Заходні Буг
укр. Західний Буг, польск. Bug
Буг ля горада Уладава
Характарыстыка
Даўжыня	772 км
Басейн	39 420 км²
Расход вады	110 м³/с
Вадацёк
Выток	Падольскае ўзвышша
• Каардынаты	49°53′34″ пн. ш. 25°01′00″ у. д.HGЯO
Вусце	Нараў
• Каардынаты	52°30′24″ пн. ш. 21°05′04″ у. д.HGЯO
Размяшчэнне
Водная сістэма	Нараў → Вісла → Гданьская бухта
Краіны	Украіна  Беларусь  Польшча
вусце
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Заходні Буг, Буг (укр.: Захiдний Буг, польск.: Bug) — рака ва Украіне, Беларусі і Польшчы, левы прыток Нарава. Даўжыня — 772 км, у межах Беларусі — 154 км. Вадазбор — 39,4 тыс. км², у межах Беларусі — 10,4 тыс. км². Сярэднегадавы расход вады на мяжы Беларусі з Украінай складае каля 50 м³/с, пры выхадзе за мяжу краіны — 100 м³/с, каля г. Вышкаў (Польшча) — 127 м³/с. Сярэдні нахіл воднай паверхні — 0,3 ‰.

Назва

Тадэвуш Лер-Сплавінскі катэгарычна размяжоўвае назвы Заходні Буг (польск.: Bug) і Паўднёвы Буг (польск.: Boh), лічачы іх этымалагічна рознымі. Ён звязвае Паўднёвы Буг з бег «цячэнне» і нямецкім Bach — «ручай», прыводзіць «багно», «балота». Назву Заходняга Буга ён лічыць балта-славянскай, прыцягваючы сюды ж Дарагабуж і інш., выводзячы з магчымай асновы boug — «адхіляюся, выгінаюся». Адсутнасць здавальняючай этымалогіі адкрыла прастору для беспадстаўных здагадак. А. Брукнер адрадзіў наіўную сярэдневяковую этымалогію з гоцкага «пярсцёнак», А. Пагодзін звязаў з літоўскім bangus «страшэнны» , Ю. Сташэўскі — з лацінскім fugio «бягу» і г. д. У В. А. Жучкевіча: «Значэнне асновы, магчыма, „выгіб, выгін ракі“, блізкае да „лукі“ . Відаць, тая ж аснова ў дацкай і нямецкай buchtig — „звiлiсты“». А. М. Трубачоў дае такое тлумачэнне: «Буг, стар.-руск. Богъ. Гэта назва Паўднёвага Буга не мае адзінай этымалогіі. Пар. меркаванне аб ір. паходжанні ў сувязі з данскім гідронімам Багучар». П. Д. Цімашэнка гаворыць, што ў басейне р. Буг звычайна гэтую назву вымаўляюць як Бог, бо ў мінулым узнікала асацыяцыя з міфалагічнай істотай, і ўвогуле рэкі ўспрымаліся нашымі продкамі як паняцці адушаўлёныя, персаніфікаваныя. В. А. Ніканаў, падсумоўваючы розныя этымалагічныя версіі, прыходзіць да высновы, што «паходжанне назвы застаецца няясным»^[1].

Гідраграфія

Пачынаецца на заходніх схілах Падольскага ўзвышша каля в. Вэрхабуж Львоўскай вобласці Украіны, упадае ў Загжынскае вадасховішча на рацэ Нараў у Польшчы.

Паўднёвая частка вадазбору на Падольскім узвышшы, заходняя — у межах Люблінскага ўзвышша. Сярэдняе цячэнне праходзіць па Брэсцкім Палессі і Прыбужскай раўніне. Паўночная частка вадазбору на Мазавецка-Падляскай нізіне. Грунты пясчаныя, супясчаныя, у верхняй частцы і на ўзвышшах сугліністыя. Шмат азёр, найбольшыя Свіцязь, Пулямецкае, Лукі (Украіна), Арэхаўскае і Олтушскае (Беларусь).

