सिद्धार्थनगर भैरहवा
नगरपालिका सदरमुकाम
भैरहवा प्रवेशद्वार
उपनाम:  भैरहवा
सिद्धार्थनगर नक्सामा सिद्धार्थनगरको अवस्थिति लुम्बिनी प्रदेशको नक्सा देखाउनुहोस् सिद्धार्थनगर सिद्धार्थनगर (नेपाल) नेपालको नक्सा देखाउनुहोस्
निर्देशाङ्क: २७°३०′उ॰ ८३°२७′पू॰ / २७.५००°N ८३.४५०°E / 27.500; 83.450निर्देशाङ्कहरू: २७°३०′उ॰ ८३°२७′पू॰ / २७.५००°N ८३.४५०°E / 27.500; 83.450
देश	नेपाल
प्रदेश	लुम्बिनी प्रदेश
जिल्ला	रुपन्देही जिल्ला
नगर पञ्चायत	वि.सं. २०२४ माघ २२[१]
समावेश गाउँ पञ्चायत	मुजौली, बगाहा र पडसरी (आंशिक) र पक्लिहवा (पूर्ण)
समावेश गाउँ पञ्चायत	बनगाई गाउँ सभा
सम्मिलित मिति	वि.सं. २०२६ आसार २[२]
नामकरण	गौतम बुद्ध[३]
सरकार [४]
• प्रकार	स्थानीय सरकार
• नगरप्रमुख	इश्तियाक अहमद खान (नेपाली काङ्ग्रेस)
• उपप्रमुख	उमा अधिकारी ))
क्षेत्रफल
• जम्मा	३६.०३ किमी२ (१३.९१ वर्ग माइल)
न्यूनतम उचाई	११० मिटर (३६० फिट)
जनसङ्ख्या  (राष्ट्रिय जनगणना २०७८)[५]
• जम्मा	७४,४३६
• घनत्व	२१००/किमी२ (५४००/वर्ग माइल)
जातीयता
• मुख्य जातीयता	ब्राह्मण, क्षेत्री, मगर, गुरुङ र मुसलमान[३]
भाषा
• मुख्य भाषाहरू	नेपाली, अवधी र भोजपुरी
समय क्षेत्र	युटिसी+५:४५ (नेपालको प्रमाणिक समय)
क्षेत्रीय सङ्केत	+९७७-७१
वेबसाइट	www.siddharthanagar.org.np

सिद्धार्थनगर (पूर्व तथा हालसम्म चलनचलतीमा रहेको नाम: भैरहवा^[६]) नेपालको लुम्बिनी प्रदेशमा पर्ने रुपन्देही जिल्लाको दक्षिणी भागमा रहेको जिल्लाको प्रशासनिक सदरमुकाम, नगरपालिका तथा प्रमुख उद्यौगिक नगर हो। यो सहर नेपालको राजधानी काठमाडौँबाट २६५ किलोमिटर (१६५ माइल) पश्चिममा अवस्थित छ। गौतम बुद्धको जन्मस्थल रहेको लुम्बिनी यो सहरबाट लगभग २५ किलोमिटर (१६ माइल) पश्चिममा अवस्थित छ।^[७] यो सहर भारतको उत्तर प्रदेश राज्यको महाराजगन्ज जिल्लाको भारतीय सहर सुनौलीसँग जोडिएको छ।^[३] यो सहर नेपाल र भारतसँगको सीमा व्यापारमा वीरगन्ज नाकापछिको दोस्रो ठुलो नाका हो।^[८]

