Idioma occitanu
 Occitanu | |
|---|---|
| Faláu en | Francia |
| Rexón | Occitania |
| Falantes | n. c. |
| Puestu | Minoritariu (Ethnologue 1996) |
| Familia | Indoeuropéu Itálicu |
| Estatus oficial | |
| Oficial en | dengún país |
| Reguláu por | Nun ta reguláu |
| Códigos | |
| ISO 639-1 | oc
|
| ISO 639-2 | oci
|
| ISO 639-3 | OCI
|
.svg) Estensión del occitanu | |
L'occitanu[1] o llingua d'oc ye una llingua románica, falada nel territoriu conocíu como Occitania: sur de Francia, dellos valles de los Alpes piemonteses (Italia) y el Valle d'Arán (España). A falta d'estadístiques fiables, les estimaciones del númberu de falantes varíen ente 2 y 10 millones de persones, según les fontes.
Historia
[editar | editar la fonte]L'occitanu ye la llingua más central de les llingües romániques. Una hipótesis sobro la nacencia del occitanu diz que foi una llingua vehicular ente tola xente de les árees vecines. Sía que non l'occitanu debe d'haber sío influyíu por circunstancies úniques tocantes a Europa como son:
- La estructura orográfica: l'occitanu ye bloquiáu en toles sos fronteres por barreres naturales: el mar Mediterraneu, l'océanu Atlánticu, los Pirineos, el Macizu Central y los Alpes.
- Bayura de zones poco propenses a l'agricultura, lo cual influyó decididamente nel non-establecimientu de colonies estranxeres na antigüedá.
- La inmovilidá de los pueblos prehistóricos de la zona, lo cual xeneró un sustratu bastante homoxéneu.
- Una menor celtización que les rexones vecines.
- Una antigua y llarga romanización.
- Una débil xermanización.
Dialeutos
[editar | editar la fonte]L'occitanu ye una llingua enforma fragmentada. Sicasí, esiste una intercomprensión ente los diferentes dialeutos, que se puen dixebrar en trés grandes grupos:
- A: Noroccitanu: alvernés, llemosín y vivaro-alpín
- B: Occitanu meridional: llinguadocianu y provenzal
- C: Gascón
- D: Hasta l'entamu del sieglu XX tamén englobabanse en los dialeutos occitanicos ibéricos las llinguas catalano-valencianas, pero los llingüistes acordaron que les diferencies yeren abondes como pa ser idiomas diferentes.
Clasificación llingüística
[editar | editar la fonte]- Indoeuropéu
- Itálicu
- Románicu
- Románicu occidental
- Occitanorrománicu
- Occitanu
- Occitanorrománicu
- Románicu occidental
- Románicu
- Itálicu
Pronunciación
[editar | editar la fonte]Equí amuésase la pronunciación de lletres o diágrafos del occitanu.
| Lletra o diágrafu | Fonemes |
|---|---|
| A, a | /a/ /ə/, al fin de la pallabra /ɔ/ |
| B, b | /b/ |
| C, c | /k/ antes de a, o, u, /s/ antes de e o i |
| Ç, ç | /s/ |
| CH, ch | /t͡ʃ/ |
| D, d | /d/ |
| E, e | /e/ /ɛ/ |
| F, f | /f/, en el dialeutu gascon /h/ |
| G, g | /g/ antes de a, o, u, /ʒ/ antes de e o i |
| H, h | ye muda |
| I, i | /i/ |
| J, j | /ʒ/ |
| L, l | /l/ /ɫ/ |
| LH, lh | /ʎ/ como la ll del asturianu |
| M, m | /m/ |
| N, n | /n/, al fin de la pallabra nun se pronuncia |
| NH, nh | /ɲ/ igual que la ñ |
| O, o | /u/ /ʊ/ si la pallabra lleva acentu grave /ɔ/ |
| P, p | /p/ |
| Q, q | /k/ /kw/ |
| R, r | /r/ /ɾ/, al fin de la pallabra nun se pronuncia |
| S, s | /s/ |
| Sh, sh | /ʃ/ como la sh en inglés o la x del asturianu |
| U, u | /y/ como la u del francés |
| T, t | /t/ |
| TG, tg | /t͡ʃ/ como'l diágrafu ch |
| TJ, tj | /t͡ʃ/ |
| TZ, tz | /ts/ como la z del italianu |
| V, v | /v/, en algunos dialeutos /b/ |
| X, x | /ts/, en algunos casos /s/ |
| Y, y | /j/ |
| Z, z | /z/, al fin de la pallabra /s/ |
Tabla de vocabulariu
[editar | editar la fonte]Esta tabla compara l´occitanu con otres llingües romániques.
