رومن یاکوبسن
زادهٔ	۱۱ اکتبر ۱۸۹۶ مسکو، امپراتوری روسیه
درگذشت	۱۸ ژوئیهٔ ۱۹۸۲ (۸۵ سال) کمبریج، ماساچوست
محل تحصیل	Lazarev Institute of Oriental Languages دانشگاه دولتی مسکو
همسر(ها)	Svatava Pirkova
مکتب	Moscow linguistic circle مکتب زبان‌شناسی پراگ
علایق اصلی	زبان‌شناسی
ایده‌های چشمگیر	Jakobson's functions of language
تأثیرگرفته از فردینان دو سوسور، نیکولای تروبتسکوی
تأثیرگذار بر کلود لوی-استروس، رولان بارت، ژوزف گرینبرگ، Nicolas Ruwet, Friedemann Schulz von Thun, Michael Silverstein, دل هایمز، ژاک لاکان، جورجو آگامبن، پل ریکور، موریس هله، میشل فوکو، نوآم چامسکی

رومن یاکوبسن (زاده ۱۱ اکتبر ۱۸۹۶ – درگذشته ۱۸ ژوئیه ۱۹۸۲) زبان‌شناس روسی و نظریه‌پرداز ادبی بود. او یکی از بنیان‌گذاران مکتب زبان‌شناسی پراگ است.

او ابتدا در روسیه فعالیت می‌کرد. پس از انقلاب روسیه به پراگ رفت و در مکتب زبان‌شناسی پراگ به فعالیت‌های خود ادامه داد. با شروع جنگ جهانی دوم، ابتدا به کپنهاگ و سپس به آمریکا رفت و به تدریس در دانشگاه هاروارد و مؤسسه فناوری ماساچوست پرداخت. او در سال ۱۹۸۲ در آمریکا درگذشت.^[۱]

او در پژوهش‌های زبان‌شناختی خود، کاملاً چندبعدی عمل می‌کرد و جنبه‌های مختلف مطالعه زبان را مد نظر قرار می‌داد.^[۲]

او مقالاتی راجع به زبان‌آموزی کودک، ترتیب یادگیری مفاهیم زبانی و مراحل فراگیری همخوان‌ها و واکه‌ها و زبان‌پریشی دارد و بنابراین یکی از پیشگامان علم روان‌شناسی زبان به حساب می‌آید. او با استفاده از مفهوم نشان‌داری توانست آن دسته از مقوله‌های زبانی را که کودکان در مراحل اولیه یادگیری می‌آموزند و در صورت وقوع زبان‌پریشی، دیرتر از دست می‌روند، مشخص کند. او این مقوله‌ها را بی‌نشان و سایر مقوله‌های زبانی را که دیرتر آموخته می‌شوند و در زبان‌پریشی زودتر از دست می‌روند، نشان‌دار می‌داند.^[۳]

پژوهش‌های او در آواشناسی و واج‌شناسی عبارتند از:^[۳]

• مشخصه‌های دو ارزشی در مقابل مشخصه‌های غیر دو ارزشی
• «اصل یک‌دهان» که بر اساس آن می‌توان همخوان‌ها و واکه‌ها را بر اساس مشخصه‌های یکسان توصیف کرد.
• به خدمت گرفتن مشخصه‌های آوایی صوتی (آکوستیکی) در توصیف واج‌ها و تبیین‌های واجی: یاکوبسن نشان داد که گاهی استناد به مشخصه‌های آکوستیکی در توصیف‌های آوایی و واجی اجتناب‌ناپذیر است و آواشناسی تولیدی به تنهایی نمی‌تواند توجیه‌کننده قواعد آوایی و واجی باشد.
• مشخصه‌های آوایی همگانی/جهانی شامل ۱۲ مشخصه ممیز: بیشتر این مشخصه‌ها در رویکردهای معاصر به مطالعه واج‌شناسی از قبیل واج‌شناسی زایشی، واج‌شناسی خودواحد و نظریه بهینگی همچنان مورد استفاده قرار می‌گیرند.

او در حوزه تغییرات تاریخی زبان‌ها از غایت‌مندی تغییرات زبانی، یعنی تغییرات هدفمند و جهت‌دار در زبان، به جای تغییرات بی‌هدف و تصادفی سخن می‌گوید، به این معنا که تغییرات زبانی، تغییرات منفرد و بی‌ربط محسوب نمی‌شوند و همه تغییرات در راستای رسیدن به یک هدف پیش می‌روند؛ مثلاً از نظر رده‌شناسی مبتنی بر ساخت‌واژه، فارسی باستان، یک زبان پیوندی محسوب می‌شود، در حالی که فارسی امروز، زبانی تحلیلی است، یعنی زبانی که صورت واژه‌ها تغییر نمی‌کند و نقش‌های دستوری به وسیله حرف اضافه نماینده می‌شوند. به این اعتبار می‌توان گفت همه تغییرات به سمت یک هدف نهایی بوده و آن اینکه یک زبان پیوندی به یک زبان تحلیلی یا زبان گسسته تبدیل شود.^[۳]

او در مطالعه روابط زبان‌شناسی و ادبیات، به بررسی سبک‌شناسی و مفاهیم استعاره و مجاز می‌پردازد و مفاهیم به کار رفته در مطالعات ادبی را از دید زبان‌شناختی تبیین می‌کند. او در یکی از نوشته‌های خود چنین می‌گوید:^[۴]

زبان‌شناسی که گوش خود را به روی نقش شعری و شاعرانه زبان بسته است و ادیبی که نسبت به مسائل زبان‌شناختی بی‌تفاوت است و با روش‌های زبان‌شناختی ناآشناست، هر دو به یک میزان آشکارا دچار واپس‌گرایی هستند.

