SWT-40

SWT-40
Państwo	ZSRR
Rodzaj	karabin samopowtarzalny
Historia
Prototypy	1940
Produkcja	1940–1945
Wyprodukowano	1 600 000
Dane techniczne
Kaliber	7,62 mm
Nabój	7,62 × 54 mm R
Magazynek	10 nab.[1]
Wymiary
Długość	1226 mm[1]
Długość lufy	635 mm[1]
Masa
broni	3,9 kg (bez magazynka), 4,51 kg (karabin załadowany)
Inne
Prędkość pocz. pocisku	840 m/s
Szybkostrzelność praktyczna	~25 strz./min
Zasięg maks.	1500 m[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

SWT (ros. Самозарядная винтовка Токарева^[a] pol. Samopowtarzalny karabin Tokariewa) – radziecki karabin samopowtarzalny skonstruowany na przełomie lat 30 i 40 XX w. przez Fiodora Tokariewa. Używany głównie w czasie wojny radziecko-fińskiej 1939-1940 i tzw. wielkiej wojny ojczyźnianej 1941-1945.

W 1938 roku w ZSRR przeprowadzono konkurs na karabin samopowtarzalny, następcę karabinów powtarzalnych Mosin wz. 1891/30 i niezbyt udanego karabinu automatycznego AWS. Zwycięzcą konkursu został Fiodor Tokariew.

Jego karabin został przyjęty do uzbrojenia w 1938 roku^[1]. W następnym roku wyprodukowano krótką serię karabinów oznaczonych jako SWT-38. Były one testowane w warunkach bojowych w czasie wojny zimowej. Efektem testów było wprowadzenie do produkcji w 1940 roku zmodernizowanej wersji karabinu Tokariewa oznaczonej jako SWT-40^[1]. Jednocześnie rozpoczęto wytwarzanie wersji wyborowej wyposażonej w celownik optyczny PU^[1].

Do ataku Niemiec na ZSRR planowano przezbrojenie drużyn strzeleckich Armii Czerwonej w karabiny samopowtarzalne i do końca 1941 roku wyprodukowano ich ponad milion^[2]. Od 1942 roku jednak ograniczono ich produkcję i powrócono do wyposażania żołnierzy w karabiny powtarzalne Mosina, przy tym znaczna liczba SWT została utracona w pierwszych miesiącach wojny^[2]. Produkcja nowego karabinu okazała się znacznie trudniejsza niż starego Mosina. Okazało się ponadto, że żołnierze Armii Czerwonej wykazują zbyt małą dbałość o broń, wskutek czego karabiny SWT w ich rękach często się zacinały. W efekcie karabiny SWT stanowiły stosunkowo niewielką część broni długiej używanej przez wojska radzieckie i nigdy nie zastąpiły starszych wzorów.

Po ataku niemieckim na ZSRR w 1941 roku spora liczba SWT dostała się w ręce żołnierzy niemieckich. Otrzymały one oznaczenia Selbstladegewehr 258(r) (SWT-38), Selbstladegewehr 259(r) (SWT-40) i Selbstlade-Zielfernrohrgewehr 260(r) (SWT-40 z celownikiem PU).

Około 3000 SWT-38 zostało zdobytych przez Finów podczas wojny zimowej, a dalsze ok. 17.000 SWT podczas tzw. wojny kontynuacyjnej 1941-1944, i było następnie używanych przez wojsko fińskie, gdzie cieszyły się popularnością wśród żołnierzy^[3].

Oprócz Finów, również i Niemcy bardzo cenili zdobyczne krabiny SWT^[4]. Bardzo dobrą opinię o karabinie snajperskim SWT-40 miała też Ludmiła Pawliczenko, snajperka i Bohater Związku Radzieckiego^[5].

W 1942 roku zaprzestano wytwarzania wersji wyborowej, natomiast w 1945 roku po rozpoczęciu produkcji karabinka samopowtarzalnego SKS, ostatecznie zamknięto produkcję SWT. Dokładna wielkość produkcji pozostaje nieznana, ocenia się, że powstało 1,6-2 milionów sztuk SWT^[2].

Karabin SWT-40 był bronią samopowtarzalną. Automatyka broni działała na zasadzie odprowadzania gazów prochowych, tłok gazowy o długim skoku, zamek ryglowany przez przekoszenie. Broń strzelała z zamka zamkniętego. Mechanizm spustowy z możliwością strzelania ogniem pojedynczym. Zasilanie z pudełkowych magazynków o pojemności 10 naboi^[1]. Można było także ładować magazynek bez odłączania go od broni za pomocą pięcionabojowych łódek od karabinu Mosin^[2]. Przyrządy celownicze składają się z muszki i celownika krzywkowego^[1] (ze szczerbinką).

• karabin Gew43

• Andrzej Ciepliński, Ryszard Woźniak: Encyklopedia współczesnej broni palnej (od połowy XIX wieku). Warszawa: Wydawnictwo WiS, 1994. ISBN 83-86028-01-7. Brak numerów stron w książce
• Jewgienij Nikołajew: Czerwony snajper. Wspomnienia z frontu wschodniego. Warszawa: 2018. ISBN 978-83-7773-968-6.