Laranxeira amarga
| Laranxeira amarga | |||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||||||||||||
| Clasificación científica | |||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||
| Nome binomial | |||||||||||||||||||
| 'Citrus × aurantium' L. | |||||||||||||||||||
A laranxeira amarga[1] ou laranxeira aceda (Citrus × aurantium), é unha árbore cítrica da familia das Rutáceas. É un híbrido entre Citrus maxima e Citrus reticulata.[2] Moitas variedades de laranxa amarga úsanse polo seu aceite esencial, para perfume e saborizante, ou como medicinais. Utilízase tamén coma portaenxertos doutras especies cítricas.
Descrición
[editar | editar a fonte]É unha árbore perennifolio que acada unha altura de 7–8 m, espiños axilares e agudos. Follas de 50-115 x 30–55 mm, elípticas, cor verde escura brillante e recendentes, con pecíolo alado, ás obovadas. Flores bisexuais, en cimas axilares, brancas e moi recendentes (flor de laranxeira).[3] Pétalos carnosos e glandulares. Estames 20-24. Froito globoso, de 7 x 7,5 cm, aplanados na base e o ápice; Pela cando madura, glandular e áspera. Eixo oco. Polpa amargo-aceda.[4]
Variedades
[editar | editar a fonte]- Citrus aurantium subsp. amara é unha árbore perenne espiñenta do sueste do Vietnam, amplamente cultivado. É moi usado como padrón doutras especies de Citrus.o seu froito úsase para a elaboración de marmeladas, licores Triple sec e Curaçao. Destas laranxas, tamén se obtén por extracción óleo esencial, para aceite neroli. Das súas flores e por destilación obtense auga de flor de laranxeira un hidrosol.
- Laranxeira de Sevilla (ou bigarade), da rexión mediterránea. Moi apreciada para marmelada, polo seu alto contido en pectina, dando mellor calidade e cantidade. Tamén en compotas, para saborizar con este licor o canard à l'orange (pato en mollo de laranxa).
- Bergamota, C. aurantium subsp. bergamia cultivada en Italia para producir o aceite de bergamota, compoñente de moitas marcas de perfume e de té.
- C. aurantium var. myrtifolia, chamada laranxeira moura en España e chinotto, en Italia. É nativo da China.
- Daidai, C. aurantium var. daidai, usado en medicina tradicional chinesa e na celebración do Aninvo xaponés.
Uso como portaenxerto
[editar | editar a fonte]Citrus × aurantium é un dos padróns utilizados para especies cítricas de valor comercial. É resistente a calcaria, a condicións de asfixia radical e ás xeadas. Tamén ten unha resistencia media a condicións de salinidade no solo e á seca, isto último polo seu sistema radical profundo e medianamente ramificado.[5] En canto ás doenzas, a laranxeira amarga é tolerante a Phytophtora sp. e a Armillaria mellea, mais susceptíbel ao nematodo Tylenchulus semipenetrans.[6] É ademais tolerante a exocorte, ao virus da psoríase dos cítricos e ao viroide da cachexia-xiloporose dos cítricos, porén susceptíbel ao virus da tristeza dos cítricos.[6]
O tamaño da froita dos cultivares enxertados sobre laranxeira amarga é algo menor que sobre limoeiro rugoso (Citrus × jambhiri), mais maior que sobre mandarineiro Cleopatra (Citrus × reshni). Tanto os sólidos solúbeis como a acidez titulábel do zume dos froitos obtidos sobre pé de laranxeira amarga son elevados. Esta característica, xunto coa súa tolerancia moderada a Phytophtora, fixo da laranxeira amarga o portaenxerto preferido en países tropicais onde o virus da tristeza dos cítricos non é un factor limitante.[5]
Suplementos dietarios
[editar | editar a fonte]O extracto de laranxa amarga (e o seu zume) úsase en suplemento dietario, como axuda para control da obesidade e como un supresor do apetito, aínda que sen control profesional pode ser extremadamente perigoso. A laranxa amarga contén sinefrina máis coñecida como fenilefrina, un fármaco semellante á efedrina, mais que actúa só como estimulante adrenérxico (alfa) cun posíbel risco de choque isquémico e hipertensión.
Tamén se adoita utilizar con fins terapéuticos a fenilefrina en anticatarrais como vasoconstritor para o control das secrecións nasais.
