Maxim wz. 1910

Państwo	Imperium Rosyjskie  ZSRR
Producent	Tulskij Orużiejnyj Zawod, Tuła[1]
Rodzaj	ciężki karabin maszynowy
Historia
Prototypy	1910
Produkcja	1912–1939 1941–1945
Dane techniczne
Kaliber	7,62 mm
Nabój	7,62 × 54 mm R
Taśma nabojowa	250 szt.[2]
Wymiary
Długość	1067 mm
Długość lufy	721 mm
Masa
broni	64,5 kg (na podstawie, bez wody)
karabinu właściwego	20,3 kg (bez wody)
podstawy	41 kg[2]
lufy	2 kg[2]
Inne
Prędkość pocz. pocisku	600 m/s[1]
Szybkostrzelność teoretyczna	600 strz./min
Zasięg skuteczny	1200 m
Multimedia w Wikimedia Commons

Maxim wz. 1910 (ros. 7,62 станковый пулемет системы Максима образца 1910 года) – rosyjski/radziecki ciężki karabin maszynowy. Jedna z wielu wersji karabinu maszynowego Hirama Maxima.

Pierwsze ciężkie karabiny maszynowe dla Armii Imperium Rosyjskiego zakupiono w 1897 roku w zakładach Maxima w Anglii. Zakupione ckmy po raz pierwszy zostały użyte w czasie wojny z Japonią w 1904 roku. Był to pierwszy konflikt, w którym obie strony dysponowały karabinami maszynowymi (Japończycy używali ckmów Hotchkiss). Oceny skuteczności nowej broni były tak entuzjastyczne, że postanowiono zakupić licencję ckmu Maxima.

Produkowany w Tule ckm oznaczono jako wz.1905. Po paru latach został on zmodyfikowany. Modyfikacje miały na celu uproszczenie produkcji. Najbardziej widoczna była nowa chłodnica wykonana z tłoczonej falistej blachy (wz. 1905 miał chłodnicę gładką, mosiężną). Broń wyposażono także w odrzutnik, który poprawił niezawodność ckmu. Tak zmodyfikowany ckm został oznaczony jako Maxim wz. 1910 (w rzeczywistości był produkowany od 1912 roku).

W trakcie I wojny światowej armia rosyjska używała zarówno ckmów wz. 1905, jak i wz. 1910. Oba ckmy były także powszechnie używane w czasie rewolucji październikowej i późniejszej wojny domowej.

W Związku Radzieckim Maxim wz. 1910 był produkowany nadal bez większych zmian konstrukcyjnych. Jedynymi widocznymi zmianami było wprowadzenie w latach dwudziestych nowej, uproszczonej podstawy konstrukcji Sokołowa i przeskalowanie na początku lat trzydziestych celowników związane z wprowadzeniem nowej wersji naboju 7,62 × 54R mm z pociskiem ciężkim, mającym lepsze parametry balistyczne przy strzelaniu na duże odległości (ta odmiana jest czasem oznaczana jako Maxim wz. 1910/30). Jednak już w latach dwudziestych zdawano sobie sprawę, że ckm Maxim wz. 1910 jest przestarzały.

Szczególnie kłopotliwa była jego produkcja. Nie dość, że niemal wszystkie części były frezowane, to jeszcze nie były w pełni zamienne (każdy ckm był po złożeniu testowany, a następnie części były ręcznie pasowane przez rusznikarza).

Dlatego w 1928 roku ogłoszono konkurs na nowy ckm. Wygrał go Wasilij Diegtiariow i jego ckm przyjęty do uzbrojenia w 1939 roku jako DS-39 (przez całe lata trzydzieste trwało udoskonalanie konstrukcji). Po uruchomieniu produkcji DS-39 produkcję Maxima wz. 1910 wstrzymano. Jednak próbna eksploatacja ckmu Diegtiariowa w jednostkach wykazała, że jest on nadal bardzo zawodny. Dlatego po ataku niemieckim na ZSRR, w czerwcu 1941 roku, produkcję Maxima wz. 1910 wznowiono. Zaprzestano jej dopiero po rozpoczęciu masowej produkcji ckmu SG-43.

Ckm Maxim wz. 1910 znajdował się także na uzbrojeniu Wojska Polskiego. Po odzyskaniu niepodległości w 1918 ckm-y wz. 1910 były jednym z podstawowych typów broni maszynowej używanej przez polską armię. Po przyjęciu w 1922 roku jako standardowej amunicji karabinowej naboju 7,92 × 57 mm Mauser podjęto w Polsce próby przystosowania ckm-u wz. 1910 do strzelania tym nabojem. Efektem tych prac był ckm Maxim wz. 1910/28 zasilany amunicją 7,92 mm. Do modernizacji wykorzystywano części ckm-ów MG08. Maxim wz. 10 był także podstawowym typem ciężkiej broni maszynowej jednostek polskich utworzonych w ZSRR po 1943 r. i Wojska Polskiego po II wojnie światowej aż do 1953 roku, kiedy zaczęto je zastępować przez SG wz.43 (w 1950 roku było ich w wojsku 2503)^[3].

Karabin Maxima jest lub był stosowany przez żołnierzy armii Ukraińskiej podczas walk po inwazji Rosyjskiej^[4]

• MT (Maxim-Tokariew) wz. 1925 – Lekki karabin maszynowy z lufą chłodzoną powietrzem. Produkowany w latach 1926–1927 w liczbie 2450 egzemplarzy. Wycofany po wprowadzeniu do produkcji ręcznego karabinu maszynowego DP.

• PW-1 (Maxim-Nadaszkiewicz) wz. 1928 – Lotniczy karabin maszynowy. Używany jako karabin maszynowy pilota (np. w samolotach myśliwskich I-15bis). Produkowany w latach 1926–1940 w liczbie 17 800 egzemplarzy.

Ciężki karabin maszynowy Maxim wz. 1910 był zespołową bronią samoczynną. Zasada jego działania oparta była na krótkim odrzucie lufy. Ryglowanie układem kolankowo-dźwigniowym. Mechanizm spustowy umożliwiał tylko ogień ciągły. Zasilanie taśmowe (taśma ciągła, parciana). Przeładowanie obrotową rączką zamkową. Maxim wz. 1910 posiadał lufę niewymienną, chłodzoną wodą, zakończoną odrzutnikiem. Przyrządy celownicze składały się z muszki stałej i nastawnego celownika ramkowego. Wyposażony był w podstawę kołową konstrukcji Sokołowa z tarczą ochronną.

• Andrzej Ciepliński, Ryszard Woźniak: Encyklopedia współczesnej broni palnej (od połowy XIX wieku). Warszawa 1994: Wydawnictwo „WIS”, s. 138. ISBN 83-86028-01-7.
• Walter Schultz: 1000 ręcznej broni palnej. Ożarów Mazowiecki: Wydawnictwo Olesiejuk, 2011, s. 231. ISBN 978-83-7708-745-9.