Kurzeniec
 Cerkiew Narodzenia Matki Bożej w Kurzeńcu (2017) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Obwód | |
| Rejon | |
| Populacja (2009) • liczba ludności |
|
| Kod pocztowy |
222415 |
| Tablice rejestracyjne |
5 |
Położenie na mapie obwodu mińskiego  | |
Położenie na mapie Białorusi  | |
Położenie na mapie Polski w 1939  | |
 54°33′23″N 26°58′06″E/54,556389 26,968333
| |
Kurzeniec (biał. Куранец; ros. Куренец) – agromiasteczko na Białorusi, w obwodzie mińskim, w rejonie wilejskim. W 2009 roku liczyła 962 mieszkańców[1]. Leży nad rzeką Piełłą (do 1939 r. Ropką). Znajduje się 7 km na północny wschód od Wilejki, przy drodze R29 Wilejka–Dokszyce. 200 m od centrum znajduje się stacja kolejowa.
Siedziba parafii prawosławnej (pw. Narodzenia Matki Bożej)[2] i rzymskokatolickiej (pw. Najświętszej Maryi Panny Matki Kościoła).
Historia
[edytuj | edytuj kod]Pierwsza wzmianka o Kurzeńcu pochodzi z 1355 r. W 1539 r. wzniesiono cerkiew, a w 1665 r. kościół. Miejscowość otrzymała wówczas prawa miejskie. Na przestrzeni lat miejscowością władali m.in. Andrzej Rimowidowicz, Jan Jurjewicz Zabrzeziński[3], Wojnowie, Jan Litawor Chreptowicz, Zofia Sawaniewska, Józef Römer[4]
W wyniku II rozbioru Polski w 1793 r. Kurzeniec znalazł się w granicach Imperium rosyjskiego, stał się centrum wołotsu powiatu wilejskiego w guberni wileńskiej. Status miejscowości obniżono do miasteczka. W XIX w. w Kurzeńcu odbywały się duże kiermasze. W 1866 r. w miasteczku było 208 domów. Na pocz. XX w. były tu dwie cerkwie oraz szkoła przy prawosławnej parafii.
W dwudziestoleciu międzywojennym miejscowość leżała w Rzeczypospolitej Polskiej, była centrum gminy Kurzeniec, powiatu wilejskiego w województwie wileńskim.
Według Powszechnego Spisu Ludności z 1921 roku zamieszkiwało tu 1629 osób, 127 było wyznania rzymskokatolickiego, 360 prawosławnego, 1131 mojżeszowego a 11 mahometańskiego. Jednocześnie 450 mieszkańców zadeklarowało polską, 343 białoruską, 827 żydowską a 9 rosyjską przynależność narodową. Były tu 272 budynki mieszkalne[5]. W 1931 w 301 domach zamieszkiwało 1765 osób[6].
Po agresji ZSRR na Polskę Kurzeniec wszedł w skład BSRR, od 15 stycznia 1940 był centrum rejonu kurzenieckiego (od 1946 r. w rej. wilejskim). 12 października 1940 r. miejscowość otrzymała status osiedla typu miejskiego. Od 25 czerwca 1941 r. do 2 lipca 1944 r. Kurzeniec znajdował się pod okupacją niemiecką. 16 lipca 1954 r. status miejscowości obniżono do wioski. W 1972 r. było tu 446 domów, w 1997 r. – 493. W latach 2000 Kurzeniec otrzymał status agromiasteczka.
W czasie okupacji niemieckiej mieszkająca w Kurzeńcu rodzina Szwajkajzer udzieliła pomocy Zojce i Czesławie Czereśni z d. Czertok. W 1983 roku Instytut Jad Waszem podjął decyzję o przyznaniu Stefanowi, Zbigniewowi, Teofili, Wandzie Szwajkajzer oraz Ewie Ligii Zdanowicz z d. Szwajkajzer tytułu Sprawiedliwych wśród Narodów Świata[7]
Demografia
[edytuj | edytuj kod]
Zabytki
[edytuj | edytuj kod]- Cerkiew prawosławna pw. Narodzenia Matki Bożej (1870), parafialna
- Homsin Kamień Kurzeniecki, pomnik przyrody
- Mogiły powstańców styczniowych i polskich żołnierzy poległych podczas wojny polsko-bolszewickiej (odnowione w 2019 r.)[8]
- Mogiła ofiar Holokaustu
- Cmentarz żydowski
- Mogiła 234[9] żołnierzy Armii Czerwonej i partyzantów radzieckich poległych podczas II wojny światowej
Parafia rzymskokatolicka
[edytuj | edytuj kod]
Parafia leży w dekanacie wilejskim archidiecezji mińsko-mohylewskiej. Parafia powstała w XVI bądź XVII w. Kościół po odbudowie w 1810 i przebudowie w 1928 r., został zamknięty w latach 40. XX w., a później zniszczony. W 2010 r. parafię reaktywowano, a w 2016 r. przerobiono kaplicę z budynku dawnego kołchozowego kantoru, wybudowanego na fundamentach zrujnowanego kościoła[10].
- Galeria
-
Kościół około 1900 r. -
Mogiły powstańców styczniowych i żołnierzy poległych podczas wojny polsko-bolszewickiej -
Homsin kamień -
Kościół NMP
.jpg)
.jpg)
Transport
[edytuj | edytuj kod]Znajduje tu się przystanek kolejowy Kurzeniec, położony na linii Połock - Mołodeczno[11]. Przez Kurzeniec przebiega droga republikańska R29.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Belarus census. [dostęp 2020-04-04].
- ↑ Приход храма Рождества Пресвятой Богородицы аг. Куренец. molod-eparchy.by. [dostęp 2021-03-02]. (ros.).
- ↑ Robarts - University of Toronto, Poczet rodów w Wielkiem Ksistwie Litewskiém w XV i XVI wieku : uoy i wyda Adam Boniecki, Warszawa : Orodek Kultury Polskiej nad Renem, 1887 [dostęp 2020-04-10].
- ↑ Дух былога і сучаснасць Куранца [online], SB.BY, 17 lutego 2018 [dostęp 2020-04-08] (ros.).
- ↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej: opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych., t. 7, część 2, 1924, s. 88.
- ↑ Wykaz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej, t. 1, Warszawa 1938, s. 60.
- ↑ Historia pomocy - Rodzina Szwajkajzerów | Polscy Sprawiedliwi [online], sprawiedliwi.org.pl [dostęp 2021-11-26].
- ↑ Białoruś: Kolejne polskie cmentarze odnowione [online], belsat.eu [dostęp 2020-04-29] (pol.).
- ↑ Дух былога і сучаснасць Куранца [online], SB.BY, 17 lutego 2018 [dostęp 2020-04-09] (ros.).
- ↑ Адмін, Асвячэнне адбудаванага Касцёла ў Куранцы [online], vilejka-kasciol.by [dostęp 2020-04-05] (ros.).
- ↑ Куренец. Дзяржаўнага цэнтра картографа-геадэзічных матэрыялаў і даных Рэспублікі Беларусь. [dostęp 2021-10-25]. (ros.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Państwowe Centrum kartograficzno-geodezyjnych materiałów i danych Republiki Białorusi
- Strona radzima.org
- Strona radzima.net
- Kurzeniec, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IV: Kęs – Kutno, Warszawa 1883, s. 945.
- Strona vedaj.by
- Strona globus.tut.by. globus.tut.by. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-04-27)].
Text is available under the CC BY-SA 4.0 license; additional terms may apply.
Images, videos and audio are available under their respective licenses.
