Varsovia
| Varsovia Warszawa | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| barruti-hiria | |||||||||||
 | |||||||||||
| |||||||||||
| Administrazioa | |||||||||||
| Herrialdea |  Polonia | ||||||||||
| Probintzia | Mazovia | ||||||||||
| Konterria | Varsovia | ||||||||||
| Alkatea | Hanna Gronkiewicz-Waltz | ||||||||||
| Izen ofiziala | ⓘ | ||||||||||
| Jatorrizko izena | Warszawa | ||||||||||
| Posta kodea | 00-000 | ||||||||||
| Geografia | |||||||||||
| Koordenatuak | 52°13′48″N 21°00′40″E / 52.23°N 21.0111°E | ||||||||||
 | |||||||||||
 | |||||||||||
| Azalera | 517,24 km² | ||||||||||
| Altuera | 97 | ||||||||||
| Mugakideak | Varsovia Mendebaldea barrutia, Pruszków barrutia, Piaseczno barrutia, Otwock barrutia, Mińsk barrutia, Wołomin barrutia eta Legionowo barrutia | ||||||||||
| Demografia | |||||||||||
| Biztanleria | 1.860.281 (2021eko martxoaren 31) 69.623 (2019) | ||||||||||
| |||||||||||
| Dentsitatea | 3.317 bizt/km² | ||||||||||
| Informazio gehigarria | |||||||||||
| Sorrera | XIII. mendea | ||||||||||
| Telefono aurrizkia | 22 | ||||||||||
| Ordu eremua | UTC+01:00 eta UTC+02:00 | ||||||||||
| Hiri senidetuak | Berlin, Haga, Taipei, Düsseldorf, Hamamatsu, Île-de-France, Toronto, Istanbul, Tel Aviv, Harbin, Kiev, Saint-Étienne, Chicago, Seul, Rio de Janeiro, Grozny, Vilnius, Hanoi, Viena, Astana, Riga, Budapest, Oslo, Kharkiv, Zagreb, Sofia, Buenos Aires, Atenas, Madril, San Diego, Lviv, Solna, Odesa, Coventry eta Tbilisi | ||||||||||
| Matrikula | WA, WB, WD, WE, WF, WH, WI, WJ, WK, WN, WT, WU, WW...A/C/E/X/Y, WW...F/G/H/J/W, WW...K/L/M/N/P/R/S/U/V, WX...Y, WX, WY | ||||||||||
| Hizkuntza ofiziala | poloniera | ||||||||||
| http://um.warszawa.pl | |||||||||||
Varsovia[1] (polonieraz: Warszawa, [varˈʂava] ahoskatua) Poloniako hiriburu eta hiri nagusia da. Errepublikako presidentearen, parlamentuaren eta beste autoritate zentralen egoitza da. Poloniako erdialdean, Vistula ibaiaren ertzean dago, Itsaso Baltikotik 360 kilometrora eta Karpatoetatik 300 kilometrora. 2009ko ekainan 1.711.466 biztanle zituen. Varsovia Europar Batasunako 9. hiririk jendetsuena da.
Historia
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- 1596an Sigismundo III.a Vasa erregeak Poloniako erresumaren hiriburua, eta Polonia-Lituania Mankomunitatearena, Krakoviatik Varsoviara aldatu zuen.
- Bigarren Mundu Gerra baino lehen Varsoviako komunitate judua Europako handiena zen: 350.000 lagun, hiriko populazio osoaren %30. Naziak 1939ko irailaren 29an sartu ziren Varsovian. 1940 urrian Varsoviako ghettoa eratu zuten eta bertan hiriko eta inguruko herrietako judu guztiak sarrarazi zituzten, 400.000 lagun 3,5 km2an. 1942ko uztailerako, gosez eta eritasunez, 83.000 judu hil ziren[2]. Beste asko, 265.000 inguru, Treblinkako sarraski-esparrura eraman zituzten hiltzera[3].
- 1945eko urtarrilaren 17an Sobietarrek hiria askatu zuten naziengandik.
