6 Regiment Pieszy Litewski – oddział piechoty armii Wielkiego Księstwa Litewskiego wojska I Rzeczypospolitej.

Sformowany 9 grudnia 1775^[1] jako dar biskupa wileńskiego księcia Massalskiego. Nazwę i szefostwo zawarowano dla domu Massalskich^[2]. W 1776 roku liczył etatowo 110 żołnierzy^[3].

Stan faktyczny według „raty marcowej” z 1777 roku wynosił 94 żołnierzy^[3]. Według raportu za okres 15 I – 15 II 1779 roku regiment składał się z dwóch kompanii i zgodnie z etatem miał mieć 111 „głów”. Faktycznie posiadał 105 żołnierzy^[4].

Reformy sejmu czteroletniego przewidywały w 1789 przyrost liczebności wojsk do armii 100 tysięcznej. Etat zakładał powiększenie regimentu do 2153 osób^[4]. Nieco później zmniejszono jej etat do 65 tysięcy. Ten, jak i wcześniejszy etat nie został zrealizowany. Udało się jednak powiększyć regiment do czterech kompanii^[4]. Według raportu z lutego 1790 roku, w regimencie etatowo powinny być 723 osoby. Faktycznie było ich 521^[4].

We wrześniu 1792 roku etat regimentu przewidywał 1440 żołnierzy. Faktycznie było ich 839. W wyniku redukcji przeprowadzonej w sierpniu 1793 roku, etat jednostki wyniósł 752 żołnierzy, a faktycznie 686^[4]. Stan regimentu, sporządzony na podstawie raportu z 16 grudnia 1793 wynosił etatowo 799 osób, a faktycznie 633 żołnierzy^[5]. Prawdopodobnie wielkości te niewiele się zmieniły do wybuchu powstania kościuszkowskiego^[4].

Przy zachowaniu etatu z 1776, nowy zaciąg dla jednostki przewidywał 320 ludzi, co razem miało stanowić 330 żołnierzy w służbie^[6]. Stan oddziału w 1792 roku, do czasu przejęcia wojska litewskiego przez konfederację targowicką, wynosił etatowo 1440 żołnierzy, a praktycznie 839^[7]. Można przyjąć, że w kwietniu 1794 roku stan regimentu wynosił etatowo 799 żołnierzy, a faktyczny 634^[8].

Regiment posiadał dwa bataliony złożone z 4 kompanii^[9]. Jego stan liczebny na dzień 1 sierpnia 1793 wynosił 686 ludzi, a 16 kwietnia 1794 roku około 680^[9].

• Po 1776: wyłogi pąsowe, guziki srebrne. Piechota litewska używała rajtroków chabrowych^[10].
• Podczas insurekcji kościuszkowskiej: wyłogi pąsowe, guziki srebrne^[10].

Regiment stacjonował w następujących miejscowościach^[1]:

• Wilno,
• Nowogródek (1790),
• Poniewież (1792).

Pierwszym szefem regimentu został w 1775 roku Franciszek Massalski, a po jego odejściu w 1788 roku Franciszek Niesiołowski, którego matką była Katarzyna z domu Massalska^[2]. Regimentem dowodził zazwyczaj pułkownik. Stanowisko szefa regimentu, związane z wielkimi poborami, było najczęściej uważane za synekurę. Szefowie posiadali prawo fortragowania (przedstawiania do awansu) oficerów^[11]. W 1779 roku w sztabie regimentu powinien znajdować się szef regimentu, regimentsfelczer, pułkownik, podpułkownik, major, regimentskwatermistrz, audytor i adiutant. Kwatermistrz początkowo miał rangę chorążego. Audytor pojawił się dopiero w 1790 roku. W kompaniach miało być po trzech oficerów: kapitan sztabowy, porucznik i chorąży. Razem, poza szefem i regimentsfelczerem, bez audytora, w jednostce powinno być 11 oficerów^[4].

W 1790 roku liczba oficerów powiększyła się o jednego kapitana sztabowego, dwóch poruczników, audytora, drugiego porucznika adiutanta, czterech podporuczników, i dwóch chorążych^[4]. Po 1793 roku kadra oficerska zwiększyła się do dwóch majorów, dwóch poruczników adiutantów, trzech kapitanów z kompanią, pięciu kapitanów sztabowych, ośmiu poruczników, ośmiu podporuczników i ośmiu chorążych. Dało to liczbę 40 oficerów, bez szefa i regimentsfelczera, typową dla ówczesnych regimentów pieszych wojska całej Rzeczypospolitej^[4].

Szefowie regimentu^[1]:

• książę Ksawery Massalski (4 maja 1775),
• Franciszek Ksawery Niesiołowski (wojewodzic nowogródzki 1785).

Pułkownicy^[1]:

• Jerzy A. Radziwiłł^[12]
• Teodor Laskarys^[12]
• Belcour François Thesby (2 marca 1781)
• Kazimierz Ruszczyc (1794)

6 Regiment Pieszy Litewski uczestniczył w 1792 w VII wojnie polsko-rosyjskiej toczonej w obronie Konstytucji 3 Maja.
Szef: gen. Franciszek Ksawery Niesiołowski. Stan osobowy: 948 ludzi.

Bitwy i potyczki^[1]

• bitwa pod Mirem (11 czerwca 1792)
• bitwa pod Brześciem (23 sierpnia),
• bitwa pod Sałatami (29 lipca 1794).

• Bronisław Gembarzewski: Rodowody pułków polskich i oddziałów równorzędnych od r. 1717 do r. 1831. Warszawa: Towarzystwo Wiedzy Wojskowej, 1925.
• Mariusz Machynia, Czesław Srzednicki: Oficerowie Rzeczypospolitej Obojga Narodów 1717–1794. T.1: Oficerowie wojska koronnego, cz.1: Piechota. Kraków: Księgarnia Akademicka. Wydawnictwo Naukowe, 1998. ISBN 83-7188-186-X.
• Mariusz Machynia, Valdas Rakutis, Czesław Srzednicki: Oficerowie wojska Wielkiego Księstwa Litewskiego. Sztab, kawaleria, artyleria, wojska inżynieryjne i piechota. Kraków: Księgarnia Akademicka. Wydawnictwo Naukowe, 1999. ISBN 83-7188-239-4.
• Karol Linder: Dawne Wojsko Polskie. Ubiór i uzbrojenie. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1960.
• Leonard Ratajczyk, Jerzy Teodorczyk: Wojsko powstania kościuszkowskiego w oczach współczesnych malarzy. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1987. ISBN 83-11-07090-3.