Рэспубліка Беларусь у сірыйскім канфлікце падтрымлівае бок урада Башара Асада. Дзяржава аказвае ўладам розную дапамогу, пачынаючы ад дыпламатычнай і гуманітарнай, заканчваючы пастаўкамі ўзбраенняў. Пасля пачатку ў 2015 годзе ваеннай аперацыі Расіі ў СМІ перыядычна ўздымалася пытанне аб магчымасці задзейнічання беларускіх узброеных сіл. Кіраўніцтва краіны, у тым ліку прэзідэнт Аляксандр Лукашэнка, адмаўляе любыя заявы аб планах па адпраўцы сваіх вайскоўцаў у Сірыю. Тым не менш асобныя грамадзяне і ўраджэнцы Беларусі ў шэрагах УС РФ, ПВК «Вагнер» і ўзброенай апазіцыі прынялі ўдзел у канфлікце.

З самых першых дзён канфлікту Беларусь актыўна падтрымлівала дзеючы сірыйскі рэжым^[2]. Асабліва ярка гэта выяўлялася на пляцоўцы ААН^[3].

У лістападзе 2014 года рэспубліка выступіла супраць прыняцця трэцім камітэтам Генеральнай Асамблеі рэзалюцыі, якая ўскладала віну на афіцыйны Дамаск за грубыя парушэнні правоў чалавека ў ходзе баявых дзеянняў. Гэтак жа краіна галасавала і ў снежні 2016 года па рэзалюцыі аб расследаванні ваенных злачынстваў у Сірыі^[3]. У снежні 2017 года яна прагаласавала супраць рэзалюцыі Генасамблеі A/RES/72/191 аб палажэнне ў галіне правоў чалавека^[4].

На думку палітычнага аглядальніка Аляксандра Шпакоўскага, беларускае кіраўніцтва лічыць, што падобныя абвінавачванні сумніўны і аднабокі. Нібыта ўлічваліся доказы злачынстваў выключна супраць урадавых сіл, а факты супраць паўстанцаў ігнараваліся. Шпакоўскі тлумачыў такую пазіцыю Беларусі па канфлікце не толькі ідэйна-палітычнымі матывамі або станам саюза з Расіяй, але таксама асабістым знаёмствам і ўзаемнай сімпатыяй Лукашэнка і Асада^[3].

У красавіку 2018 года Міністэрства замежных спраў Рэспублікі Беларусь асудзіла ракетныя ўдары заходніх краін па Сірыі. У заяве, апублікаванай на Facebook, гаварылася, што тым самым сітуацыя ў краіне фактычна ператвараецца ў міждзяржаўны ўзброены канфлікт. Беларусь заклікала «ўсе залучаныя бакі неадкладна спыніць прымяненне ваеннай сілы і шукаць шляхі ўрэгулявання канфліктаў мірнымі сродкамі і за сталом перамоваў»^[5].

Дыпламатычныя намаганні беларускага боку былі высока ацэнены ў Дамаску. Так, напрыклад, у 2015 годзе ў інтэрв’ю тэлеканалу АНТ сірыйскі лідар Башар Асад заявіў, што «Беларусь разам з Расіяй з’яўляецца асноўным гульцом на міжнароднай арэне ў дачыненні да той вайны, якая вядзецца супраць Сірыі»^[3].

У сакавіку 2015 года Аляксандр Лукашэнка падпісаў распараджэнне аб аказанні гуманітарнай дапамогі краіне. З тых часоў беларускім пасольствам у Сірыі неаднаразова праводзіліся гуманітарныя акцыі. Сярод такіх — мерапрыемства ў горадзе Алепа ў верасні 2016 года, калі беларускія дыпламаты сумесна з расійскім Цэнтрам па прымірэнні перадалі для патрэб арганізацый аховы здароўя і адукацыі парадку 23 тоны гуманітарных грузаў (харчаванне — 12,5 тоны, рэчавую маёмасць — 4,3 тоны, медыцынскае маёмасць і медыкаменты — 6,2 тоны)^[3].

