For faster navigation, this Iframe is preloading the Wikiwand page for Tâi-pak-chhī.

Tâi-pak-chhī

這篇文章有漢字兮版本。參考這篇文章兮漢字版本


Tâi-pak-chhī
—  Ti̍t-hat-chhī  —
臺北市

Tâi-pak-chhī ê kî-á
Kî-á
Tâi-pak-chhī ê ìn-á
Ìn-á
ê uī-tì
ê uī-tì
Keng-hūi-tō͘: 25°2′N 121°38′E / 25.033°N 121.633°E / 25.033; 121.633
Kok-ka  Tiong-hoâ Bîn-kok
Chèng-hú
 - Chhī-tiúⁿ Chiúⁿ Bān-an
Bīn-chek
 - Lóng-chóng 271.7997 km2
 - Chúi-bīn 2.7 km2
Jîn-kháu
 - Lóng-chóng 2,480,681 lâng
 - Bi̍t-tō͘ 9,126.9/km2
Sî-khu CST (UTC+8)
Bāng-chām taipei.gov.tw

Tâi-pak-chhī (臺北市), it-poaⁿ hō-chò Tâi-pak, kán-siá Pak (北), sī Tiong-hôa Bîn-kok ê siú-to͘, mā sī Tâi-oân pak-pōo ê chi̍t ê ti̍t-hat-chhī. Tâi-pak sī Tâi-oân ê chèng-tī, keng-chè, bûn-hòa, kàu-io̍k, i-liâu, ha̍k-su̍t gián-kiú téng léng-he̍k ê hoat-tián tiong-sim. Tâi-pak ūi-tī Tâi-oân pak-pō͘ ê Tâi-pak Phûn-tē, hō͘ Sin-pak-chhī pau-ûi, sī Tâi-pak to͘-hōe-khu ia̍h-sī kui-ê pak Tâi-oân ê tiong-sim siâⁿ-chhī. Choân chhī oe̍h-hun chò 12 ê khu, chóng biān-chek 271.8 pêng-hong kong-lí. Jîn-kháu 265-bān, tī Tâi-oân kok to͘-chhī pâi tī tē-4, jîn-kháu bi̍t-tō͘ tē-1.

Tâi-pak to͘-hōe ê hoat-tián le̍k-sú siāng chá ē-tàng tui-sò͘ kàu Chheng léng sî-tāi bóe-kî ê 1876 nî Tâi-pak-hú sêng-li̍p, í-ki̍p 1884 nî Tâi-pak-siâⁿ kiàn-li̍p. Ji̍t-pún sî-tāi tiong-kî ê 1920 nî chiu-hat-chhī siat-li̍p sī Tâi-pak chèng-sek kiàn-chhī ê khai-toan. 1945 nî, Tiong-hôa Bîn-kok sî-tāi khai-sí, Tâi-pak chiâⁿ-chò Tâi-oân-séng ê séng-hat-chhī kap séng-hōe. Chū 1949 nî té Kok-bîn Chèng-hú khian Tâi liáu-āu, Tâi-pak chiâⁿ-chò tiong-iong chèng-hú ê só͘-chāi-tē. 1967 nî seng-keh chiâⁿ-chò ti̍t-hat-chhī.

