Jerzy Stefan Stawiński
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Zawód, zajęcie |
prozaik, scenarzysta i reżyser filmowy, autor słuchowisk radiowych |
| Małżeństwo | |
| Odznaczenia | |
       
| |
Jerzy Stefan Stawiński (ur. 1 lipca 1921 w Zakręcie, zm. 12 czerwca 2010 w Warszawie) – polski prozaik, scenarzysta i reżyser filmów fabularnych, autor słuchowisk radiowych. Współtwórca największych sukcesów polskiej szkoły filmowej.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Dzieciństwo i młodość
[edytuj | edytuj kod]Był synem Leona Władysława Biegeleisena (1885–1944) i Stefanii z Kołakowskich.
Dorastał na warszawskim Żoliborzu, gdzie uczęszczał do V Państwowego Liceum i Gimnazjum im. Księcia Józefa Poniatowskiego przy ul. Lisa Kuli 16. Następnie odbywał służbę wojskową w Szkole Podchorążych Rezerwy Łączności w Zegrzu.
Po wojnie studiował na Wydziale Prawa UW, gdzie w 1952 uzyskał tytuł magistra.
II wojna światowa
[edytuj | edytuj kod]Walczył w kampanii wrześniowej w plutonie łączności artylerii dywizyjnej 20 Dywizji Piechoty.
W marcu 1940 wstąpił do podziemnej organizacji harcerskiej, która później stała się pułkiem AK „Baszta”. Dowodził plutonem, a następnie kompanią łączności o kryptonimie K-4. Posługiwał się pseudonimami Łącki i Lucjan.
Następnie uczestniczył w powstaniu warszawskim jako dowódca kompanii. Był odpowiedzialny za łączność pułku „Baszta”. 27 września ewakuował się kanałami z Mokotowa do Śródmieścia.
Po powstaniu przez rok przebywał w obozie jenieckim w Murnau w Bawarii. Po wyzwoleniu obozu przez wojska Pattona udał się do Anglii, gdzie zgłosił się do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. Od 1946 do 1947 służył w 2 Korpusie Polskim we Włoszech pod dowództwem gen. Andersa. Do Polski powrócił w 1947.
Pisarz
[edytuj | edytuj kod]Dorobek literacki Stawińskiego jest poświęcony głównie tematyce wojennej i okupacyjnej. Oprócz jego sztandarowej powieści Młodego warszawiaka zapiski z urodzin, która doczekała się sześciu wydań, napisał też m.in.: Światło we mgle i Piszczyk.
W latach 1950–1954 pracował w wydawnictwie PIW. Należał do ZLP od 1955 aż do rozwiązania związku w 1983. Był również członkiem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich.
Scenarzysta
[edytuj | edytuj kod]Odegrał kluczową rolę w formowaniu się polskiej szkoły filmowej jako jej główny scenarzysta. Nazywano go nawet polskim Zavattinim[1], porównując do największego scenarzysty filmów włoskiego neorealizmu.
W latach 1957–1965 był kierownikiem literackim Zespołu Filmowego „Kamera”. Na podstawie jego scenariuszy powstały wybitne filmy: Kanał (1957) Andrzeja Wajdy oraz Człowiek na torze (1957), Eroica (1958) i Zezowate szczęście (1960) Andrzeja Munka. Stawiński napisał również scenariusz do Krzyżaków (1960) w reżyserii Aleksandra Forda.
W latach 60. i 70. sam zajął się reżyserowaniem filmów na podstawie swoich scenariuszy. Powstały wtedy m.in. obrazy: Rozwodów nie będzie (1964) i Pingwin (1965). Niektóre filmy współreżyserowała jego żona Helena Amiradżibi-Stawińska, np. Przedświąteczny wieczór (1966) czy Kto wierzy w bociany? (1971).
Od 1972 do 1974 pełnił funkcję kierownika artystycznego w Zespole „Panorama”, a w latach 1977–1981 w Zespole Filmowym „Iluzjon”. Ponadto od 1969 do 1974 przewodniczył Sekcji Autorów Scenariuszy.
Śmierć
[edytuj | edytuj kod]Zmarł w wieku 89 lat w swoim domu na warszawskim Mokotowie[2]. Został pochowany 23 czerwca 2010 na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie[3] (kwatera B II 30 rz. Tuje m. 8)[4].