रुपनदेही जिल्लाको तत्कालिन मुजौली, बगाहा र पडसरी गाउँ पञ्चायतको आंशिक भाग र पक्लिहवा गाउँ पञ्चायतको सम्पूर्ण क्षेत्रलाई मिलाएर वि.सं. २०२४ माघ २२ गते भैरहवा नगर पञ्चायत घोषणा गरिएको थियो।^[१] नेपाली साहित्यकार तथा समाजसेवी कोमलदत्त तिवारीको प्रयासमा नगरको नाम 'सिद्धार्थनगर' नामकरणको प्रस्ताव नगर पञ्चायतबाट सिफारिस गरि जिल्ला पञ्चायतबाट पारित तथा सिफारिस भइसकेपछि तत्कालीन श्री ५ को सरकारद्वारा वि.सं. २०३३ चैत २^[९] गतेदेखि लागु हुने गरि लालमोहर बक्स भएपछि तत्कालीन भैरहवाको नाम सिद्धार्थनगर कायम गरिएको थियो। आधिकारिक तथा सरकारी कामकाजमा हालको नाम प्रयोगमा रहे पनि आम जनमानसले यसलाई भैरहवा नै भनेर चिन्छन्।^[१०]

भैरवको नाउँबाट भैरव र कालान्तरमा स्थानीय जनमानसहरूद्वारा 'भैरवा' भन्दै जाँदा यसमा हवा (स्थान) जोडेर भैरहवा भन्न थालिएको हो।^{[१०][११]} नगर पञ्चायत बनेको लगभग ९ वर्षपछि यो स्थानको नामलाई गौतम बुद्धको वाल्यकालको नाम सिद्धार्थ गौतमको नाममा यो नगर क्षेत्रको नाम सिद्धार्थनगर राखिएको हो।^[१२]

राणाकालीन समयमा तत्कालीन शिवराज (वर्तमान: रुपनदेही जिल्ला)^{[१३][१४]}को सदरमुकाम बेथरीमा रहिआएकोमा वि.सं. १९९१ सालमा भैरहवामा सारिएका थियो।^[१५] वि.सं. २०१९ मङ्सिर ५ गते तत्कालिन श्री ५ को सरकारको निर्णय र वि.सं. २०१९ पुष २ गते नेपाल गजेटमा प्रकाशित सूचना अनुसार नेपाल अधिराज्यलाई १४ अञ्चल र ७५ जिल्लामा विभाजन गरेपछि रुपनदेही जिल्ला गठन भएपछि सदरमुकामको रूपमा भैरहवालाई नै कायम गरिएको थियो।^[१६]

भैरहवा^[१७] रुपन्देही जिल्लाको प्रशासनिक सदरमुकाम हो जुन वर्तमान समयमा सिद्धार्थनगर नगरपालिकाको वडा नं. ७ भित्र पर्दछ। यो स्थल नै भैरहवा गाउँको पुरानो थलो हो।^[१८] वि.सं. १९९० सालसम्म सामान्य घरहरू तथा स-साना वस्तीहरू भएको यस नगरमा वि.सं. २०१० सालमा शान्तिनगरमा हवाई मैदान निर्माण भएपछि यस नगरमा नयाँ बस्ती विकास तथा मानिसहरू यहाँ आएर बसोबास गर्ने गतिमा तीव्रता आएको थियो।^[१९]

राष्ट्रिय जनगणना २०७८को जनगणना अनुसार सिद्धार्थनगर नगरपालिकाको कुल जनसङ्ख्या ७४,४३६ रहेको छ भने यहाँ १५,८७१ घरधुरी रहेका छन्।^[५]

हे वा स रुपन्देही जिल्लाका नगरपालिका तथा गाउँपालिकाहरू
जिल्ला सदरमुकाम: सिद्धार्थनगर
गाउँपालिका सङ्ख्या: १०	ओमसतिया गाउँपालिका  • कञ्चन गाउँपालिका  • कोटहीमाई गाउँपालिका  • गैडहवा गाउँपालिका  • मर्चवारी गाउँपालिका  • मायादेवी गाउँपालिका  • रोहिणी गाउँपालिका  • शुद्धोधन गाउँपालिका  • सम्मरीमाई गाउँपालिका  • सियारी गाउँपालिका
उपमहानगरपालिका सङ्ख्या: १	बुटवल उपमहानगरपालिका
नगरपालिका सङ्ख्या: ५	देवदह नगरपालिका  • लुम्बिनी सांस्कृतिक नगरपालिका  • सैनामैना नगरपालिका  • सिद्धार्थनगर नगरपालिका  • तिलोत्तमा नगरपालिका
नेपालका स्थानीय तहहरू