У снежні 2018 года краіна аказала дапамогу Сірыі на агульную суму каля 989 тысяч беларускіх рублёў (каля 460 тысяч долараў). Гэта, у прыватнасці, два самазвала і аўтобус МАЗ, трэнажоры, адзенне, абутак, мэбля, лекі, сухое цэльнае малако, школьныя прыналежнасці. У сакавіку 2019 года ў сірыйскі порт Латакія на Міжземным моры з Беларусі, дастаўлены гуманітарны груз, у тым ліку кампрэсарныя ўстаноўкі, дызель-генератары, інструменты для разборкі завалаў, а таксама школьныя прыналежнасці, парты, дзіцячыя адзенне і абутак. Савет Міністраў Рэспублікі Беларусь пастановай №190 ад 2 красавіка 2021 года распарадзіўся аказаць Сірыі гуманітарную дапамогу на агульную суму 1,08 млн рублёў^[6].

Усяго за 2015—2021 гады былі перададзены чатыры партыі гуманітарнай дапамогі^[7].

Варта таксама згадаць распараджэнне Лукашэнка, якое было падпісанае ў маі 2017-га і прадугледжвала выдзяленне грашовых сродкаў для арганізацыі адпачынку і аздараўлення ў Беларусі 80 сірыйскіх дзяцей^[3]. У далейшым гэтая праграма была падоўжана. Да 2021 года больш за 1000 дзяцей з Сірыі змаглі адпачыць у рэспубліцы^[7].

На працягу канфлікту Узброеныя сілы Сірыі атрымлівалі ад Беларусі комплексы СПА, стралковую і артылерыйскую зброю, а таксама боепрыпасы да іх. У жніўні 2019 года на сірыйскія МіГ-29 усталяваны беларускія бартавыя комплексы абароны «Талісман»^[8].

Асобна варта адзначыць пастаўкі комплексаў РЭБ серыі «Навальніца» вытворчасці канструктарскага бюро «Радар». Упершыню інфармацыя аб з’яўленні гэтай распрацоўкі ў Сірыі з’явілася яшчэ вясной 2018 годзе. Нібыта комплексы выкарыстоўваліся супраць амерыканскіх дронаў^[9]. У жніўні 2020 года, па паведамленні Пентагона, у небе над заходняй часткай правінцыі Ідліб былі адначасова страчаны адразу два ўдарна-разведвальных дрона MQ-9 Reaper («Жнец»), якія выляталі парай на баявое заданне з ракетамі AGM-114R9X на борце. Меркавана БПЛА ліквідаваны байцамі ўрадавай арміі, якія выкарыстоўвалі для гэтага беларускую сістэму РЭБ^[10].

У сродках масавай інфармацыі дыскусія аб магчымасці адпраўкі беларускіх вайскоўцаў у «гарачую кропку» пачалася пасля старту ваеннай аперацыі Расіі ў 2015 годзе. Расійскі журналіст Аляксей Арцахаў прапаноўваў прымусіць беларускага лідара Аляксандра Лукашэнка выконваць «саюзніцкія абавязанні» па АДКБ, каб той паслаў сваю армію ў дапамогу УС РФ^[11].

У пачатку ліпеня 2017 года спецпрадстаўнік расійскага прэзідэнта па сірыйскім урэгуляванні Аляксандр Лаўрэнцьеў заявіў, што Расія звярнулася да краін СНД, у тым ліку і да Беларусі, з прапановай разгледзець пытанне аб накіраванні міратворчага кантынгенту для маніторынгу ў зонах дээскалацыі ў Сірыі. Супадзенне гэтай заявы з канферэнцыяй начальнікаў генеральных штабоў дзяржаў-членаў ААН па пытаннях правядзення аперацый па падтрыманні міру 6—7 ліпеня ў Нью-Ёрку, у якой удзельнічаў начальнік Генеральнага штаба Узброеных Сіл Рэспублікі Беларусь генерал-маёр Алег Белаконеў, дало падставу для розных спекуляцый з нагоды магчымасці такога зыходу^[12].