Chò-ûi 19 sè-kí āu-kî í-lâi ê Tâi-oân hêng-chèng tiong-sim, Tâi-pak sī Tâi-oân kīn-tāi le̍k-sú chú-iàu ê hoat-tián bú-tâi. Í Tâi-pak-chhī chò tiong-sím ê Tâi-pak to͘-hōe-khu ū 704-bān jîn-kháu, sī Tâi-oân siāng tōa ê to͘-hōe-khu. Lēng-gōa, Tâi-pak-chhī tiāⁿ-tiāⁿ hām Sin-pak-chhī ha̍p-chheng "Siang-pak" (雙北). Nā chiàu seng-oa̍h-khoan kui-oe̍h, Tâi-pak-chhī, Sin-pak-chhī, kap Ke-lâng-chhī lóng sio̍k-î tōa Tâi-pak siú-to͘ seng-oa̍h-khoan, si̍t-si khu-he̍k liân-ha̍p tī-lí. Tâi-pak tī Choân-kiû-hòa kap Sè-kài Siâⁿ-chhī Bāng-lō͘ (GaWC) hoat-piáu ê sè-kài-kip siâⁿ-chhī miâ-chheh tiong hőng tēng-gī chò Alpha kip-pia̍t ê kok-chè siâⁿ-chhī, chong-ha̍p phêng-pí sī sè-kài tē-26 ūi; tī Bí-kok A.T. Kearney ê choân-kiû siâⁿ-chhī tiâu-cha tiong hőng lia̍t chò sè-kài tē-33 tōa siong-gia̍p kim-iông to͘-chhī.

Hô-lân-lâng ōe ê Tōa Tâi-pak Kó͘ Tē-tô͘

Kin-kì kì-chài, Tâi-pak siāng chá sī pîⁿ-po͘-cho̍k Ketagalan cho̍k seng-oa̍h ê só͘-chāi. Ùi 17 sè-kí chho͘ Se-pan-gâ thóng-tī sî-tāi khai-sí, kàu Hô-lân thóng-tī sî-tāi kap Chheng léng chho͘-kî, chia lóng khì hō͘ thóng-tī-chiá khoàⁿ chò sī hòa-gōe-chi-tē, pēng bô tōa kui-bô͘ ê khai-hoat.

Chheng léng sî-tāi

[siu-kái | kái goân-sí-bé]

1709 nî, Choân-chiu-lâng Tân Thian-chiong (陳天章), Tân Hông-chhun (陳逢春), Lōa Éng-hô (賴永和), Tân Hiàn-pek (陳憲伯), kap Tè Thian-su (戴天樞) ha̍p-kó͘ sêng-li̍p Tân-Lōa-Chiong khún-hō, hiòng Tâi-oân-hú Chu-lô-koān sin-chhéng khai-khún Tōa-ka-la̍k tē-hng, chiâⁿ-chò Tâi-pak Phûn-tē khai-khún oa̍h-tāng ê khai-toan. 1723 nî, Sûn-tâi Gū-sú Ngô͘ Ta̍t-lé pò-chhiáⁿ tiâu-têng cheng-siat Tām-chúi-thiaⁿ, koán-hat Tāi-kah-khe í pak ê só͘-chāi. Ùi chia khai-sí, Tâi-pak chèng-sek la̍p-ji̍p Hàn-jîn ê hêng-chèng thé-hē, m̄-koh hit-tang-chūn ê chèng-tī kap keng-chè tiong-sim sī tī Tâi-lâm.

19 sè-kí tiong-ia̍p, Tām-chúi-hô liû-he̍k ê bu̍t-sán bō͘-e̍k (te̍k-pia̍t sī tê-hio̍h) heng-ōng khí-lâi, Báng-kah (taⁿ ê Bān-hôa-khu) kap Tōa-tiū-tiâⁿ (taⁿ ê Tāi-tông-khu) chêng-āu chiâⁿ-chò tiōng-iàu ê bō͘-e̍k kì-tiám. Tâi-oân ê keng-chè tiōng-sim chiām-chiām óng pak sóa-tāng. Āu-lâi Chheng-kok koaⁿ-hong koat-tēng tī Báng-kah kap Tōa-tiū-tiâⁿ tiong-kan ê chhân-tē heng-kiàn Tâi-pak-siâⁿ chò-ûi hêng-chèng tiong-sim, 1884 nî oân-kang. 1885 nî, Hok-kiàn Tâi-oân-séng siat-li̍p, Lâu Bêng-thoân chiâⁿ-chò tē-it jīm sûn-hú, khai-sí kiàn-siat Tōa-tiū-tiâⁿ khì Ke-lâng kap Sin-tek ê thih-ki-lō͘, ka-kiông iû-tiān kap tō-lō͘ téng ki-chhó͘ kiàn-siat. Jiân-āu koh kā Tâi-oân Sûn-hú Gê-mn̂g kap Pò͘-chèng-sú-si Gê-mn̂g siat tī siâⁿ-lāi (taⁿ Tiong-san-tn̂g ê ūi-tì), Tâi-pak ê to͘-chhī chhu-hêng kàu chia í-keng chho͘-pō͘ kiàn-li̍p. 1894 nî, kè-jīm sûn-hú Siō Iú-liâm chèng-sek kā séng-hōe ùi Kiô-á-thâu (橋仔頭, koh hō-chò Kiô-chu-tô͘/橋孜圖, taⁿ ê Tâi-tiong-chhī Lâm-khu) sóa khì Tâi-pak, tiān-tēng Tâi-pak kàu-taⁿ chò-ûi Tâi-oân chèng-tī kap keng-chè tiong-sim ê tē-ūi.

