მატენადარანი (სომხ. Մատենադարան) — ერევანში განთავსებული სამეცნიერო-კვლევითი ცენტრი და მუზეუმი. ოფიციალურად ეწოდება მესროპ მაშტოცის სახელობის ძველ ხელნაწერთა ინსტიტუტი (სომხ. Մեսրոպ Մաշտոցի անվան հին ձեռագրերի ինստիտուտ). ცნობილია როგორც ძველ ხელნაწერთა ერთ-ერთი უდიდესი საცავი მსოფლიოში. დაცული ტექსტები მეტად მრავალფეროვანია ისინი მოიცავენ ისტორიის, ფილოსოფიის, მედიცინის, ხელოვნებისა და კოსმოგრაფიის თემებს.

უძველესი ცნობა ხელნაწერთა საცავის არსებობის შესახებ V საუკუნისაა. ამ პერიოდის მოღვაწე ლაზარ ფარპეცი წერს ეჩმიაძინში არსებულ წიგნსაცავზე, სადაც ბერძნული და სომხური ტექსტები ინახება.

1045 წელს ანისის სამეფოს გაუქმების შემდეგ, ისტორიული სომხეთის ტერიტორია საუკუნეების მანძილზე ახლო აღმოსავლეთის ძლიერ სახელმწიფოთა დაპირისპირების არეალი იყო. აღნიშნულ პერიოდში წიგნსაცავებზე მრავალგზის თავდასხმის შედეგად უამრავი ხელნაწერი განადგურდა. ერევნის სახანოს რუსეთის იმპერიის შემადგენლობაში შესვლის შემდეგ თავდასხმები შეწყდა. 1828 წელს მატენადარანი მხოლოდ 1809 ხელნაწერს ითვლიდა, 1914 წელს მათი რიცხვი 4660-მდე გაიზარდა. პირველი მსოფლიო ომის პერიოდში მთელი ფონდი მოსკოვში ინახებოდა.

ეჩმიაძინში არსებულ ხელნაწერებს, სომხეთის გასაბჭოების შემდეგ ბოლშევიკებმა კონფისკაცია გაუკეთეს და სახელმწიფო საკუთრებად გამოცხადეს. 1939 წელს ფონდი ერევანში, სახელმწიფო ბიბლიოთეკაში, გადაიტანეს. საბოლოოდ 1959 წელს, გადაწყდა ხელნაწერთა ინსტიტუტის დაარსება და მისთვის ცალკე შენობის გამოყოფა.

მატენადარანის საცავებში ინახება დაახლოებით 17 000 ხელნაწერი. კოლექცია მნიშვნელოვანი წყაროა მეზობელი ქვეყნების ისტორიის შესასწავლად.

• Abgaryan, Gevork V. Մատենադարան (Matenadaran). Yerevan: Armenian State Publishing House, 1962.

• ვიკისაწყობში არის გვერდი თემაზე: მატენადარანი
• ოფიციალური საიტი
• მატენადარანი - virtual museum

