İske imlä
Бу мәкаләнең кирилл әлифбасындагы игезәге бар.
İske imlä, şulay da İske imlâ ul 1920. yılğa qädär Tatar telendä qullanılğan Ğäräp älifbasınıñ yuraması. İske Tatar ädäbi telendä dä qullanıla.
Tel-aldı suzıqlar (í, i (qısqa), e, ö, ü), süz urtasında xäreflär urınına xäräkälär belän bilgelängän häm bu Törki tellär arasında oxşaşraq imlânı tä'min itä ide. Süz başında wä axırındağı böten suzıqlar häm süz urtasındağı tel-artı (a, ı, o, u) suzıqlar xäreflär belän bilgelängän bulğan. Yaña imlâğa qarağanda, bu ozın ğömerle älifba Tatar tele öçen Ğäräp-nigezle älifbalar arasında yaxşıraq nigez täşkil itäder.
Bu älifbanı xäzerge köndә Qıtayda yäşägän häm iske tatar telendä söyläşkan tatarlar qullana.
| № | iseme | süz başında | süz urtasında | süz axırında | ayırımlanğanda | İQTElif | Zamanälif | Kiril | İskärmälär |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | älif | آ | ﺎ | ﺎ | آ | a | a | а | |
| 2 | älif | ﺍ | ﺍ | ﺎ | ﺍ | e | ä | ә | |
| 3 | bi | ﺑ | ﺒ | ﺐ | ﺏ | b | b | б | |
| 4 | pi | ﭘ | ﭙ | ﭗ | ﭖ | p | p | п | |
| 5 | ti | ﺗ | ﺘ | ﺖ | ﺕ | t | t | т | |
| 6 | si | ﺛ | ﺜ | ﺚ | ﺙ | s | s | с | Başqortçada ҫ
|
| 7 | cim | ﺟ | ﺠ | ﺞ | ﺝ | c | c | җ | |
| 8 | çi | ﭼ | ﭽ | ﭻ | ﭺ | ç | ç | ч | |
| 9 | xi | ﺣ | ﺤ | ﺢ | ﺡ | x | x | х | |
| 10 | xı | ﺧ | ﺨ | ﺦ | ﺥ | x | x | х | |
| 11 | däl | ﺩ | ﺪ | ﺪ | ﺩ | d | d | д | |
| 12 | zäl | ﺫ | ﺬ | ﺬ | ﺫ | z | z | з | Başqortçada wä qayber şiwälärdä ҙ
|
| 13 | ra | ﺭ | ﺮ | ﺮ | ﺭ | r | r | р | |
| 14 | zi | ﺯ | ﺰ | ﺰ | ﺯ | z | z | з | |
| 15 | jé | ﮊ | ﮋ | ﮋ | ﮊ | j | j | ж | |
| 16 | sin, sen | ﺳ | ﺴ | ﺲ | ﺱ | s | s | с | |
| 17 | şın | ﺷ | ﺸ | ﺶ | ﺵ | ş | ş | ш | |
| 18 | sad | ﺻ | ﺼ | ﺺ | ﺹ | s | s | с | |
| 19 | dad, z’ad | ﺿ | ﻀ | ﺾ | ﺽ | d, z | d, z | д, з | |
| 20 | tí | ﻃ | ﻄ | ﻂ | ﻁ | t | t | т | |
| 21 | zí | ﻇ | ﻈ | ﻆ | ﻅ | z | z | з | |
| 22 | ğäyn | ﻋ | ﻌ | ﻊ | ﻉ | ğ | ğ | г(ъ) | alternativ Kiril transkriptsiäse: ғ |
| 23 | ğayn | ﻏ | ﻐ | ﻎ | ﻍ | ğ | ğ | г(ъ) | alternativ Kiril transkriptsiäse: ғ |
| 24 | fi | ﻓ | ﻔ | ﻒ | ﻑ | f | f | ф | |
| 25 | qaf | ﻗ | ﻘ | ﻖ | ﻕ | q | q | к(ъ) | alternativ Kiril transkriptsiäse: қ |
| 26 | kaf | ﻛ | ﻜ | ﻚ | ﮎ | k | k | к | |
| 27 | gaf | ﮔ | ﮕ | ﮓ | ﮒ | g | g | г | |
| 28 | eñ | ﯕ | ﯖ | ﯔ | ﯓ | ñ | ñ | ң | Süz başında oçramıy |