| Llatín | Francés | Italianu | Castellanu | Occitanu (llinguadocianu) | Catalán | Portugués | Rumanu | Asturianu |
| clave | clef | chiave | llave | clau | clau | chave | cheie | llave/chave |
| noctem | nuit | notte | noche | nuèit/nuèch | nit | noite | noapte | nueche/nueite |
| cantare | chanter | cantare | cantar | cantar | cantar | cantar | cânta | cantar |
| capra | chèvre | capra | cabra | cabra | cabra | cabra | capra | cabra |
| lingua | langue | lingua | lengua | lenga/lengua | llengua | lingua | limbă | llingua |
| platea | place | piazza | plaza | plaça | plaça | praça | piaţă | plaza |
| pons | pont | ponte | puente | pont | pont | ponte | pod | ponte |
| ecclesia | église | chiesa | iglesia | glèisa | església | igreja | biserică | ilesia |
| hospitalis | hôpital | ospedale | hospital | espital | hospital | hospital | spital | hospital |
| caseus | Llatín vulgar formaticum | fromage | formaggio | queso | formatge | formatge | queijo | brânză | quesu |
Ver tamién
[editar | editar la fonte]- (en francés) DICCIONARI GENERAL OCCITAN de Cantalausa
Consulta la edición de Wikipedia n'idioma occitanu.
| Llingües romániques | ||
|---|---|---|
| Sardorrománicu | Sardu | |
| Iberorrománicu | Galaicoportugués (Portugués • Gallegu • Gallegoasturianu • Fala de Xálima) • Asturlleonés (Asturianu • Lleonés • Mirandés • Estremeñu • Cántabru) • Castellanu • Navarroaragonés (Navarru • Aragonés) | |
| Occitanorrománicu | Gascón • Llinguadocianu • Provenzal • Catalán-valencianu-balear (Balear • Catalán • Valencianu) | |
| Galorrománicu | Llingües d'Oïl (Borbonés • Francés • Galó • Normandu • Picardu • Pictavín-santonxés • Franc-Comtois • Valón) | |
| Galoitalianu | Piamontés • Lombardu • Ligur • Emiliano-Romañol • Vénetu | |
| Retorrománicu | Romanche • Friulanu • Ladín | |
| Italorrománicu | Italianu • Corsu • Napolitanu • Sicilianu | |
| Balcanorrománicu | Dálmata • Rumanu • Macedorrumanu • Istriorrumanu • Meglenorrumanu | |
Referencies
[editar | editar la fonte]- ↑ Esti términu apaez nel Diccionariu de l'Academia de la Llingua Asturiana. Ver: occitanu
Enllaces esternos
[editar | editar la fonte]
Wikimedia Commons tien conteníu multimedia tocante a Idioma occitanu.
| Control d'autoridaes |
|
|---|
Datos: Q14185- Multimedia: Occitan language
Text is available under the CC BY-SA 4.0 license; additional terms may apply.
Images, videos and audio are available under their respective licenses.
Cover photo is available under {{::mainImage.info.license.name || 'Unknown'}} license.
Cover photo is available under {{::mainImage.info.license.name || 'Unknown'}} license.
Credit:
(see original file).