Książki
[edytuj | edytuj kod]- Herkulesy, Iskry, 1953
- Katarzyna, Państwowy Instytut Wydawniczy, 1955
- Godzina „W”; Węgrzy; Kanał, Państwowy Instytut Wydawniczy, 1956
- Sześć wcieleń Jana Piszczyka, Iskry, 1959
- Pogoń za Adamem, Czytelnik, 1964
- Wieczór przedświąteczny, Czytelnik, 1965
- Kanał. Ucieczka, Czytelnik, 1966
- Godzina szczytu, Czytelnik, 1968
- Nie zawijając do portów, Czytelnik, 1970
- Pamiętnik trzech mórz i jednego oceanu, Czytelnik, 1973, 1976
- I będzie miał dom..., Czytelnik, 1976
- Młodego warszawiaka zapiski z urodzin, Czytelnik, 1977, 1978, 1980, Przedświt, 1990, Aula, 2000
- Notatki scenarzysty, Czytelnik, 1979, 1983
- Kanał i inne opowiadania, Czytelnik, 1981
- 13 dni z życia emeryta, Czytelnik, 1982
- Pasje Franciszka Liszta, Wyd. RTV, 1982
- Opowieści powstańcze, Czytelnik, 1984, Trio, 2004
- Smutnych losów Jana Piszczyka ciąg dalszy, Czytelnik, 1986
- Niekłamane oblicze Jana Piszczyka, Alfa, 1990
- Głupia miłość, Wyd. Warszawskie, 1996
- Pułkownik Kwiatkowski, Biutex, 1996
- Piszczyk, Trio, 1997
- Opowieści satyryczne, Trio, 2000
- Do filmu trafiłem przypadkiem, Trio, 2007
Scenariusze filmowe
[edytuj | edytuj kod]
- 2007 Jutro idziemy do kina, reż. Michał Kwieciński
- 1995 Pułkownik Kwiatkowski, reż. Kazimierz Kutz
- 1993 Straszny sen Dzidziusia Górkiewicza, reż. Kazimierz Kutz
- 1988 Obywatel Piszczyk, reż. Andrzej Kotkowski
- 1984 5 dni z życia emeryta, reż. Edward Dziewoński
- 1980
- 1979
- Godzina „W”, reż. Janusz Morgenstern
- Ojciec królowej, reż. Wojciech Solarz
- 1978 Bilet powrotny, reż. Ewa Petelska, Czesław Petelski
- 1977 Akcja pod Arsenałem, reż. Jan Łomnicki
- 1974 Urodziny Matyldy, reż. Jerzy Stefan Stawiński
-
- 1973 Godzina szczytu, reż. Jerzy Stefan Stawiński
- 1973 Wielka miłość Balzaka, reż. Wojciech Solarz
- 1972 Fortuna, reż. Helena Amiradżibi-Stawińska
- 1970
- Pogoń za Adamem, reż. Jerzy Zarzycki
- Kto wierzy w bociany?, reż. Jerzy Stefan Stawiński, Helena Amiradżibi-Stawińska
- 1967
- Zabijaka, reż. Stanisław Lenartowicz
- Poczmistrz, reż. Stanisław Lenartowicz
- 1966 Przedświąteczny wieczór, reż. Jerzy Stefan Stawiński, Helena Amiradżibi-Stawińska
- 1965 Pingwin, reż. Jerzy Stefan Stawiński
- 1963 Rozwodów nie będzie, reż. Jerzy Stefan Stawiński
- 1962 Miłość dwudziestolatków (L’Amour à vingt ans), reż. Andrzej Wajda, epizod
- 1961 Historia współczesna, reż. Wanda Jakubowska
- 1960
- Zezowate szczęście, reż. Andrzej Munk
- Krzyżacy, reż. Aleksander Ford
- 1959 Zamach, reż. Jerzy Passendorfer
- 1958
- Dezerter, reż. Witold Lesiewicz
- Eroica, reż. Andrzej Munk
- 1957
- Kanał, reż. Andrzej Wajda
- Człowiek na torze, reż. Andrzej Munk
Ordery, odznaczenia i nagrody
[edytuj | edytuj kod]- 2010: Polska Nagroda Filmowa Orzeł za Osiągnięcia Życia[5]
- 2006: Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”[2]
- 2005: nagroda honorowa Pióro Mistrza za całokształt twórczości na Lecie Filmów w Toruniu
- 1981: odznaka „Zasłużony Działacz Kultury”
- 1979: nagroda Złote Grono na XI LLF w Łagowie za twórczy wkład scenopisarski w dorobek polskiej szkoły filmowej
- 1979: Nagroda Miasta Stołecznego Warszawy
- 1977: Nagroda Ministra Kultury i Sztuki I stopnia
- 1975: Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski
- 1963: Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski
- 1959: Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski
- 1943: Brązowy Krzyż Zasługi z Mieczami
- 1939: Krzyż Walecznych
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Jacek Szczerba: Jerzy Stefan Stawiński nie żyje. wyborcza.pl, 20 czerwca 2010. [dostęp 2013-01-07].
- ↑ a b Zmarł wybitny filmowiec Jerzy Stawiński. tvp.info, 12 czerwca 2010. [dostęp 2013-01-07].
- ↑ Ostatnie pożegnanie Jerzego Stefana Stawińskiego. polskalokalna.pl, 23 czerwca 2010. [dostęp 2013-01-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-06-05)].
- ↑ Wyszukiwarka cmentarna – Warszawskie cmentarze.
- ↑ Orły 2010. pnf.pl, 1 marca 2010. [dostęp 2013-01-07].
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Jerzy Stefan Stawiński, Barbara Giza, Jerzy Stefan Stawiński, Do filmu trafiłem przypadkiem. Rozmowa z Jerzym Stefanem Stawińskim, Warszawa: Wydawnictwo Trio, 2007, ISBN 978-83-7436-124-8, OCLC 177238980.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Jerzy Stefan Stawiński. ahm.1944.pl, 20 sierpnia 2005. [dostęp 2013-01-07].
- Alex Kłoś: W kinach zawsze się całowali. wiadomosci.gazeta.pl, 13 kwietnia 2007. [dostęp 2013-01-07].
- Helena Kowalik: Piszczyk to ja. przeglad-tygodnik.pl, 4 maja 2004. [dostęp 2013-01-07].
Text is available under the CC BY-SA 4.0 license; additional terms may apply.
Images, videos and audio are available under their respective licenses.