Klima
[aldatu | aldatu iturburu kodea]  Datu klimatikoak (Varsovia) 
| |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Hila | Urt | Ots | Mar | Api | Mai | Eka | Uzt | Abu | Ira | Urr | Aza | Abe | Urtekoa |
| Erregistraturiko tenperatura maximoa (°C) | 12.5 | 15.9 | 23.3 | 29.1 | 32.7 | 34.8 | 36.0 | 36.4 | 33.0 | 26.1 | 19.3 | 16.1 | 36.4 |
| Batez besteko tenperatura maximoa (°C) | 0.1 | 0.9 | 4.7 | 12.2 | 19.4 | 21.7 | 23.8 | 23.0 | 18.3 | 12.9 | 5.0 | 2.1 | 12.0 |
| Batez besteko tenperatura (ºC) | −3.0 | −2.3 | 1.7 | 8.2 | 14.0 | 17.6 | 19.3 | 18.3 | 14.0 | 8.2 | 2.9 | −0.5 | 8.2 |
| Batez besteko tenperatura minimoa (°C) | −6.1 | −5.5 | −1.3 | 4.2 | 8.6 | 13.5 | 14.8 | 13.6 | 9.7 | 3.5 | 0.8 | −3.1 | 4.4 |
| Erregistraturiko tenperatura minimoa (°C) | −30.7 | −30.4 | −23.5 | −10.1 | −3.6 | 0.3 | 4.2 | 2.0 | −4.7 | −9.0 | −18.2 | −27.4 | −30.7 |
| Pilatutako prezipitazioa (mm) | 21 | 25 | 24 | 33 | 44 | 62 | 73 | 63 | 42 | 37 | 38 | 33 | 495 |
| Prezipitazio egunak (≥ 1 mm) | 15 | 14 | 13 | 12 | 12 | 13 | 13 | 12 | 12 | 13 | 14 | 16 | 159 |
| Eguzki orduak | 43 | 59 | 115 | 150 | 211 | 237 | 226 | 214 | 153 | 99 | 39 | 25 | 1571 |
| Hezetasuna (%) | 81 | 82 | 78 | 71 | 67 | 68 | 72 | 74 | 75 | 77 | 80 | 86 | 76 |
| Iturria: [4] | |||||||||||||
Barrutiak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]| Barrutia | Biztanleria | Azalera (km2) |
|---|---|---|
| Mokotów | 220.682 | 35,4 |
| Praga Południe | 178.665 | 22,4 |
| Ursynów | 145.938 | km2 |
| Wola | 137.519 | 19,26 |
| Bielany | 132.683 | 32,3 |
| Targówek | 123.278 | 24,37 |
| Śródmieście | 122.646 | 15,57 |
| Bemowo | 115.873 | 24,95 |
| Białołęka | 96.588 | 73,04 |
| Ochota | 84.990 | 9,7 |
| Wawer | 69.896 | 79,71 |
| Praga Północ | 69.510 | 11,4 |
| Ursus | 53.755 | 9,35 |
| Żoliborz | 48.342 | 8,5 |
| Włochy | 38.075 | 28,63 |
| Wilanów | 23.960 | 36,73 |
| Rembertów | 23.280 | 19,30 |
| Wesoła | 22.811 | 22,6 |
| Guztira | 1.708.491 | 521,81 |
Musika
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- Varsoviako Orkestra Filarmonikoa.
Varsoviatar ezagunak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- Hugo Kołłątaj (1750-1812), politikari eta filosofoa.
- Stanisław Staszic (1755-1826), idazlea.
- Fryderyk Chopin (1810-1849), musikagilea.
- Bolesław Prus (1847-1912), idazlea.
- Władysław Reymont (1867-1925), idazlea.
- Maria Skłodowska-Curie (1867-1934), fisikari eta kimikaria.
- Kazimierz Funk (1884-1967), biokimikaria.
- Stanisław Ignacy Witkiewicz (1885-1939), idazlea.
- Władysław Tatarkiewicz (1886-1980), filosofoa.
- Tadeusz Kotarbiński (1886-1981), filosofoa.
- Julian Tuwim (1894-1953), poeta.
- Witold Gombrowicz (1904-1969), idazlea.
- Maria Krüger (1904-1999), idazle eta kazetaria.
- Lidia Zamenhof (1904-1942), idazle eta itzultzailea.
- Konstanty Ildefons Gałczyński (1905-1953), poeta.
- Stefan Kisielewski (1911-1991), idazlea.
- Władysław Szpilman (1911-2000), piano jolea.
- Ryszard Kukliński (1930-2004), espioi eta militarra.
- Jacek Kaczmarski (1957-2004), abeslaria.
Herri eta hiri senidetuak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Varsovia ondorengo herri eta hiriekin senidetuta dago:
|
Erreferentziak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- ↑ Euskaltzaindia. 38. araua: Munduko estatu-izenak, herritarren izenak, hizkuntza ofizialak eta hiriburuak. .
- ↑ Warsaw, United States Holocaust Memorial Museum
- ↑ Warsaw Ghetto Uprising, United States Holocaust Memorial Museum
- ↑ Meteorologia eta Uraren Kudeaketa Institutua
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y (Polonieraz) Warszawa. (Noiz kontsultatua: 2018-08-26).
- ↑ (Ingelesez) Sister Cities International. (Noiz kontsultatua: 2018-07-29).
- ↑ (Gaztelaniaz) Portal web del Ayuntamiento de Madrid. (Noiz kontsultatua: 2018-07-29).
- ↑ (Ingelesez) Official Portal of the City Government. (Noiz kontsultatua: 2018-08-28).
- ↑ (Ingelesez) Taipei City Council. (Noiz kontsultatua: 2018-07-28).
Ikus, gainera
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- Varsovia Chopin aireportua
- Varsoviako Dukerri Handia
- Varsoviako ghettoa
- Varsoviako Ituna
- Varsoviako metroa
Kanpo estekak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]
{Poloniako hiriburu historikoak))
|
|
Gizateriaren Ondarea Polonian |
|
|---|---|---|
|
Auschwitz-Birkenau • Bakearen elizak (Jawor eta Świdnica) • Białowieża basoa 1 • Krakoviako hirigune historikoa • Kalwaria Zebrzydowska • Malborkeko gaztelu teutonikoa • Mendeurrenaren Aretoa (Wrocław) • Muzakowski parkea 2 • Polonia Txikiko egurrezko elizak • Toruńgo Erdi Aroko hirigunea • Varsoviako hirigune historikoa • Wieliczkako eta Bochniako gatz meatzeak • Zamośćeko hirigune historikoa Oharrak: 1Bielorrusiarekin batera · 2Alemaniarekin batera | ||
Text is available under the CC BY-SA 4.0 license; additional terms may apply.
Images, videos and audio are available under their respective licenses.
Cover photo is available under {{::mainImage.info.license.name || 'Unknown'}} license.
Cover photo is available under {{::mainImage.info.license.name || 'Unknown'}} license.
Credit:
(see original file).