او به ازای شش عامل زبانی «شنونده»، «گوینده»، «بافت»، «پیام»، «تماس» و «رمز»، به ترتیب نقش‌های زبانی «ترغیبی»، «عاطفی»، «ارجاعی»، «شعری»، «همدلی» و «فرازبانی» را پیشنهاد می‌کند.^[۵]

• مکتب پراگ
• آندره مارتینه
• نیکولای تروبتسکوی
• ویلم ماتسیوس
• آنتون مارتی
• لوئی یلمسلف

• ویکی‌پدیای انگلیسی
• دبیرمقدم، محمد (۱۳۸۸) «معرفی و نقد کتاب مکاتب زبان‌شناسی نوین در غرب»، مجله دستور، شماره پنجم، صفحات ۱۸۰ تا ۲۰۶
• سورن، پیتر (۱۳۸۸) «مکاتب زبان‌شناسی نوین در غرب»، ترجمه علی‌محمد حق‌شناس، تهران: انتشارات سمت

مجموعه‌ای از گفتاوردهای مربوط به رومن یاکوبسن در ویکی‌گفتاورد موجود است.

ن ب و مطالعات ارتباطات
موضوعات و اصطلاحات	ارتباطات زیستی سخن‌پراکنی ارتباط ارتباطات با واسطه کامپیوتر گفتگو تاریخ ارتباطات اطلاعات ارتباطات بینافرهنگی / ارتباطات بینافردی / ارتباطات درون‌فردی رسانه گروهی معنا (فلسفه زبان) بوم‌شناسی رسانه‌ها فراارتباطات مدل‌های ارتباطی رسانه‌های جدید ارتباط غیرکلامی پروپاگاندا خواندن گفتار نماد مخابرات نظریه متن و گفتمان نوشتن
زیرشاخه‌ها	طراحی ارتباطات علوم ارتباطات نظریه ارتباطات ارتباطات بحران ارتباطات میان‌فرهنگی ارتباطات توسعه تحلیل گفتمان ارتباطات زیست‌محیطی ارتباطات سلامت ارتباطات بین‌المللی ارتباط جمعی مطالعات رسانه‌ای ارتباطات فرامرزی باواسطه ارتباطات سازمانی ارتباطات سیاسی مدیریت ریسک ارتباطات دربارهٔ علم ارتباطات فنی ارتباط دیداری
زمینه‌های مرتبط	تحلیل مکالمه نظریه انتقادی مطالعات فرهنگی بلاغت دیجیتال نقد فیلم تفسیر میراث روزنامه‌نگاری عکاسی خبری زبان‌شناسی فلسفه زبان علم سیاست کاربردشناسی روابط عمومی بلاغت نشانه‌شناسی زبان‌شناسی اجتماعی جامعه‌شناسی فرهنگ تئاتر
پژوهشگران	تئودور آدورنو رولان بارت گرگوری بیتسون والتر بنیامین کنت بورک مانوئل کاستلز نوآم چامسکی رابرت کریگ فیشر فلاسر جرج گربنر اروینگ گافمن یورگن هابرماس ماکس هورکهایمر آلدوس هاکسلی هارولد اینیس رومن یاکوبسن جانیس وندل جانسون کینکاید اندرو بی. لیپمن نیکلاس لومان هربرت مارکوزه مارشال مک‌لوهان جورج هربرت مید نیک مورگان والتر جی. اونگ ونس پکارد چارلز سندرز پرس نیل پستمن نورا کروز کبرال آی.ای. ریچاردز اورت راجرز ویلبر شرام دانیل لرنر جیمز تنکارد دبورا تنن ماکس ورتایمر
رده سازمان‌ها پژوهشگران

داده‌های کتابخانه‌ای
عمومی	ISNI 1 ویاف 1 ورلدکت (از طریق ویاف)
کتابخانه‌های ملی	نروژ شیلی اسپانیا فرانسه (داده‌ها) کاتالونیا آلمان ایتالیا اسرائیل ایالات متحده آمریکا لتونی ژاپن جمهوری چک استرالیا یونان 2 کره کرواسی هلند لهستان روسیه 2 سوئد واتیکان
واژه‌نامه‌های زندگی‌نامه‌ای	آلمان
پایگاه‌های دادهٔ علمی	ساینی (ژاپن) 2 پروژهٔ تبارشناسی ریاضیات
سایر	کاربرد چندوجهی اصطلاحات موضوعی ریرو (سوئیس) 1 شبکه‌های اجتماعی و محتوای بایگانی شونده سوداک (فرانسه) 1 تروو (استرالیا) 1