Niemirów (województwo podlaskie)
| wieś | |
 Kościół z 1780 r. | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2011) | |
| Strefa numeracyjna |
85 |
| Kod pocztowy |
17-307[4] |
| Tablice rejestracyjne |
BSI |
| SIMC |
0035062[5] |
Położenie na mapie gminy Mielnik  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa podlaskiego  | |
Położenie na mapie powiatu siemiatyckiego  | |
 52°17′08″N 23°09′47″E/52,285556 23,163056[1]
| |
Niemirów – wieś (dawniej miasto) w Polsce położona w województwie podlaskim, w powiecie siemiatyckim, w gminie Mielnik[5][6]. Leży przy granicy z Białorusią, nad rzeką Bug, naprzeciw woj. lubelskiego.
Niemirów uzyskał lokację miejską w 1616 roku, zdegradowany w 1897 roku[7]. W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie białostockim.
Wieś jest siedzibą rzymskokatolickiej parafii św. Stanisława.
Historia
[edytuj | edytuj kod]W okolicy stwierdzono cmentarzyska z grobami w obstawie kamiennej (w typie mazowieckim) i kurhany (w typie ruskim) świadczące o istnieniu w XIII wieku w tym rejonie równoległego osadnictwa z zachodu i wschodu. Pierwszy gród powstał tu jednak już w XI-XII wieku. Pierwsze wzmianki o miejscowości pochodzą z roku 1495, kiedy nosiła nazwę Niwice. W 1548 r. wieś otrzymał od króla Zygmunta Augusta Stanisław Niemira herbu Gozdawa z Ostromęczyna. Jego wnuk Stanisław Niemira, kasztelan podlaski, uzyskał dla miejscowości prawa miejskie i zmienił nazwę na dzisiejszą. Położenie przy drodze handlowej i przeprawie przez Bug sprzyjało rozwojowi miasta. W 1620 r. właściciele wytyczyli duży rynek i ufundowali kościół. Od 1631 r. Niemirów występuje w dokumentach jako miasto. Po zniszczeniach potopu szwedzkiego i najazdu Rakoczego zostało tu w 1662 r. zaledwie 88 mieszkańców. W 1709 r. właścicielem miasta był chorąży mielnicki Antoni Niemira. Odbudowa miasta nastąpiła po 1738 r., kiedy właścicielem miasta został ród Czartoryskich. Za staraniem kanclerza wielkiego litewskiego księcia Michała Czartoryskiego, w roku 1775 Niemirów otrzymał od króla Stanisława II Augusta prawo do dwóch targów w tygodniu i dwóch jarmarków w roku, co spowodowało rozwój handlu i napływ ludności żydowskiej.
W latach 1795–1807 zbiegały się tu granice trzech zaborów.
W czasie zaborów Niemirów znalazł się w zaborze rosyjskim. W XIX wieku własność Niemojewskich i Szaniawskich, od 1851 własność rządowa. Podczas powstania styczniowego w pobliżu Niemirowa rozegrała się 4 lutego 1863 bitwa oddziału Romana Rogińskiego ze ścigającymi go wojskami rosyjskimi Iwana Nositza. Prawa miejskie Niemirów utracił ok. 1875 r.[8]
Pod koniec XVIII wieku społeczność żydowska wybudowała niedaleko rynku drewnianą synagogę[9]. W połowie XIX postawiono nową synagogę na miejscu poprzedniej. Również był to budynek drewniany. W jednym z pomieszczeń mieścił się cheder. W czasie kampanii wrześniowej, synagoga spłonęła podczas bombardowania miasteczka[10].
Według Powszechnego Spisu Ludności z 1921 roku wieś zamieszkiwało 777 osób, wśród których 557 było wyznania rzymskokatolickiego, 71 prawosławnego a 149 mojżeszowego. Jednocześnie 591 mieszkańców zadeklarowało polską przynależność narodową, 54 białoruską a 132 żydowską. Było tu 120 budynków mieszkalnych[11].
We wrześniu 1939 roku ludność została zmuszona przez władze radzieckie do opuszczenia miasta ponieważ na Bugu powstała granica radziecko-niemiecka. Część drewnianych domów przeniesiono do prowizorycznej osady pod lasem, oddalonej o ok. 1 km. Mieszkańcy wrócili po zajęciu terenów przez Niemców w 1941 r.
Obiekty zabytkowe i turystyczne
[edytuj | edytuj kod]O dawnej, miejskiej przeszłości Niemirowa świadczy jedynie zachowany układ urbanistyczny z prostokątnym rynkiem, zamienionym w ogrodzony plac z wychodzącymi z niego uliczkami. Przy niektórych zachowała się stara, drewniana zabudowa.