| 29 | läm | ﻟ | ﻠ | ﻞ | ﻝ | l | l | л | |
| 30 | mim | ﻣ | ﻤ | ﻢ | ﻡ | m | m | м | |
| 31 | nün | ﻧ | ﻨ | ﻦ | ﻥ | n | n | н | |
| 32 | ha | ﻫ | ﻬ | ﻪ | ﻩ | h | h | һ | |
| 33 | waw | ﻭ | ﻮ | ﻮ | ﻭ | w, u, o | w, u, o | в, у, о | alternativ Kiril transkriptsiäse: ў, у, о |
| 34 | vaw | ﯞ | ﯟ | ﯟ | ﯞ | v | v | в | Başqort Kiril älifbasındağı в'ge turı kilä |
| 35 | ya | ﻳ | ﻴ | ﻰ | ﻯ | y, î (i) | y, í, i | й, и, ый |
Misal
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]Kiläse tekst İske İmlä, Yaña İmlä, Zamanalif, Yañalif häm Kiril älifbası qullanıp çağıştıru öçen birelä.
| İske imlâ | Yaña imlâ | Zamanälif | Yaŋalif2 | Кирил |
|---|---|---|---|---|
| بارلق كشیلر ده آزاد هم اوز آبرويلری هم حقوقلری یاغندن تیك بولوب طوالر. آلرغه عقل هم وجدان بیرلگان هم بر-برسینه قراطه طوغانلرچه مناسبتده بولورغه تیوشلر. | بارلئق كئشئلەر دە ئازات هەم ئوز ئابرویلارئ هەم حۇقوقلارئ یاعئننان تیڭ بولئپ توالار. ئالارعا ئاقئل هەم وۇجدان بیرئلگەن هەم بئر-بئرسئنە قاراتا توعاننارچا مۇناسەبەتتە بولئرعا تیئشلەر. | Barlıq keşelär dä azat häm üz abruyları häm xoquqları yağınnan tiñ bulıp tualar. Alarğa aqıl häm wöcdan birelgän häm ber-bersenä qarata tuğannarça mönasäbättä bulırğa tieşlär. | Barlıq keşelәr dә azat hәm üz abruyları hәm xoquqları yağınnan tiŋ bulıp tualar. Alarğa aqıl hәm wөcdan birelgәn hәm ber-bersenә qarata tuğannarça mөnasәbәttә bulırğa tieşlәr. | Барлык кешеләр дә азат һәм үз абруйлары һәм хокуклары ягыннан тиң булып туалар. Аларга акыл һәм вөҗдан бирелгән һәм бер-берсенә карата туганнарча мөнасәбәттә булырга тиешләр. |
ایسکی املا — اول ۱۹۲۰. یلغه قدﺭ ﺗﺎﺗﺎﺭ ﺗلنده قوللانلغان عرب الفباسنڭ یورامه‌سی. ایسکی تاتار ادبی تلنده قوللانله.
تل-آلدی صوزقلر، سوز اورتاسنده حرفلر اورنینه حرکه‌لر برله بیلگوله‌نگان هم بو تورکی تللر آراسنده اوخشاشراق املانی تأمین ایته ایدی. سوز باشنده وه آخرنده‌غی بوتون صوزقلر هم سوز اورتاسنده‌غی تل-آرتی صوزقلر حرفلر برله بیلگوله‌نگان بولغان. ﻳﺎﯕﺎ املاگه قاراغانده، بو اوزون-عمرلو الفبا تاتار تلی اوچون، عرب-نیگزلی الفبالر آراسنده، یاخشیراق نیگز تشکیل ایته‌در.
بو الفبانی حاضرگی کونده قطایده یاشاگان هم ایسکی تاتار تلنده سویله‌شکان تاتارلر قوللانه.
Text is available under the CC BY-SA 4.0 license; additional terms may apply.
Images, videos and audio are available under their respective licenses.