Ji̍t-pún sî-tāi

[siu-kái | kái goân-sí-bé]
Tâi-pak-chiu thiaⁿ-siā
Tâi-oân Chóng-tok-hú kiàn-tio̍k tī 1945 nî hō͘ Bí-kun khong-si̍p chhui-húi

1895 nî, Tāi Chheng Tè-kok tī Kap-ngó͘ Chiàn-cheng chiàn-pāi, jiân-āu kā Tâi-oân koah-niū hō͘ Ji̍t-pún. Tâi-pak tī Ji̍t-pún sî-tāi goân-chāi sī Ji̍t-pún tong-kio̍k thóng-tī Tâi-oân ê chèng-tī tiong-sim. Ji̍t-pún sî-tāi chho͘-kî kā goân-lâi ê 2 chō gê-mn̂g chò-ûi Tâi-oân Chóng-tok-hú, ti̍t-kàu 1919 nî Chóng-tok-hú sin thiaⁿ-siā (taⁿ ê Chóng-thóng-hú) oân-kang ûi-chí. 1990 nî khai-sí, Ji̍t-pún chèng-hú thiah-tû Tâi-pak siâⁿ-chhiûⁿ kap Se-mn̂g, tī goân-tē kiàn-siat 4 tiâu saⁿ-sòaⁿ chhia-lō͘, heng-kiàn chúi-tō-chúi kap hā-chúi-tō hē-thóng. Ji̍t-pún-lâng kā goân Tâi-pak siâⁿ-lāi khu-he̍k chò-ûi tiong-su chèng-hú thiaⁿ-siā ê chi̍p-tiong-tē, í-ki̍p chāi Tâi-oân Ji̍t-pún-lâng ê siong-gia̍p tē-tài. Jiân-āu hun kai-toān chìn-hêng chhī-khu kái-chèng kè-ōe, kē-á-lō͘ kap kiàn-tio̍k-bu̍t ê hong-māu khah se-hòa, lēng-gōa mā heng-kiàn kong-hn̂g kap kî-thaⁿ kong-kiōng kiàn-tio̍k, Tâi-pak chiām-chiām ū hiān-tāi to͘-chhī ê hêng-thài. Ùi chia khai-sí, Tâi-pak ta̍uh-ta̍uh-á ùi Tiong-kok thoân-thóng bô͘-sek, choán-piàn chò Tiong-Se hūn-ha̍p ê hiān-tāi-hòa siâⁿ-chhī pò͘-kio̍k kap ūn-chok bô͘-sek, iû-kî Ji̍t-pún sî-tāi tiong-iong chèng-hú só͘-chāi ê koaⁿ-thiaⁿ chi̍p-tiong-khu ê hiān-tāi-hòa kiàn-siat tùi kin-á-ji̍t ê Tâi-pak siâⁿ-chhī biān-māu éng-hióng siāng chhim.