У красавіку 2019 года ізраільскі ваенна-аналітычны партал Debka са спасылкай на «замежныя разведвальныя крыніцы» паведаміў пра гібель беларускіх, іранскіх і паўночнакарэйскіх ваенных спецыялістаў 13 красавіка падчас авіяналёту ізраільскіх ВПС на горад Масьяф. Па сцвярджэнні партала, замежнікі займаліся мадэрнізацыяй ракет наземнага базіравання для Сірыі і «Хезбалы»^[13].

У пачатку лютага 2021 года ініцыятыва BYPOL распаўсюдзіла інфармацыю, што беларускія ўлады збіраюць міратворчы кантынгент у 600 вайскоўцаў для адпраўкі ў Сірыю. Як гаварылася ў паведамленні, у Заходнім і Паўночна-Заходнім аператыўных камандаваннях ужо прыйшла дырэктыва аб адборы вайскоўцаў. У сувязі з гэтым, паводле звестак групы BYPOL, вайскоўцы пачалі масава звальняцца з Узброеных Сіл^[14].

Новая хваля дыскусій на гэтую тэму здарылася праз год, у лютым 2022 года. У расійскіх СМІ з’явілася сенсацыйная інфармацыя аб тым, што ўрад РФ ухваліў праект пагаднення аб размяшчэнні вайсковага кантынгенту Беларусі ў Сірыі. У распараджэнні, падпісаным прэм’ер-міністрам Міхаілам Мішусціным, поўны тэкст якога быў апублікаваны на афіцыйным партале прававой інфармацыі краіны, было напісана: «Ухваліць прадстаўлены Мінабароны РФ, узгоднены з МЗС і іншымі зацікаўленымі федэральнымі органамі выканаўчай улады, Вярхоўным судом, Следчым камітэтам і папярэдне прапрацаваны з беларускім бокам праект пагаднення паміж урадам РФ і ўрадам Беларусі аб супрацоўніцтве ў галіне аказання гуманітарнай дапамогі Сірыйскай Арабскай Рэспубліцы»^[15].

У дакуменце гаворыцца, што Мінск і Масква прынялі да ўвагі афіцыйнае запрашэнне прыняць удзел у місіі па аказанні гуманітарнай дапамогі на тэрыторыі Сірыі і, як было падкрэслена, беларускі вайсковы кантынгент колькасцю да 200 чалавек будзе прыцягвацца да выканання мерапрыемстваў «выключна ў гуманітарных мэтах па-за зонай баявых дзеянняў». Згодна з дакументам, планавалася, што беларускія ваенныя спецыялісты будуць размешчаны ў месцах дыслакацыі расійскай авіяцыйнай групы, а таксама будуць аператыўна падпарадкоўвацца расійскаму цэнтру па прымірэнні варагуючых бакоў і кантролі за перамяшчэннем бежанцаў, але пры гэтым заставацца пад камандаваннем упаўнаважанага органа беларускага боку^[15].

Міністэрства абароны Беларусі, МЗС і Дзяржаўны ваенна-прамысловы камітэт Рэспублікі Беларусь абвяргалі любую інфармацыю, звязаную з дадзенай тэмай. Асабліва гэта тычылася паведамленняў BYPOL^[14] і Debka^[13]. У лютым 2022-га прэзідэнт Аляксандр Лукашэнка падчас скандалу вакол дакумента, падпісанага Мішусціным, назваў гэта фэйкам. Аднак палітык абмовіўся, што некаторую колькасць гадоў таму Асад прасіў адправіць яго ў Сірыю медыкаў^[16].

Адным з першых, хто паставіў пад сумнеў магчымасць адпраўкі беларускіх вайскоўцаў у Сірыю стаў палітолаг Арсеній Сівіцкі, які ў ліпені 2017 года апублікаваў па гэтым пытанні свой артыкул. Ён паказаў некалькі прычын немагчымасці падобнага зыходу^[12].