- Kościół św. Stanisława barokowo-klasycystyczny przy północnej stronie rynku. Pierwotny drewniany z 1620 r. fundacji kasztelana podlaskiego Stanisława Niemiry i jego żony Ewy z Mogielnickich spłonął w 1775 r. Nowy murowany ufundowany został przez kanclerza Michała Fryderyka Czartoryskiego w 1780 r. Jego projektantem był prawdopodobnie Jan Samuel Becker. Po kilkuletniej przerwie w budowie ukończył ją w 1791 r. generał ziemi podolskich Adam Kazimierz Czartoryski zlecając ozdobienie stiukami wnętrz oraz frontonu. Po Powstaniu styczniowym zamknięty przez zaborców rosyjskich po 1866 r. W tym czasie nieskutecznie próbowano zamienić go w cerkiew. Zwrócony katolikom w 1905 roku. Kościół posiada barokowo-klasycystyczne wyposażenie z czasów budowy, m.in. żyrandol rokokowo-klasycystyczny, ambonę, klasycystyczny konfesjonał, obrazy w rokokowych snycerskich ramach. Wewnątrz tablica epitafijna dziedziczki miasta Teresy z Borzęckich Szaniawskiej (zm. 1813)[12].
- Brama z dzwonnicą z 1823 r. zbudowana przez ks. Marcina Niemyskiego w stylu barokowo-klasycystycznym. Całość założenie otacza mur. Na dzwonnicy znajdują się barokowe dzwony z XVIII w. odlane w Gdańsku i Warszawie.
- Nad rzeką znajduje się Góra Zamkowa ze średniowiecznym grodziskiem z XI - XII wieku, na którego czworobocznym szczycie o boku 25 metrów w XVI wieku istniała ufortyfikowana siedziba rodu Niemirów, którą otaczały fosa i wał. Warownia strzegła przeprawy przez rzekę, ku której biegła ul.Brzeska oraz była ośrodkiem dóbr. Góra Zamkowa leżała dawniej bezpośrednio nad Bugiem, który później zmienił koryto i płynie w odległości ok. pół kilometra.
- resztki cmentarza żydowskiego z XIX wieku, w lesie, tuż przy granicy, z zachowanymi nielicznymi macewami. Większość nagrobków została zniszczona przez żołnierzy radzieckich, którzy użyli ich do budowy schronów na Linii Mołotowa.
- betonowe schrony wschodzące w skład zbudowanej przez Sowietów w latach 1940-41 Linii Mołotowa: na polu za cmentarzem przy granicy oraz drugi 100 metrów od drogi z Niemirowa do Sutna. Była to pozycja polowa sowieckiej 49 dywizji strzeleckiej. Inne bunkry znajdują się między wsią Moszczona Królewska i Homoty, gdzie znajduje się 14 schronów.
- Nad Bugiem czynna jest przeprawa promowa (poza okresami, gdy Bug zalewa doprowadzającą do promu drogę). Najbliższy most przez rzekę znajduje się w odległych o ponad 25 km Kózkach.
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 86842
- ↑ Wieś Niemirów w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2020-12-26], liczba ludności na podstawie danych GUS.
- ↑ GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r..
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 812 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b GUS. Wyszukiwarka TERYT
- ↑ Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 54-55.
- ↑ Najgrakowski, M. (2009). Miasta Polski do początku XXI wieku. Podstawowe informacje o datach założenia i likwidacji [Towns in Poland from the beginning of the 21st century. Basic information about dates of crea-tion and liquidation]. Warsaw: PAN IGiPZ.
- ↑ Stara Synagoga w Niemirowie | Wirtualny Sztetl [online], sztetl.org.pl [dostęp 2020-03-15].
- ↑ Synagoga w Niemirowie (nieistniejąca) | Wirtualny Sztetl [online], sztetl.org.pl [dostęp 2020-03-15] [zarchiwizowane z adresu 2019-04-23].
- ↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej: opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych., t. T. 5, województwo białostockie, 1924, s. 26.
- ↑ Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Białymstoku, Biuletyn Konserwatorski Województwa Podlaskiego 2004 Z. 10, Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków, 2004 [dostęp 2021-01-22].
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Niemirów al. ''Niemirowo'', mko nad Bugiem, pow. bielski, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VII: Netrebka – Perepiat, Warszawa 1886, s. 90.
- Niemirów 1, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 379.
| Wsie | |
|---|---|
| Kolonie | |
| Osady | |
| Osady leśne | |
| Integralne części wsi |
|
Text is available under the CC BY-SA 4.0 license; additional terms may apply.
Images, videos and audio are available under their respective licenses.