Chiàn-āu sî-tāi

[siu-kái | kái goân-sí-bé]
Sìn-gī kè-ōe-khu sī chit-má Tâi-pak to͘-hōe-khu ê tiong-sim siong-gia̍p-khu
Se-mn̂g-teng siong-khoan

1945 nî 9 goe̍h, Tâi-oân chìn-ji̍p chiàn-āu Kok-bîn Chèng-hú thóng-tī sî-tāi. 1945 nî 11 goe̍h chhe 1, siat chò séng-hat-chhī. 1949 nî 12 goe̍h Tiong-hôa Bîn-kok Chèng-hú in-ūi Tē-jī-chhù Kok-Kiōng Lāi-chiàn si̍t-lī thè-siú Tâi-oân liáu-āu, ùi 12 goe̍h chhe 10 khí, kā tiong-iong chèng-hú só͘-chāi-tē siat-li̍p tī Tâi-pak-chhī. Tòe Tiong-hôa Bîn-kok Chèng-hú sóa lâi Tâi-oân ê 200-bān Tiong-hôa Bîn-kok Kok-kun kap Tiong-kok kok-séng bîn-chiòng, í-ki̍p 1960 nî-tāi chē-chē ùi tiong-lâm-pō͘ pak-siōng kiû-ha̍k kap kang-chok ê hong-tiâu, tì-sú Tâi-pak-chhī ê jîn-kháu khoài-sok cheng-ka, chhī-bîn ê kiat-kò͘ chhu-hiòng to-goân-hòa. Kòe-khì tī Bí-oān ê ip-chù hā, tio̍k-pō͘ chìn-hêng tō-lō͘, chū-the̍h siā-khu, ha̍k-hāu téng kong-kiōng siat-si ê sin-kiàn kang-têng. Siâⁿ-chhī khai-hoat goân-púń chi̍p-tiong tī Kiàn-kok-lâm-pak-lō͘ sai-pêng ê Sam-chhī-ke kū chhī-khu, ùi 1960 nî-tāi bóe-kî khai-sí, chiām-chiām hiòng tang-pêng ê tōa tè chhân-tē khì thok-tián. 1967 nî 7 goe̍h chhe 1, Tâi-pak-chhī seng-keh chò ti̍t-hat-chhī, keh-nî koh kā goân sio̍k Tâi-pak-koān (taⁿ ê Sin-pak-chhī) ê Lāi-ô͘-hiong, Lâm-káng-tìn, Ba̍k-sa-tìn, Kéng-bí-tìn iáu-koh ū goân sio̍k Iûⁿ-bêng-soaⁿ Koán-lí-kio̍k ê Pak-tâu-tìn, Sū-lîm-tìn la̍p-ji̍p hat-khu.

1970 nî-tāi kàu 1980 nî-tāi í-āu, Tâi-oân keng-chè khoài-sok sêng-tióng, Tâi-pak-chhī māi-ji̍p to͘-chhī khai-hoat ê ko-tō͘ hoat-tián-kî, siong-gia̍p tiōng-sim mā khai-sí chiām-chiām tang sóa kàu Tâi-pak Tang-khu, Sam-chhī-ke só͘-chāi ê Se-khu siong-tùi chhut-hiān hoat-tián soe-thè ê thài-sè. Tī ko-tō͘ hoat-tián chi hā, giâm-tiōng ê kau-thong būn-tê mā tòe leh lâi. Ti̍t-kàu 1990 nî-tāi, Tâi-pak chhī-khu ê Tâi-pak thih-lō͘ tē-hā-hòa choan-àn, Tâi-pak Chia̍t-ūn, khoài-sok tō-lō͘, kong-chhia choan-iōng-tō téng kau-thong kiàn-siat lio̍k-sio̍k oân-kang liáu-āu, chiah su-kái kau-thong siōng ê ap-le̍k.