Згодна беларускаму заканадаўству і палітычнай пазіцыі беларускага кіраўніцтва, узброеныя сілы могуць быць задзейнічаны за мяжой толькі ў тым выпадку, калі яны прымаюць удзел у міратворчай аперацыі, санкцыянаванай рэзалюцыяй Савета бяспекі ААН. Таксама, як адзначыў палітолаг, нягледзячы на тое, што Беларусь уваходзіць у розныя ваенна-палітычныя кааліцыі з Расіяй, межы адказнасці беларускага боку – заходні стратэгічны кірунак Саюзнай дзяржавы і толькі ў межах тэрыторыі Рэспублікі Беларусь. У дадатак урад палохае складаны клубок супярэчнасцяў розных сіл і праблем з дээскалацыяй^[12].

У 2021 годзе ў перспектыве ваеннай аперацыі Беларусі ў Сірыі засумняваўся і калумніст TUT.BY Дзяніс Буркоўскі. Ён у першую чаргу падвергнуў сумневу інфармацыю ад BYPOL. Для невялікай беларускай арміі, на яго думку, будзе вельмі праблематычна выставіць для замежнай місіі кантынгент у некалькі сотняў кантрактнікаў. Плюс да гэтага неабходна ажыццявіць дадатковую падрыхтоўку кадраў, паколькі гаворка ідзе пра «міратворчую» аперацыю^[17].

У лютым 2022 года з крытыкай падобнага роду паведамленняў выступіла міжнародная ініцыятыва iSANS. Як адзначыла арганізацыя, у дакуменце за подпісам Мішусціна згадваецца толькі запрашэнне, як мяркуецца, высланае рэжымам Башара Асада беларускаму боку, але ніяк не пагадненне або дагавор аб адпраўцы вайскоўцаў. iSANS выказала здагадку, што разгортванне ў Сірыі кантынгенту з Беларусі можа выклікаць неадназначную рэакцыю нават у прыхільнікаў Лукашэнка, які «неаднаразова абяцаў беларускім маці, што іх сынам ніколі не давядзецца ваяваць у трэціх краінах, адстойваючы чужыя інтарэсы». Таму наўрад-ці б улады рызыкнулі на такую авантуру^[15].

Па даных на 2021 год вядома пра 10 грамадзян і ураджэнцаў рэспублікі, якія ўдзельнічалі ў баявых дзеяннях у Сірыі. Чацвёра з іх загінулі.

Імя	Паходжанне	Статус	Заўвагі
Абу Сафія Беларусі (беларускае імя пры нараджэнні невядома)	невядома	супрацоўнік ПВК «Malhama Tactical» старшы сяржант 103-й гв. АПДБр (да Сірыі)	У снежні 2017 года забіты ў правінцыі Ідліб[18]. (гл. Баі за Ідліб)
Уладзімір Бекіш	г. Гродна	камандзір разведроты 5-й АТБр Сухапутных войскаў Расіі	19 чэрвеня 2016 загінуў у баі з сіламі ІДІЛ на дарозе з Ітрыі ў Эр-Раку[19]. (гл. Наступленне ад Ітрыі ў бок Ракі (2016))
Руслан Бабінін	г. Мінск	супрацоўнік ПВК «Вагнер»	[20]
Дзяніс Васільеў	г. Гродна	баец групоўкі «ІДІЛ»	1 снежня 2015 года загінуў у баі з курдскімі ўзброенымі фарміраваннямі на сірыйска-іракскай мяжы[21].
Аляксандр Вячэрнін	Віцебская вобласць	штурман ваенна-транспартнага самалёта Іл-20 ПКС Расіі	17 верасня 2018 года загінуў падчас крушэння самалёта, па памылцы збітага сірыйскімі СПА у 27 км на захад ад Баніяса[22]. (гл. Катастрофа Іл-20 у Сірыі)
Канстанцін Гірс	Віцебская вобласць	супрацоўнік ПВК «Вагнер»	[20]
Эдвард Давідаў	г. Брэст	супрацоўнік ПВК «Вагнер»	[20]
Сяргей Сазанаў	Гомельская вобласць	супрацоўнік ПВК «Вагнер»	[20]
Аляксандр Ступніцкі	Віцебская вобласць	супрацоўнік ПВК «Вагнер»	[20]
Вадзім Юшкевіч	Віцебская вобласць	супрацоўнік ПВК «Вагнер»	[20]

У ліпені 2018 года на брыфінгу Службы бяспекі Украіны згадвалася аб 11 грамадзянах рэспублікі, якія ў складзе расійскага «Вагнера» змагаліся ў Сірыі. Аднак названы імёны толькі шасцярых^[20]. Такім чынам, агульная колькасць беларусаў, што прайшлі праз сірыйскі канфлікт, можа дасягаць 15 чалавек.

