrasta ona o 0,1% za każdy punkt procentowy deficytu powyżej 3% PKB. Tak więc dla deficytu np. 5% PKB kara ta wynosi 0,4% PKB. Maksymalna wysokość omawianej kary to 0,5% PKB danego państwa. Przy pewnych warunkach państwo przekraczające progi może być zmuszone do złożenia nieoprocentowanego depozytu stabilizacyjnego.

W rzeczywistości kryteria te nie są przestrzegane przez państwa członkowskie i pomimo ich notorycznego naruszania nigdy nie doszło do zastosowania kar przewidzianych przez pakt. Jest to możliwe, ponieważ w wyniku nacisków Francji, Grecji i Niemiec kryteria zapisane w pakcie nie są automatyczne, tylko wynikają z decyzji politycznej podejmowanej przez Ecofin. Po znacznych naruszeniach dyscypliny fiskalnej przez Niemcy i Francję w 2005 kryteria te zostały jeszcze bardziej poluzowane^[6].

Kryzysowi w strefie euro ma zapobiegać pakt fiskalny^[7]. W ocenie Centre for European Reform nie wnosi on jednak nic nowego w porównaniu do wcześniejszych „miękkich” sankcji z Paktu stabilności i wzrostu^[8][9].

• Begg D., Fisher S., Dornbusch R., “Makroekonomia”, PWE, Warszawa 2003.
• Owsiak S., „Finanse publiczne – teoria i praktyka”, PWN, Warszawa 2005.
• Osiatyński J., „Finanse publiczne – ekonomia i polityka”, PWN, Warszawa 2006.
• Red. Ostaszewski J., „Finanse”, Difin, Warszawa 2007.
• Kamilla Marchewka-Bartkowiak. Pakt na rzecz stabilności i wzrostu. „Infos”. nr 4 (96). Biuro Analiz Sejmowych. ISSN 1896-6659. brak numeru strony
• A.A. Nowak-Far A.A., Pakt stabilności i wzrostu, C. H. Beck, 2007, ISBN 978-83-7483-549-7 . Brak numerów stron w książce