O aceite esencial das flores é tranquilizante, hipnótico suave, espasmolílico. O aceite esencial do pericarpo ten efecto antiespasmódico, lixeiramente sedante e hipnótico; os flavonoides confírenlle propiedades como vitamínico P (aumenta o ton das paredes venosas, reduce a permeabilidade e aumenta a resistencia capilar. Os principios amargos actúan como tónico, aperitivo, eupéptico e colagogo. A pectina é a parte branca entre a pela e a froita. Confírelle propiedades demulcentes e hipocolesterolemiantes. A pela de laranxa amarga, polo seu característico cheiro e sabor (amargo-aromático), constitúe un dos mellores correctores organolépticos, para enmascarar os cheiros e sabores desagradábeis doutras drogas.
Pericarpo: inapetencia, dispepsias hiposecretoras, espasmos gastrointestinais, disquinesias hepatobiliares, colecistite, diarreas, síndrome do intestino irritábel. Varices, flebite, hemorroides, debilidade capilar, edemas, diarreas, hiperlipemias.
Flores, follas: ansiedade, insomnio, distonías neurovexetativas, tose nerviosa.[7]
Taxonomía
[editar | editar a fonte]Citrus aurantium foi descrita por Carl von Linné e publicado en Species Plantarum 2: 782–783. 1753.[4]
- Aurantium × acre Mill.
- Aurantium × bigarella Poit. & Turpin
- Aurantium × corniculatum Poit. & Turpin
- Aurantium × coronatum Poit. & Turpin
- Aurantium × humile Mill.
- Aurantium × myrtifolium Descourt.
- Aurantium × orientale Mill.
- Aurantium × silvestre Pritz.
- Aurantium × sinense (L.) Mill.
- Aurantium × variegatum Barb.Rodr.
- Citrus × amara Link
- Citrus × aurata Risso
- Citrus × benikoji Yu.Tanaka
- Citrus × bigaradia Loisel.
- Citrus × bigaradia var. cyathifera Risso & Poit.
- Citrus × calot Lag.
- Citrus × canaliculata Yu.Tanaka
- Citrus × changshan-huyou Y.B.Chang
- Citrus × communis Poit. & Turpin
- Citrus decumana var. paradisi (Macfad.) H.H.A.Nicholls
- Citrus × dulcimedulla Pritz.
- Citrus × dulcis Pers.
- Citrus × florida Salisb.
- Citrus × funadoko Yu.Tanaka
- Citrus × fusca Lour.
- Citrus × glaberrima Yu.Tanaka
- Citrus gracilis var. dulcis Yu.Tanaka
- Citrus grandis f. Benikawa Yu.Tanaka
- Citrus grandis var. glaberrima (Tanaka) Karaya
- Citrus grandis var. kotokan (Hayata) Karaya
- Citrus grandis var. natsudaidai (Tanaka) Karaya
- Citrus grandis var. sulcata (Takah.) Karaya
- Citrus grandis var. tengu (Tanaka) Karaya
- Citrus humilis (Mill.) Poir.
- Citrus hystrix H. Perrier
- Citrus × intermedia Yu.Tanaka
- Citrus × iwaikan Yu.Tanaka
- Citrus × iyo Yu.Tanaka
- Citrus × karna Raf.
- Citrus × keraji Yu.Tanaka
- Citrus × kotokan Hayata
- Citrus × leiocarpa var. tumida Yu.Tanaka
- Citrus maxima var. uvacarpa Merr.
- Citrus medica f. tamurana (Tanaka) M.Hiroe
- Citrus × medioglobosa Yu.Tanaka
- Citrus × mitsuharu Yu.Tanaka
- Citrus × myrtifolia (Ker Gawl.) Raf.
- Citrus × natsudaidai Hayata
- Citrus × nobilis Lour.
- Citrus × nobilis var. genshokan Hayata
- Citrus × nobilis var. rubrifrons Yu.Tanaka
- Citrus × nobilis var. subcompressa Yu.Tanaka
- Citrus × nobilis f. tumida (Tanaka) M.Hiroe
- Citrus × omikanto Yu.Tanaka
- Citrus × papillaris Blanco
- Citrus × paradisi Macfad.
- Citrus × pseudogulgul Shirai
- Citrus × reshni (Engl.) Yu.Tanaka
- Citrus × rokugatsu Yu.Tanaka
- Citrus × rumphii Risso
- Citrus sabon f. banyu Hayata
- Citrus sabon f. hakunikuyu Hayata
- Citrus sabon f. jiyu Hayata
- Citrus sabon f. mitsuyu Hayata
- Citrus sabon f. sekitoyu Hayata
- Citrus sabon f. soyu Hayata
- Citrus × sinensis subsp. crassa (Risso) D.Rivera & al.