Tòe Tâi-pak-chhī Chèng-hú kap Tâi-pak-chhī Gī-hōe ê poaⁿ-sóa kap chìn-chù, Tang-khu ê Sìn-gī Kè-ōe-khu khoài-sok hoat-tián chiâⁿ-chò Tâi-pak ê tiong-sim siong-gia̍p-khu; Se-khu ê Se-mn̂g-teng, Tōa-tiū-tiâⁿ téng chū-lo̍k mā khai-sí chìn-hêng keng-sin kè-ōe. 21 sè-kí āu, Tâi-pak-chhī lio̍k-sio̍k chú-pān 2009 nî Hā-kùi Deaflympics, 2010 nî Kok-chè Hoa-hùi Phok-lám-hōe, 2011 nî Sè-kài Siat-kè Tāi-hōe, 2017 nî Hā-kùi Universiade téng tōa-hêng kok-chè oa̍h-tāng; koh ka-siōng bat chò-ûi sè-kài tē-it tōa-lâu ê Tâi-pak 101 oân-kang, lóng cheng-ka Tâi-pak-chhī ê kok-chè lêng-kiàn-tō͘. Kin-kì Bí-kok A.T. Kearney kong-pò͘ ê 2014 nî sè-kài chêng 84 tōa siâⁿ-chhī pâi-hâng, chiàu siong-gia̍p éng-hióng, jîn-châi, chu-sìn kau-liû, bûn-hòa kap kek-sin lêng-le̍k téng 5 hāng hêng-ûi, Tâi-pak-chhī pâi tē-40 miâ (siāng hó ê pâi-miâ sī 2008 nî ê tē-34 miâ).

Kin-á-ji̍t ê Tâi-pak-chhī pau-hâm 12 ê khu. Biān-chek ū 271.7997 pêng-hong kong-lí, jîn-kháu chha-put-to ū 248-bān lâng. Tâi-pak to͘-hōe-khu (pau-hâm Tâi-pak-chhī gōa-ûi ê Sin-pak-chhī kap Ke-lâng-chhī) ê biān-chek ū 2,457.1253 pêng-hong kong-lí, jîn-kháu tāi-iok 684-bān lâng.

(jîn-kháu chu-liāu: 2022 nî 12 goe̍h)

Hêng-chèng-khu

[siu-kái | kái goân-sí-bé]

Siâⁿ-chhī kui-ōe

[siu-kái | kái goân-sí-bé]

Tâi-pak-siâⁿ

[siu-kái | kái goân-sí-bé]

Ji̍t-pún sî-tāi

[siu-kái | kái goân-sí-bé]

Chhī-chèng cho͘-chit

[siu-kái | kái goân-sí-bé]

Soán-kí kap chi̍p-hōe iû-hêng

[siu-kái | kái goân-sí-bé]

Siong-gia̍p oa̍h-tāng

[siu-kái | kái goân-sí-bé]

Lô-tōng-la̍t chōng-hóng

[siu-kái | kái goân-sí-bé]
Wikimedia Commons téng ê siong-koan tóng-àn: Taipei
{{bottomLinkPreText}} {{bottomLinkText}}
Tâi-pak-chhī
Listen to this article

This browser is not supported by Wikiwand :(
Wikiwand requires a browser with modern capabilities in order to provide you with the best reading experience.
Please download and use one of the following browsers:

This article was just edited, click to reload
This article has been deleted on Wikipedia (Why?)

Back to homepage

Please click Add in the dialog above
Please click Allow in the top-left corner,
then click Install Now in the dialog
Please click Open in the download dialog,
then click Install
Please click the "Downloads" icon in the Safari toolbar, open the first download in the list,
then click Install
{{::$root.activation.text}}

Install Wikiwand

Install on Chrome Install on Firefox
Don't forget to rate us

Tell your friends about Wikiwand!

Gmail Facebook Twitter Link

Enjoying Wikiwand?

Tell your friends and spread the love:
Share on Gmail Share on Facebook Share on Twitter Share on Buffer

Our magic isn't perfect

You can help our automatic cover photo selection by reporting an unsuitable photo.

This photo is visually disturbing This photo is not a good choice

Thank you for helping!


Your input will affect cover photo selection, along with input from other users.

X

Get ready for Wikiwand 2.0 🎉! the new version arrives on September 1st! Don't want to wait?