Չիլի República de Chile (Spanish)
Չիլիի դրոշ Զինանշան
Կարգավիճակ	ինքնիշխան պետություն, երկիր, ազգ և դեմոկրատական հանրապետություն
Ներառում է	Արևմուտքի կղզիները
Պետական լեզու	Չիլիի իսպաներեն
Մայրաքաղաք	Սանտյագո
Պետական կարգ	Նախագահական համակարգ
Օրենսդիր մարմին	Չիլիի ազգային կոնգրես
Երկրի ղեկավար	Սեբաստիան Պինյերա
Կառավարության ղեկավար	Գաբրիել Բորիչ
Մակերես	756,950 կմ²
Ջրային %	1,07% ջրային
Ազգաբնակչություն	17 789 267 մարդ
Խտություն	22,81 մարդ/կմ²
Կրոն	Քրիստոնեություն
Հիմն	Չիլիի ազգային հիմն
Կարգախոս	Por la razón o la fuerza, By Right or Might և Durch Überzeugung oder mit Gewalt
Հիմնադրված է	սեպտեմբերի 18, 1810 թ.
Արժույթ	Չիլիական պեսո[1]
Կենտրոնական բանկ	Չիլիի կենտրոնական բանկ
Ժամային գոտի	-3
Հեռախոսային կոդ	+56
Ինտերնետ-դոմեն	.cl
Մարդկային ներուժի զարգացման ինդեքս	0,855[2]
thisischile.cl/?lang=en

Չիլի (իսպաներեն՝ Chile), պաշտոնապես՝ Չիլիի Հանրապետություն, երկիր Հարավային Ամերիկայում՝ Խաղաղ օվկիանոսի ափին։ Զբաղեցնում է օվկիանոսամերձ նեղ, երկար ցամաքային տարածություն։ Մայրաքաղաքն է Սանտյագոն։Հյուսիսից սահմանակից է Պերուի հետ, հյուսիսի-արևելքից Բոլիվիային և արևելքից Արգենտինային։

Հյուսիսային Չիլին ունի արևադարձային (միջին ամսական ջերմաստիճանը 12-22 °C է, տարեկան տեղումները՝ մինչև 50մմ), միջին Չիլին՝ չոր մերձարևադարձային (ջերմաստիճանը՝ 8-22 °C, տեղումները՝ 100-2500մմ), հարավային Չիլին՝ չափավոր օվկիանոսային (ջերմաստիճանը՝ 3-14 °C, տեղումները՝ 3000-7000մմ) կլիմա։

Գետերը կարճ են, պատկանում են Խաղաղ օվկիանոսի ավազանին։ Հարավում կան բազմաթիվ լճեր (գլխավորապես սառցադաշտային)։ Խոշոր գետերն են Լոան, ՈՒասկոն, Լիմարին, Մաուլեն, Բիո Բիոն, Բեյկերը։

Ավելի քան 90%–ը չիլիացիներ են։ Բնակվում են նաև զանազան հնդկացիական ցեղեր, Զատկի կղզում՝ պոլինեզիացիներ։ Պաշտոնական լեզուն իսպաներենն է, կրոնը՝ կաթոլիկությունը, պաշտոնական տոմարը՝ գրիգորյանը։ Խոշոր քաղաքներն են Սանտյագոն, Վալպարաիսոն, Վինյա դել Մարը, Կոնսեպսիոնը, Տալաուանոն, Անտոֆագաստան, Տեմուկոն։

Չիլին ունիտար պետություն է։ Անհրաժտշտության չափով պետական կառավարումը օրենքով ֆունկցիոնալ և աշխարհագրական առումով ապակենտրոնացված է ամեն վարչմիավորի համար։

Վարչականորեն Չիլին բաժանված է հետևյալ միավորների՝

1. 15 Տարածաշրջաններ (regiones), վարչական բաժանման 1-ին աստիճան
2. 54 Նահանգներ (provincias), վարչական բաժանման 2-րդ աստիճան
3. 346 Համայնքներ (comunas), վարչական բաժանման 3-րդ աստիճան

Տարածաշրջանային կառավարությունը գլխավորում է ինտենդանտը (intendente), ում նշանակում է երկրի նախագահը։ Ինտենդանտին թեկնածությունը հանձնարարում է Տարածաշրջանի նախարարությնա քարթուղարը (Secretaría Regional Ministerial կամ SEREMI)^[3]։ Տարածաշրջանի վարչությունը կազմված է տարածաշրջանային կառավարությունից, որի մեջ մտնում են ինտենդանտը և Տարածաշրջանային Խորհուրդը (Consejo Regional)։

