Іштван I Святы
Іштван I Святы | |||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|
I. (Szent) István | |||||||
| |||||||
|
|||||||
Папярэднік | пасада зацверджаная; ён сам як Вялікі князь венграў |
||||||
|
|||||||
Папярэднік | Геза | ||||||
Пераемнік | пасада скасаваная; ён сам як Кароль Венгрыі |
||||||
|
|||||||
Нараджэнне |
каля 975
|
||||||
Смерць |
15 жніўня 1038[1] |
||||||
Месца пахавання | |||||||
Род | Арпады | ||||||
Бацька | Геза[d][2] | ||||||
Маці | Sarolt[d] | ||||||
Жонка | Гізела Баварская[3] | ||||||
Дзеці | Святы Эмерык, Ота Венгерскі[d] і Гедвіга Венгерская[d][2] | ||||||
Веравызнанне | хрысціянства | ||||||
Аўтограф | |||||||
Медыяфайлы на Вікісховішчы |
Кароль Іштван I Святы (Іштван Вялікі; венг.: (Szent) I. István, у лацінізаваным варыянце Стэфан I; каля 970/975 — 15 жніўня 1038) — нітранскі князь (995—997), венгерскі надзьфеедэлем (з 997) і першы кароль Венгерскага каралеўства (з 1000/1001) з дынастыі Арпадаў.
Біяграфія
[правіць | правіць зыходнік]Іштван быў сынам вярхоўнага князя венграў Гезы і княгіні Шаральт, першапачаткова насіў імя цюркскага паходжання[4][5][6] Вайк (гэта значыць «герой» ці «лідар»). Працягваючы ініцыятывы бацькі, ён прыклаў шмат высілкаў для завяршэння афармлення ў Венгрыі раннефеадальнай дзяржавы.
Пасля прыгнечання мецяжоў некалькіх іншых прэтэндэнтаў на прастол — Копаня (які кіраваў у Шомадзі), Дзьюлы (які паўстаў у Трансільваніі ў 1003 годзе), а таксама паўстанні «цёмных венграў» (1008) — Іштван I быў каранаваны легатам Папы Рымскага Сільвестра ІІ Астрыкам на Ражство 1000 (ці 1001), атрымаўшы такім чынам як духоўную, так і свецкую ўладу.
Каралю Іштвану быў дараваны тытул апасталічнага караля з уладай у 10 дыяцэзіях, а таксама права свабоднага распаўсюджання веры і аўтаномнае кіраванне царквой у Венгрыі (гэта дазволіла краіне захаваць рэальную незалежнасць ад Папы, у той час, як Чэхія і Польшча не змаглі гэтага дамагчыся). Пасля каранацыі Іштван з дапамогай лацінскіх і грэчаскіх святароў пачаў ажыццяўляць хрысціянізацыю краіны, звяртаючы венграў у новую рэлігію. З дапамогай хрысціянізацыі Іштван канчаткова інтэграваў Венгрыю ў кола цывілізаваных народаў і заваяваў сабе права лічыцца пасля смерці яе святым заступнікам, таму ён і быў кананізаваны каталіцкай царквой.
Цэнтралізацыю Венгрыі Іштван I праводзіў на ўзор імперыі Каралінгаў. Іштван ліквідаваў племянны падзел краіны, стварыўшы тэрытарыяльна-адміністрацыйныя акругі — каралеўскія камітаты (ці жупы), на чале якіх стаялі ішпаны. Створаны прыдворны савет атрымліваў дарадчыя функцыі. Першы кароль таксама правёў вельмі паспяховыя фінансава-эканамічныя рэформы: было адменена рабаўладанне, распаўсюджанае ў венграў на ранніх перыядах гісторыі, у той жа час прадстаўнікі феадальна-запрыгоненых класаў маглі быць вызвалены асабіста каралём, усталёўваўся фіксаваны падатак у форме дзесяціны, пры гэтым духавенства, князі, ішпаны і военачальнікі вызваляліся ад выплат, была распачата чаканка манет. Пры Іштване былі створаны дзве кадыфікацыі законаў: першая складалася з 35 артыкулаў, другая — з 20.
Да 1028 года Іштван I падпарадкаваў венгерскаму ўплыву ўвесь Карпацкі рэгіён, замацаваўшы далучэнне новых тэрыторый адпаведнымі дагаворамі з Вялікім князем Кіеўскім Яраславам Мудрым і каралём Польшчы Баляславам I Храбрым. Закліканыя феадаламі нямецкія рыцары караля Конрада II, абапіраючыся на пратэстуючых супраць рэформаў Іштвана I язычнікаў, у 1030 годзе выступілі супраць венгерскага караля, але іх уварванне было адбіта лаяльнай Іштвану арміяй.
Іштван быў жанаты на Гізеле Баварскай; у іх было трое дзяцей, у тым ліку Святы Эмерык (Імрэ), але ўсе яны памерлі ў маладосці, яшчэ пры жыцці бацькі. Спадчыннікам Іштвана стаў яго пляменнік Пётр Арсеола.
Свята
[правіць | правіць зыходнік]Іштван Вялікі — галоўны святы заступнік Венгрыі. Дзень Св. Іштвана — 20 жніўня — галоўнае нацыянальнае свята Венгрыі, якое адзначаецца масавымі гуляннямі, феерверкамі і тэатралізаванымі паказамі на тэму нацыянальнай гісторыі.
Зноскі
- ↑ Guiley R. The Encyclopedia of Saints — NYC: 2001. — P. 136. — ISBN 978-1-4381-3026-2
- ↑ а б Lundy D. R. The Peerage
- ↑ (unspecified title) Праверана 7 жніўня 2020.
- ↑ Zzolds A. Saint Stephen and his county
- ↑ Austrian history yearbook
- ↑ Goodwin S. Africa in Europa
Літаратура
[правіць | правіць зыходнік]- Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т.7: Застаўка — Кантата / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: Белэн, 1998. — 608 с.: іл. ISBN 985-11-0279-2
Спасылкі
[правіць | правіць зыходнік]- На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Іштван I Святы
Правадыры венграў язычніцкага перыяду | |
---|---|
Арпады (1000—1301) | Іштван I Святы (1000—1038) |
Барацьба дынастый (1038—1046) |
|
Арпады (1044—1301) |
|
Спрэчныя прэтэндэнты (1301—1308) |
|
Анжу-Сіцылійскі дом (1328—1498) |
|
Люксембургі (1386—1437) | Жыгманд (Жыгімонт) (1386—1437) |
Габсбургі (1438—1439) | Альбрэхт (1437—1439) |
Ягелоны (1440—1444) | Уласла I (Уладзіслаў III Польскі) (1440—1444) |
Габсбургі (1444—1457) | Ласла V (Ладзіслаў Постум) (1444—1457) |
Хуньядзі (1458—1490) | Мацьяш I (1458—1490) |
Ягелоны (1490—1526) |
|
Запальяі (1526—1570) | |
Габсбургі (1526—1780) |
|
Габсбург-Латарынгскі дом (1780—1918) |
|
Іштван I Святы — продкі |
---|
Тэматычныя сайты | ||||
---|---|---|---|---|
Слоўнікі і энцыклапедыі | ||||
Генеалогія і некрапалістыка | ||||
|
Text is available under the CC BY-SA 4.0 license; additional terms may apply.
Images, videos and audio are available under their respective licenses.