У верхнім цячэнні (да ўпадзення ракі Уладаўка) даліна выразная, шырынёй 1 км, месцамі 2—3 км. Пойма вузкая, перарывістая, часта парэзаная старыцамі. Рэчышча звілістае, шырыня ракі ў межань ад 5—10 да 40—50 м. У сярэднім цячэнні (да ўпадзення ракі Мухавец) Буг выходзіць на раўніну. Даліна шырынёй 3—4 км. Пойма нізкая, шырокая, часта зліваецца з прылеглай мясцовасцю. Шырыня ракі 50—75 м. На ніжнім участку даліна выразная, шырыня 1—1,5 км. Пойма вузкая, часта перарывістая. Шырыня ракі на асобных участках дасягае 200—300 м. У наваколлі Мельніка даліна перасякае пояс напорных марэн сожскага зледзянення, адкуль ледавіковыя воды некалі накіроўваліся на ўсход^[2].

На веснавы перыяд прыпадае 30-35 %, летне-асенні 45-50 % гадавога сцёку. Веснавое разводдзе (працягласць 1—2 месяцы) звычайна ў пачатку сакавіка, найбольшы ўзровень разводдзя ад 3 м да 6 м. У верхнім цячэнні ракі паводкі часам перавышаюць разводдзе. Летам і ўвосень назіраюцца дажджавыя паводкі, зімой мяшаныя (ад раставання снегу пры адлігах і ад дажджоў). Межань кароткая, перарывістая. Замярзае ў канцы снежня, лёд трымаецца да 2-й паловы сакавіка. Сярэднегадавы расход вады на мяжы Украіны з Беларуссю каля 50 м³/с, пры выхадзе за межы Беларусі 100 м³/с, каля г. Вышкаў (Польшча) 127 м³/с.

Суднаходства ў ніжнім цячэнні. Заходні Буг праз раку Мухавец, Дняпроўска-Бугскі канал і раку Піну злучаны з Прыпяццю, а праз Нараў, яго прыток Бебжу, Нету і Аўгустоўскі канал — з ракой Чорная Ганча, прытокам Нёмана).

Асноўныя прытокі

Справа: Луг, Капаеўка, Мухавец, Лясная, Пульва, Нурэц, Брок.

Злева: Полтва, Салокія, Букава, Гужва, Угерка, Кшна, Лівец.

На рацэ

Буг з’яўляецца мяжой Польшчы з Украінай і Беларуссю. З 1 мая 2004 г. з’яўляецца ўсходняй мяжой Еўрапейскага Саюза. Памежныя пераходы на мяжы Беларусі і Польшчы: Клейнікі—Кукурыкі, Брэст—Цярэспаль, Дамачава—Славатычы, Тамашоўка—Уладава; на мяжы Украіны і Польшчы: Любамль—Хэлм, Усцілуг—Хрэбешаў.

На рацэ знаходзяцца гарады: Буск, Каменка-Бугская, Сасноўка, Чэрванаград, Сокаль, Усцілуг, Брэст (порт), Уладава, Цярэспаль, Драгічын, Вышкаў.

Галерэя

• 
  у ваколіцах Уладавы
• 
  у Драгічыне
• 
  у ваколіцах Драгічына
• 
  від на раку з драгічынскай Замкавай гары
• 
  каля Вышкава
• 
  каля Нура
• 
  у ваколіцах Волі Угрускай
• 
  у ваколіцах Горнай Малкіні
• 
  у Магільніцы
• 
  Надбужскі краявід

Зноскі

Літаратура

• Ресурсы поверхностных вод СССР. Описание рек и озёр и расчёты основных характеристик их режима. Т. 5. Белоруссия и Верхнее Поднепровье. Ч. 1–2. – Л., 1971.
• Дрозд В. В. Буг, Заходні Буг // Энцыклапедыя прыроды Беларусі. У 5-і т. Т. 1. Ааліты — Гасцінец / Рэдкал. І. П. Шамякін (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БелСЭ імя Петруся Броўкі, 1983. — С. 345. — 575 с., іл. — 10 000 экз.
• Захо́дні Буг, Буг // Блакітная кніга Беларусі : Энцыклапедыя / рэдкал.: Н. А. Дзісько і інш. — Мн.: БелЭн, 1994. — С. 176. — 415 с. — 10 000 экз. — ISBN 5-85700-133-1.
• Государственный водный кадастр: Водные ресурсы, их использование и качество вод (за 2004 год). — Мн.: Министерство природных ресурсов и охраны окружающей среды, 2005. — 135 с.
• Забокрицкая М. Р., Хильчевский В. К., Манченко А. П. Гидроэкологическое состояние бассейна Западного Буга на территории Украины. — Киев: Ника-центр, 2006. — 184 с.