سانسکریت
संस्कृतम् saṃskṛtam
کلمهٔ سنسکریت (Sanskrit) نوشته شده به خط دیواناگری.
بیان	[ˈsɐ̃skr̩tɐm] ( شنیدن)
منطقه	هند بزرگ
تبار	هندواروپایی هندوایرانی هندوآریایی سانسکریت
سامانه نوشتاری	خط بومی ندارد.[۱] به دیواناگری، خطوط با ریشه براهمی و یا خط لاتین نوشته می شود.
وضعیت رسمی
زبان رسمی در	هند, اوتاراکند یکی از بیست و دو زبان برنامه‌ریزی‌شده هند
کدهای زبان
ایزو ۱–۶۳۹	sa
ایزو ۲–۶۳۹	san
ایزو ۳–۶۳۹	san

سانسکریت یا سَنسکریت (saṃskṛtam संस्कृतम्) یکی از زبان های هندو-آریایی باستانی مردمان هندوستان و زبان دینیمذاهب هندوییسم ، بودیسم و جاینیسم می‌باشد که از دیدگاه زبان‌شناسی با زبان پارسی باستان که از زبانهای ایرانی باستان است ، هم‌ریشه^[[۲]] است و زبان سانسکریت؛ از خانواده یِ زبان‌های هندوآریایی به‌حساب می‌آید. نسک ارجمند وداها به این زبان است. در دوره یِ نوین، دانش سانسکریت کمک بسیاری به خوانش نبشته‌های این دو زبان باستانی کرده‌است. سانسکریت یکی از زبانهای رسمی ایالت اوتاراکند هند است.^[۳] ویکی‌پدیا نسخه سانسکریت دارد که در سال ۲۰۰۳ راه‌اندازی شده است.

واژه یِ سانسکریت از واژه یِ«سامس‌کَرْتَه» (خودساخته) مشتق شده و به معنی خودسازه است. این واژه بعدها معنی «فرهنگی» به خود گرفت و زبان سانکریت (سانسکریت واک) به معنی زبان فرهنگ بالا استفاده شد. به این زبان اصطلاحن دِوا باگا نیز گفته می‌شود که به معنی «زبان خدایان» است.^{[نیازمند منبع]}

متن‌های این زبان به سالهای ۱۵۰۰–۱۲۰۰ پیش از میلاد مسیح برمی‌گردد.

نوشته هایی که به هزاره‌های پس از میلاد و ۱۵۰۰ سال پیش برمی‌گردد.

زبان سانسکریت تا قرن هجدهم برای اروپاییان ناشناخته بود. در این زمان استعمارگران انگلیسی که در هند به‌سر می‌بردند، در منطقه گجرات و رود سند متوجه شدند که واژگان مشترک و تشابه آوایی بین زبان اهالی این منطقه با زبان‌های اروپایی وجود دارد و در این خصوص بیشتر تحقیق کردند.در نتیجه اعلام کردند که سانسکریت زبانی کهن و خواهر زبان‌های آرین است. بعدها معلوم شد که واژگانی از این زبان در همهٔ زبان‌های شبه‌قاره وجود دارد و با زبان پارسی باستان مشابهت‌هایی وجود دارد؛ مثلاً واژگانی مانند: آواز - خاکی - خیمه -دروازه - درست - درگاه - دربار - دستور - دل - دلیر- پنج اب - روز - روزنامه - رهنامه - روغن - زور - سرخ - شاه - پادشاه - شکر - شمشیر- کمر- بازو- شوروا- صوفی - درویش - جشن - فرمان - فرار- گرم - میر - مهربان - ناودان - نماز (نمزته) - نمک - نیک - واپس - جوان- آهو - ابرو - استر - انبه - بازو (بهو) -ایزد- بور - بهره - پاره - پا - لنگ - پنج - پند - تار - جمشید- خاموش - چهار - چرم - چلو - داس - دختر - خوب - رام - رنگ - دیبا - دود (عود) -زار- ستون - شترنگ - شرتا (باد)- سومه نات- شالی - طاووس - فلفل- کافور - کر - کف - گاری - گرگ - لیمو - ماهی - مرد - زن - مزد - مست - نه - مه - به به (بهجه) ماست - ماه - میدان - میان - میز - نارگیل - ناو - نیلوفر - هزار - نمد - هفت - هشت - هسته - یاسمن/جاسمین/- یوغ/یوگ -، تارا (ستاره)- مهرو… با اختلافاتی در آوا، در بیشتر زبان‌ها وجود دارد. در هند زبان سانسکریت بیشتر به خط برهمی نوشته می‌شد، اما امروزه زبان سانسکریت به خط دیواناگری نوشته می‌شود که خط رسمی زبان هندی است. دولت هند اخیراً توجه مهمی به رسمی کردن این زبان در تمام هندوستان نشان داده‌است. البته این توجه دولت ناریندرا مودی و خانم اسمرتی ایرانی وزیر علوم و منابع انسانی با واکنش‌های منفی نیز روبرو شده‌است.