ხ • გ • რ ერევნის ღირსშესანიშნაობები ისტორიული ძეგლები და აღსანიშნავი ღირსშესანიშნაობები შენგავითის არქეოლოგიური ძეგლი ერებუნი თეიშებაინი არქეოლოგიური ძეგლი ავანის ბაზილიკა კათოღიკე ეკლესია კონდის დასახლება ზორავორის ღვთისმშობლის ეკლესია ერევნის სურბ-ჰოვანესის ტაძარი ცისფერი მეჩეთი ერევნის სურბ-სარქისის ეკლესია ღვთისმშობლის კვართის ტაძარი წმინდა გრიგოლის საკათედრო ტაძარი წითელი ხიდი დედა-სომხეთი წიწერნაკაბერდის მემორიალი ერევნის კასკადი ერევნის ტელეანძა კომიტასის პანთეონი ერაბლურის სამხედრო პანთეონი ბუნება და პარკები რაზდანის მდინარე ერევნის ტბა შეყვარებულების პარკი ინგლისური პარკი ერევნის ბოტანიკური ბაღი ერევნის ზოოპარკი ხაჩატურ აბოვიანის პარკი მრგვალი პარკი გამარჯვების პარკი ლიონის პარკი თუმანიანის პარკი ბუენოს-აირესის პარკი გართობა და დასვენება სასტუმრო ოქროსფერი ტიტა ერევანი ერევნის ბავშვთა რკინიგზა სომხეთი მერიოტი სასტუმრო ანი პლაზა აკვაპარკი სასტუმრო რედისონ ბლუ ერევანი დალმა გარდენ მოლი ერევნის მოლი კულტურა და ხელოვნება ერევნის ოპერა ერევნის დრამატული თეატრი ჰოვანეს თუმანიანის თოჯინების თეატრი სტანისლავსკის დრამატული თეატრი პარონიანის მუსკომედიის თეატრი რაჩია კაპლანიანის დრამატული თეატრი კომიტასის კამერული მუსიკის სახლი მოსკოვის კინოთეატრი ნაირის კინოთეატრი ერევნის ცირკი ერევნის სურათების გალერეა ერევნის ვერნისაჟი თანამედროვე ექსპერიმენტული ხელოვნების ცენტრი მუზეუმები სომხეთის ეროვნული ისტორიული მუზეუმი ჩარენცის ლიტერატურის მუზეუმი ერევნის ისტორიული მუზეუმი მატენადარანი ერებუნის მუზეუმი ერევნის თანამედროვე ხელოვნების მუზეუმი არამ ხაჩატურიანის სახლ-მუზეუმი სერგო ფარაჯანოვის მუზეუმი ახლო აღმოსავლეთის ხელოვნების მუზეუმი გაფესჩიანის ხელოვნების ცენტრი სრფ-ის ისტორიის მუზეუმი შარლ აზნავურის მუზეუმი კომიტასის მუზეუმი სომხეთის ეროვნული არქივი განათლება ერევნის სახელმწიფო უნივერსიტეტი ერევნის სახელმწიფო სამშენებლო უნივერსიტეტი ერევნის სახელმწიფო სამედიცინო უნივერსიტეტი სომხეთის სახელმწიფო პედაგოგიური უნივერსიტეტი ერევნის სახელმწიფო კონსერვატორია სომხეთის სახელმწიფო აგრარული უნივერსიტეტი სომხეთის სახელმწიფო პოლიტექნიკური უნივერსიტეტი ერევნის სახელმწიფო ლინგვისტური უნივერსიტეტი ერევნის სახელმწიფო თეატრისა და კინოს ინსტიტუტი ერევნის სახელმწიფო ფიზკულტურის ინსტიტუტი ერევნის სახელმწიფო სამხატვრო აკადემია სომხეთის სახელმწიფო ეკონომიკური უნივერსიტეტი აიბუსაკის უნივერსიტეტი სომხეთის ამერიკული უნივერსიტეტი ფრანგული უნივერსიტეტი სომხეთში რუსულ-სომხური უნივერსიტეტი მხითარ სივასიელის საგანმანათლებლო კომპლექსი საფრანგეთის საერთაშორისო სკოლა ერევნის QSI-ის საერთაშორისო სკოლა აიბის სკოლა მეცნიერება, კვლევები და ტექნოლოგიები სომხეთის ეროვნული ბიბლიოთეკა სომხეთის მეცნიერებათა ეროვნული აკადემია ერევნის ფიზიკის ინსტიტუტი ეროვნული აკადემიის მათემატიკის ინსტიტუტი კომპიუტერული კვლევების ინსტიტუტი CANDLE-ის სინქროტრონის ინსტიტუტი ტუმოს კრეატიული ტექნოლოგიების ცენტრი ერევნის ეკონომიკური განვითარებისა და კვლევების ცენტრი ადამიანის განვითარების საერთაშორისო ცენტრი კავკასიის ინსტიტუტი არარატის სტრატეგიული კვლევების ცენტრი შენგავითის სამედიცინო ცენტრი ნორკ-მარაშის სამედიცინო ცენტრი იზმირის სამედიცინო ცენტრი სპორტი ერევნის რესპუბლიკური სტადიონი რაზდანის სტადიონი ერევნის ფეხბურთის აკადემია ტიგრან პეტროსიანის ჭადრაკის სახლი ჰოვიკ აირაპეტიანის საცხენოსნო ცენტრი კარენ დემირჩიანის კომპლექსი ერევნის ველოდრომი ირინა როდნინას ფიგურული სრიალის ცენტრი ტრანსპორტი ერევნის რკინიგზის სადგური ერევნის ტროლეიბუსი ერებუნის აეროპორტი ზვართნოცის საერთაშორისო აეროპორტი ერევნის მეტროპოლიტენი სკვერები, ქუჩები და ხიდები რესპუბლიკის მოედანი თავისუფლების მოედანი გარეგინ ნჟდეს მოედანი არამის ქუჩა აბოვიანის ქუჩა მაშტოცის გამზირი საიათნოვას გამზირი ბაგრამიანის გამზირი თამანიანის ქუჩა კომპიტასის გამზირი თავისუფლების გამზირი ჩრდილოეთის გამზირი გამარჯვების ხიდი რაზდან-გორგეს აკვედუკი რაზდანის დიდი ხიდი დავთაშენის ხიდი მთავრობა პრეზიდენტის სასახლე მთავრობის სახლი ეროვნული კრება სომხეთის ეროვნული უშიშროების სამსახური ერევნის საკრებულო სომხეთის საკონსტიტუციო სასამართლო სომხეთის პოლიცია ეკონომიკა სომხეთის რესპუბლიკის ეროვნული ბანკი სომხეთის საფონდო ბირჟა ერევნის არარატის კონიაკის ქარხანა პროშიანის კონიაკის ქარხანა ერევნის კონიაკის ქარხანა ელიტ-პლაზა უბნები აჯაპნიაკი არაბკირი ავანი დავთაშენი ერებუნი ქანაქერ-ზეითუნი კენტრონი მალათია-სებასტი ნორკ-მარაში ნორ-ნორქი ნუბარაშენი შენგავითი კატეგორია