Krzemionki
| Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO | |
 Rezerwat archeologiczny Krzemionki | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Typ |
kulturowy |
| Spełniane kryterium |
III, IV |
| Numer ref. | |
| Region[b] |
Europa i Ameryka Północna |
| Historia wpisania na listę | |
| Wpisanie na listę |
2019 |
Położenie na mapie gminy Bodzechów  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa świętokrzyskiego  | |
Położenie na mapie powiatu ostrowieckiego  | |
 50°58′21,63″N 21°29′47,45″E/50,972675 21,496514
| |
Krzemionki, znane także jako Krzemionki Opatowskie – rezerwat archeologiczny chroniący zespół neolitycznych kopalń krzemienia pasiastego. Położony pomiędzy wsiami Sudół i Magonie w gminie Bodzechów, w powiecie ostrowieckim, w województwie świętokrzyskim, 5 km na północny wschód od Ostrowca Świętokrzyskiego.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Kopalnie krzemienia pasiastego, eksploatowane w latach ok. 3900–1600 p.n.e., są jednymi z najważniejszych w Europie. W neolicie minerał ten wydobywany był przez ludność kultury pucharów lejkowatych i kultury amfor kulistych, a w epoce brązu – kultury mierzanowickiej. Część wydobytego krzemienia była przetwarzana w okolicznych osadach i rozprowadzana na odległość nawet 660 km. Najpopularniejszymi produktami były czworościenne siekiery i dłuta. W sąsiedztwie pola górniczego zrekonstruowano domostwa z końca neolitu i początków epoki brązu.
Kopalnie krzemienia zostały odkryte w 1922 przez geologa Jana Samsonowicza. W obiekcie występują cztery rodzaje kopalń: jamowe, niszowe, filarowo-komorowe oraz komorowe[1]. Zlokalizowano przeszło 2700 szybów połączonych siecią rozchodzących się promieniście chodników. Przeciętna głębokość szybu wynosi 5–6 m, maksymalna 9 m. Maksymalna średnica 4–5 m. Szerokość chodników dochodzi do 0,7, a wysokość waha się w granicach 0,6–1,2 m.
W chodnikach odnaleziono pozostawione filary i ślady stemplowania. Na powierzchni odkryto pozostałości pracowni, w której obrabiano wydobyty krzemień. Na ścianach chodników zachowały się nieliczne rysunki wykonane węglem drzewnym. Podziemia są udostępnione do zwiedzania na trasie turystycznej o długości 465 m.
Po okresie eksploatacji neolitycznej tereny krzemionek zarastał las. Dzięki temu ślady prahistorii nie zostały zniszczone. Dopiero w 1913 roku, gdy powstała wieś Krzemionki, nastąpił wyręb lasów i odkrycie wyrobisk górniczych.
Ochrona
[edytuj | edytuj kod]Na terenie kopalni i w jego otoczeniu utworzono rezerwat przyrody Krzemionki Opatowskie, będący częścią Obszaru Chronionego Krajobrazu Doliny Kamiennej.
W 1994 roku Krzemionki zostały uznane za pomnik historii Polski[2], w 2013 roku stanowisko zostało wpisane do rejestru zabytków archeologicznych województwa świętokrzyskiego (nr rej. C.1)[3], a w 2019 roku podczas 43. sesji Komitetu Światowego Dziedzictwa podjęto decyzję o wpisaniu Krzemionkowskiego Regionu Prehistorycznego Górnictwa Krzemienia Pasiastego na listę światowego dziedzictwa UNESCO[4].
Turystyka
[edytuj | edytuj kod]Przez rezerwat przechodzi 
niebieski szlak turystyczny z Łysej Góry do Pętkowic[5].
Dojechać można autobusem linii 110 Trans Katrina[6].
Upamiętnienie
[edytuj | edytuj kod]W 2012 roku Narodowy Bank Polski wprowadził do obiegu monety upamiętniające Krzemionki Opatowskie o nominałach: 20 zł, wykonaną w srebrze z krzemieniem pasiastym, oraz 2 zł, ze stopu Nordic Gold[7].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Krzemionki – neolityczne kopalnie krzemienia pasiastego [online], 26 września 2016 [dostęp 2016-09-26] (pol.).
- ↑ Zarządzenie Prezydenta RP z dnia 8 września 1994 (M.P. z 1994 r. nr 50, poz. 419).
- ↑ Projekt planu ochrony parku kulturowego pradziejowego górnictwa krzemienia nad Kamienną, Jelenia Góra – Krzemionki, styczeń 2022, s. 16.
- ↑ Angelina Kosiek: Krzemionki na Światowej Liście Dziedzictwa Unesco. Wyborcza, 2019-07-06. [dostęp 2019-07-07]. (pol.).
- ↑ Krukowski 1939 ↓.
- ↑ Linia 110 - Trans Katrina [online] [dostęp 2021-04-14] (pol.).
- ↑ Zabytki kultury materialnej w Polsce. Krzemionki Opatowskie. NBP, 2015-02-10. (pol.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Jerzy Tomasz Bąbel, Krzemionki. Prahistoryczne kopalnie krzemienia pasiastego, Ostrowiec Świętokrzyski 2003.
- Stefan Krukowski, Krzemionki opatowskie, Warszawa 1939.
- Teresa Węgrzynowicz, Jacek Miśkiewicz, Wędrówki po wykopaliskach, Warszawa: Wiedza Powszechna, 1972.
- Praca zbiorowa: Polska. Pradzieje – Piastowie. T. 31. Poznań: Polskie Media Amer.Com, s. 18–19. ISBN 978-83-252-0200-2.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Strona rezerwatu
- Prastary europejski skarb na polskiej wsi, Krzysztof Kowalski, Rzeczpospolita, 18.04.2008. rp.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-05-03)].
- Krzemionki, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IV: Kęs – Kutno, Warszawa 1883, s. 782.
Text is available under the CC BY-SA 4.0 license; additional terms may apply.
Images, videos and audio are available under their respective licenses.