در روستاها و مکان‌های زیر زبان مادری مردم سانسکریت است:

1. Mattur in کارناتاکا^[۴]
2. Mohad, District: Narasinhpur, Madhya Pradesh
3. Jhiri, District: Rajgadh, مادایا پرادش^[۵]
4. Kaperan, District: Bundi, Rajasthan
5. Khada, District: Banswada, Rajasthan
6. Ganoda, District: Banswada, راجستان^[۶]
7. Bawali, District: Bagapat, Uttar Pradesh
8. Shyamsundarpur, District: Kendujhar, اوریسا^[۷]

• * عددها در سانسکریت ار ۱ تا ۱۰

1. éka- اِکا
2. dva- دوا
3. tri- تری‌یِنی
4. catúr- چاتور
5. páñcan- پانچان
6. ṣáṣ- سس
7. saptán- سبتان
8. aṣṭá- اَشتا
9. návan- نَوَن
10. dáśan- دَشَن

سانسکریت ۱۴هزار گویش‌ور دارد.

سانسکریت زبان مقدس سنت‌های متفاوت هندو، بودایی و جین است. و هنگام عبادت در معبد های هندو بودیسم نوار و مهایانا و بودیسم تبتی مورد استفاده قرار می گیرد.

از استقلال هند در ۱۹۴۷ میلادی بیش از ۳،۰۰۰ اثر چاپ شده است. آکادمی ساهیتیا از سال ۱۹۶۷ هر سال یک جایزه به خلاقانه ترین اثر سانسکریت اهدا کرده است.

از ۱۹۴۷ یک برنامه رادیوی ملی به نام رادیوی همه هند پخش می‌شود. کانال تلویزیون ملی دی دی ساعت ۶:۵۵ خبر روزانه به سانسکریت پخش می کند. این برنامه ها از طریق اینترنت هم در دسترس هستند.

ساسکریت از زمان‌های باستانی در هند در مدارس تدریس می شده است. نخستین دانشگاه سانسکریت دانشگاه سانسکریت سامپورنانند در ۱۷۹۱ بود که در شهر واراناسی تاسیس شده بود. سانسکریت در هند ۵۰۰۰ مدرسه سنتی و ۱۴۰۰۰ مدرسه عادی دارد.

دانشگاه سنت جیمز جونیور در لندن سانسکریت را به عنوان برنامه درسی خود دارد.

• ادبیات هند

• جستجوگر دو لغت‌نامهٔ سانسکریت-انگلیسی و انگلیسی-سانسکریت
• مستند تمدنی گم‌شده و به‌سرقت‌رفته و مرکز زبان سانسکریت ویدئو در یوتیوب
• الفبای سانسکریت/دیواناگری [۱]
• جدال در هند بر سر زبان سانسکریت * زبان سانسکریت در دانشنامهٔ ایرانیکا
• Jiroft, Fabuleuse Decouverte en Iran, Dossiers Archeologica 287, October 2003.
• Yousef Mazidzadeh, Jiroft earliest oriental civilization (2004).
• O. White Muscarella, Jiroft and “Jiroft-Aratta”: A Review Article of Yousef Madjidzadeh, Jiroft: The Earliest Oriental Civilization, Bulletin of the Asia Institute 15 (2005) 173-198.
• Andrew Lawler, Ancient Writing or Modern Fakery?, Science ۳ اوت ۲۰۰۷: Vol. 317. no. 5838, pp. ۵۸۸ – ۵۸۹.
• Andrew Lawler, Iranian Dig Opens Window on New Civilization, Science 2۱ مه ۲۰۰۴: Vol. 304. no. 5674, pp. ۱۰۹۶–۱۰۹۷.
• M.R. Maheri The Early Civilizations Of Kerman (تمدّن‌های نخستینِ کرمان), Markaze Kerman Shenasaee (2000), 1st edition, ISBN 964-6487-21-1
• Jiroft and “Jiroft-Aratta” A Review Article of Yousef Madjidzadeh
• Jiroft civilization
• فرهنگ اوستایی-انگلیسی
• خودآموز خط اوستایی بایگانی‌شده در ۲۸ دسامبر ۲۰۰۵ توسط Wayback Machine (به فارسی)

ن ب و زبان‌های هند
زبان‌های رسمی	زبان مشترک هندی زبان انگلیسی هندی برنامه هشتم قانون اساسی هند آسامی بنگالی بودو دوگری گجراتی هندی کانارا کشمیری کونکانی میتهیلی مالایالم مانیپوری مراتی نپالی اوریه پنجابی سانسکریت سندی زبان سانتالی تامیلی تلوگو اردو فقط در سطح ایالت زبان آنگیکا گارو گورونگ کهاسی کوکبوروک لپچا لیمبو ماگار میزو بهاسایی کرانتی شرپا سکمی سونوار سامانگ
زبان‌های غیررسمی عمده	بیش‌از یک میلیون گویشور اودهی بگهلی بگری بهیلی بوجپوری بوندلی چتیسگری جیپوری گرهوالی گوندی Harauti هریانوی Ho کانگری خاندیشی Khortha کومائونی Kurukh Lambadi ماگهی Malvi مارواری Mewari Mundari Nimadi راجستانی سادری Surjapuri تولو Wagdi Varhadi ۱۰۰٬۰۰۰ – ۱ میلیون گویشور Adi Angami Ao Dimasa هالبی Karbi Kharia Kodava Kolami کنیاک Korku Koya Kui Kuvi Ladakhi Lotha Malto Mishing Nishi Phom Rabha Sema Sora Tangkhul Thadou