У 2018 годзе ў матэрыяле Уладзіміра Шлыкава ў праграме «Вот так» на тэлеканале «Белсат» было агучана, што ісламісцкую ПВК «Malhama Tactical», звязаную з арганізацыяй «Хаят Тахрыр аш-Шам», узначаліў ураджэнец рэспублікі Абу Салман Беларусі (не блытаць з Абу Сафія Беларусі). Папярэдні кіраўнік, узбек Абу Рофік, перадаў свае паўнамоцтвы, але застаўся ў кампаніі^[18]. Як адзначыў расійскі журналіст і ваенны аглядальнік Алег Блохін у сваім Telegram-канале, Абу Салман Беларусі служыў у 103-й Віцебскай брыгадзе^[23].

Аднак у 2020 годзе ў адным з пастоў праекта «Д///ихад» заяўлялася, што Беларусі і Рофік — адзін і той жа чалавек, які хаваецца пад рознымі асобамі. Сапраўднае імя кіраўніка ПВК — Сухроб Балтабаеў. Нібыта на фотаздымках, як Беларусі, так і Рофік хаваюць свае твары за балаклавай, але ў поглядзе адгадваецца падабенства. У сваю чаргу адмін Telegram-канала «Reverse Side Of the Medal» (RSOTM), які спецыялізуецца на лакальных канфліктах, барацьбе з тэрарызмам і эксклюзівах ПВК «Вагнера», змог займець кантактныя даныя Беларусі, што апынуліся ідэнтычныя кантактам Рофіка^[24]. Аўтар таксама падаў аўдыёзапіс для параўнання галасоў абодвух^[25]. Тым не менш у 2021 RSOTM перагледзеў свае погляды, паколькі была выяўлена магіла Рофіка^[26]. Паводле Блохіна, ён загінуў яшчэ ў 2019 годзе^[23].

Пытанне аб суадносінах асоб беларуса Беларусі і ўзбека Рофіка яшчэ застаецца адкрытым.

• У жніўні 2013 года паўстанцкая групоўка «Фронт аль-Нусра» паланіла беларуску Святлану Маркіяновіч і яе малдаўскую сяброўку Карыну Кальца. Баевікі абвінавацілі іх у шпіянажы на «Хезбалу». Відэа з затрыманымі дзяўчатамі было апублікавана на YouTube. У верасні палонніцы здзейснілі ўцёкі. Яны вылезлі з вокнаў дома, спусціліся па канатах і схаваліся ў мячэці, імам якой не здаў уцекачоў. Затым дыпламаты вывезлі іх у Ліван, а адтуль вярнулі дадому^[27].

У перыяд 2012—2015 гг. Рэспубліка Беларусь актыўна вывозіла сваіх грамадзян з «гарачай кропкі». Значнае садзейнічанне эвакуацыі беларусаў аказалі улады Расіі і Украіны.

30 жніўня 2012 года сямёра беларусаў украінскім бортам вылецелі ў Кіеў разам з украінцамі, палякамі і сірыйцамі. Мерапрыемства па эвакуацыі праводзілася з удзелам МЗС, МНС, Мінабароны Украіны і яе авіякампаніямі. Акрамя таго, падтрымку аказала Міжнародная арганізацыя па міграцыі^[28].

Ноччу 9 верасня 2013 года борт МНС Расіі з пяццю грамадзянамі рэспублікі прызямліўся ў аэрапорце Дамадзедава. Паводле інфармацыі беларускага пасольства ў Сірыі, у краіне яшчэ заставаліся каля 85 грамадзян РБ^[29].