- Citrus × sinensis subsp. fetifera (Risso) D.Rivera & al.
- Citrus × sinensis subsp. hierochuntica (Risso) D.Rivera & al.
- Citrus × sinensis subsp. lusitanica (Risso) D.Rivera & al.
- Citrus × sinograndis Yu.Tanaka
- Citrus × subcompressa (Tanaka) Yu.Tanaka
- Citrus × sulcata Yu.Tanaka
- Citrus × taiwanica Yu.Tanaka & Shimada
- Citrus × tangelo J.W.Ingram & H.E.Moore
- Citrus tankan f. koshotankan Hayata
- Citrus × tengu Yu.Tanaka
- Citrus × tosa-asahi Yu.Tanaka
- Citrus × truncata Yu.Tanaka
- Citrus × vulgaris Risso
- Citrus × yatsushiro Yu.Tanaka
- Citrus × yuge-hyokan Yu.Tanaka[8]
Notas
[editar | editar a fonte]- ↑ Nome vulgar en galego en Termos esenciais de botánica, Universidade de Santiago de Compostela, 2004
- ↑ "Plant Profile for Citrus ×aurantium L. (pro sp.), http://plants.usda.gov/java/profile?symbol=CIAU8 Arquivado 06 de maio de 2013 en Wayback Machine.
- ↑ Naranjo agrio Infojardín (en castelán)
- ↑ 4,0 4,1 "Laranxeira amarga". Tropicos.org. Missouri Botanical Garden. Consultado o 24 de xaneiro de 2013.
- ↑ 5,0 5,1 Davies, F. S.; Albrigo, L. G. (1999). Cítricos. Zaragoza: Acribia. pp. 103–105. ISBN 84-200-0889-3.
- ↑ 6,0 6,1 Agustí, Manuel (2003). Citricultura. Madrid: Mundi-Prensa. pp. 333–336. ISBN 84-8476-158-4.
- ↑ "Laranxeira amarga". Plantas útiles: Linneo. Arquivado dende o orixinal o 23 de novembro de 2010. Consultado o 25 de maio de 2013.
- ↑ Laranxeira amarga en PlantList
Véxase tamén
[editar | editar a fonte] |
Wikimedia Commons ten máis contidos multimedia na categoría: Laranxeira amarga  |
Bibliografía
[editar | editar a fonte]- Molina Rosito, A. 1975. Enumeración de las plantas de Honduras. Ceiba 19(1): 1–118.
- Nasir, E. & S. I. Ali (eds). 1980-2005. Fl. Pakistan Univ. of Karachi, Karachi.
- Pérez, A., M. Sousa Sánchez, A. M. Hanan-Alipi, F. Chiang Cabrera & P. Tenorio L. 2005. Vegetación terrestre. 65–110. In Biodivers. Tabasco. CONABIO-UNAM, México.
- Perrier de la Bathie, H. 1950. Rutacees. Fl. Madagasc. 104: 1–85.
- Schatz, G. E., S. Andriambololonera, Andrianarivelo, M. W. Callmander, Faranirina, P. P. Lowry, P. B. Phillipson, Rabarimanarivo, J. I. Raharilala, Rajaonary, Rakotonirina, R. H. Ramananjanahary, B. Ramandimbisoa, A. Randrianasolo, N Ravololomanana, Z. S. Rogers, C. M. Taylor & G. A. Wahlert. 2011. Catalogue of the Vascular Plants of Madagascar. Monogr. Syst. Bot. Missouri Bot. Gard. 0(0): 0–0.
- Schulenberg, T. S. & K. Awbrey. 1997. A rapid assessment of the humid forests of South Central Chusquisaca, Bolivia. RAP Working Papers 8: 1–84.
- Serrano, M. & J. Terán. 1998 [2000]. Identific. Esp. Veg. Chuquisaca 1–129. PLAFOR, Intercooperación, Fundación Ceibo, Sucre.
- Small, J. K. 1933. Man. S.E. Fl. i–xxii, 1–1554. Published by the Author, Nova York.
- Sousa Sánchez, M. & E. F. Cabrera Cano. 1983. Flora de Quintana Roo. Listados Floríst. México 2: 1–100.
Outros artigos
[editar | editar a fonte]Ligazóns externas
[editar | editar a fonte]
Text is available under the CC BY-SA 4.0 license; additional terms may apply.
Images, videos and audio are available under their respective licenses.