Ամեն նահանգի կառավարությունը և վարչությունը կազմված են նահանգային նահանգապետանաից (Gobernación Provincial), որորնք գլխավորում են երկրի նախագահի կողմից նշանակվող նահանգապետը (gobernador)։ Նա իրականացնում է իր լիազորությունները տարածաշրջանային ինտենդանտից եկող հրահանգներին համաձայն։ Նահանգապետի թեկնածությունը առաջարկում է Նահանգային Տնտեսական և Սոցիալական հարցերի Խորհուրդը (Consejo Económico y Social Provincial կամ CESPRO)։

Միակ բացառությունն է Սանտյագո նահանգը, որը իր գործունեության մեջ բացառում է նահանգային կառավարության ազդեցությունը։ Դրա փոխարեն, այդ հնարավորությունը ունի Սանտյագո մայրաքաղաքային տարածաշրջանի (Región Metropolitana de Santiago) ինտենդանտը, ով իրականացնում է նահանգի նահանգապետի ֆունկցիաները։

Ամեն համայնքի կամ համայնքների խմբերի տեղական կառավարություն միավորվում է մունիցիպալիտետների (իսպ.՝ municipalidad), որոնք կազմված են ալկալդից (իսպ.՝ alcalde) և ամեն 4 տարի ընտրվող Համայնքային խորհրդից (իսպ.՝ Consejo Comuna)։

Մունիցիպալիտետները կենտրոնական կառավարման ապակենտրոնացման ցուցանիշ են։ Նրանք ձևավորվում են Տնտեսական և Սոցիալական Համայնքային Խորհրդից (Consejo Económico y Social Comunal կամ CESCO), որը կազմված է համայնքի կարևորագույն կազմակերպությունների և ձեռնարկությունների ներկայացուցիչներից։

Չիլիում այժմ կա 346 համայն և 345 մունիցիպալիտետ, քանի որ Կաբո դե Օրնոս (abo de Hornos) մունիցիպալիտետը կառավարում է միանգամից երկու համայնք՝ Կապե Օրնը (Cape Horn) և Անտարկտիկան (Antártica)։ Քարտուղարությունը Նոր համայնքների

Կան Քարտուղարության և Վարչական մարմինների (Subsecretaría de Desarrollo Regional y Administrativo կամ SUBDERE Արխիվացված 2008-08-20 Wayback Machine) կողմից կազմվող նոր համայնքներ ստեղծելու առաջարկներ

• Հարավային Ամերիկայի երկրների ցանկ

Վիքիքաղվածքն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Չիլի» հոդվածին։

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Չիլի» հոդվածին։

Թեմատիկ կայքեր GeoNames · Giant Bomb · Open Directory Project Բառարաններ և հանրագիտարաններ Արմենիապեդիա · Բրիտանիկա (11-րդ) · Բրիտանիկա · Բրոքհաուս · Բրոքհաուսի և Եփրոնի · Բրոքհաուսի և Եփրոնի փոքր · Կրուգոսվետ · Համառոտ հրեական · Հրեական Բրոքհաուսի և Եփրոնի · Մեծ կատալոնական · Մեծ նորվեգական · Շվեյցարական կենսագրական · Catholic (1997—…) · MESH ID · Treccani · Universalis   Չափորոշչային վերահսկողություն BIBSYS: 90626832 · BNE: XX451164 · BNF: 11931184v, 15238523s · CiNii: DA02624743 · GND: 4009929-5 · ISNI: 0000000121695380, 0000000121622528 · LCCN: n79061242 · NDL: 00573068 · NKC: ge128927 · NLA: 35027985 · PTBNP: 119010 · SUDOC: 027222950, 026370603 · VIAF: 233665742 · WorldCat VIAF: 233665742

դ ք խ Հարավային Ամերիկայի երկրներ Անկախ պետություններ  Արգենտինա •  Բոլիվիա •  Բրազիլիա •  Գայանա •  Էկվադոր •  Կոլումբիա •  Չիլի •  Պարագվայ •  Պերու •  Սուրինամ •  Վենեսուելա •  Ուրուգվայ Կախյալ տարածքներ Հարավային Գեորգիա և Հարավային Սանդվիչյան կղզիներ • Ֆոլքլենդյան կղզիներ • Ֆրանսիական Գվիանա