17 жніўня 2015 года расійскі бок вывез 54 сваіх суайчыннікаў, а таксама некалькіх грамадзян Сірыі, Украіны, Казахстана і Беларусі^[30]. 17 кастрычніка таго ж года яшчэ восем беларусаў вярнуліся ў рэспубліку на Іл-76 расійскага МНС^[31].

• Александр Шпаковский. Беларусь и Сирия: от дипломатии до военного сотрудничества Архівавана 27 кастрычніка 2018. // IMHOclub : портал. — 30 мая 2017.
• Арсений Сивицкий. Почему военные из Беларуси не отправятся в Сирию // Thinktanks.by : сайт белорусских исследований. — 19 июля 2017.
• О роли Беларуси в сирийском конфликте // iSANS : международная инициатива. — 8 февраля 2022.
  • Версія на англійскай мове
  • Версія на белорускай мове
  • Версія на рускай мове
• Гуманітарнае супрацоўніцтва Рэспублікі Беларусь і Сірыйскай Арабскай Рэспублікі // Афіцыйны сайт беларускага пасольства ў Дамаску.
  • Версія на англійскай мове
  • Версія на беларускай мове
  • Версія на рускай мове

Вайна ў Сірыі
Асноўныя ўдзельнікі	Урад Сірыі Сірыйская апазіцыя Курдскія сілы Ісламская дзяржава Групоўка расійскіх войск ПВК «Вагнер» Заходняя кааліцыя на чале з ЗША
Баявыя дзеянні	Пратэстныя акцыі Паўстанне ў Дэр’а (2011) Аблога Хомса (2011—2014) Аблога Тэль-Калаха (2011) Аблога Эр-Растана і Тэль-Бісы (2011) Ваенная аперацыя ў Джыср-эш-Шугуры (2011) Аблога Латакіі (2011) Бітва за Дамаск (2012—2018) Бітва за Алепа (2012—2016) Першая бітва за Ідліб Баі за Тафтаназ (2012) Бітва за Дэйр-эз-Зор (2012—2017) Баі за Эр-Раку (2013) Першая бітва за Кабані (2014—2015) Другая бітва за Кабані (2015) Бітва за Ідліб (2015) Бітва за Пальміру (2015) Наступленне ў паўночна-заходняй Сірыі (2015) Наступленне ў Латакіі (2015—2016) Бітва за Шэйх-Міскін (2015—2016) Наступленне на Ханасер (2016) Бітва за Эль-Кар’ятэйн (2016) Бітва за Пальміру (сакавік 2016) Канфлікт ва Усходняй Гуце (2016) Наступленне ад Ітрыі ў бок Ракі (2016) Баі за Эль-Хасаку (2016) Бітва за Пальміру (снежань 2016) Баі за Эс-Сухнэ (2017) Бітва за Эр-Раку (2017) Бой пад Хашамам (2018) Наступленне на паўночным захадзе Сірыі (2020) Атака пад Эс-Сухнэ (2023) Атака на Ваенную акадэмію Хомса (2023) Збіццё дрона ў Тэль-Бейдары (2023) Авіяўдар па консульстве Ірана ў Дамаску (2024) Замежныя кампаніі Інтэрвенцыя ЗША і іх саюзнікаў у Сірыі Ваенная аперацыя Расіі ў Сірыі Аперацыя «Шчыт Еўфрата» Бамбардзіроўка авіябазы Эш-Шайрат Аперацыя «Аліўкавая галіна» Ракетны ўдар па Сірыі ў красавіку 2018 года Аперацыя «Крыніца міру» Аперацыя «Вясновы шчыт» Аперацыя «Кіпцюр-Меч» Працягваецца зараз Баі за Ідліб (з 2012)
Праблематыка	Бежанцы Ваенныя злачынствы Выкарыстанне хімічнай зброі Удзел замежных краін
Звязаныя канфлікты	Канфлікт у Ліване (2011—2017) Грамадзянская вайна ў Іраку Канфлікт у Сірыйскім Курдыстане