Mandibular birinci azı dişi
Süt ve daimi dişlenmedeki mandibular birinci azı dişleri kırmızı ile işaretlenmiştir.
Tanımlayıcılar
Microsoft Academic	62836269
FMA	290275

Mandibular birinci azı dişi veya altı yaş dişi, mandibular ikinci premoların distalinde (orta hattın uzağında) ve mandibular ikinci moların mezialinde (orta hattın yakınında) konumlanmıştır. Alt çenede bulunur ve normal sınıf I oklüzyonda maksiller birinci molar ve maksiller ikinci moları karşılar. Bu moların işlevi çiğneme esnasında besini öğütmektir. Mandibular birinci molarların genellikle beş adet iyi gelişmiş tüberkülü bulunmaktadır. Bunlardan iki tanesi bukkalde (yanağa bakan) iki tanesi lingualde (dile bakan) ve bir tanesi de distaldedir. Gelişimsel ve ikincil olukların şekilleri "M" harfini andırır. İşlevleri benzer olsa da süt mandibular birinci molar ile daimi mandibular birinci molar arasında büyük farklar vardır. Süt dişlenmede mandibular molarların yerini tutan diş yoktur. Molar denmesine karşın süt molarların arkasından daimi premolarlar sürmektedir.

Mandibular birinci molarların büyükten küçüğe sıralanmak üzere beş tüberkülü vardır: meziobukkal (MB, ortaya ve yanağa bakan), meziolingual (ML, ortaya ve dile bakan), distolingual (DL, dışarı ve dile bakan), distobukkal (DB, dışarı ve yanağa bakan) ve distal (orta hattan dışarı bakan). Boylarına göre uzundan kısaya sıralanmaları şöyledir: ML, DL, DF, MF ve D. Arjantinli bir çocuğun süt mandibular ikinci molar dişinde sekiz adet tüberkül bile bulunmuştur. Dişe yukarıdan bakıldığından (oklüzal bakış), mandibular birinci molar pentagonal (beş kenarlı) yapıdadır ve linguale doğru daralmaktadır. Oklüzal yüzeyde dört adet oluk vardır. Santral oluk dümdüz olmasa da dişi mezialden distale doğru kateder ve dört adet oyuk bulundurur (mezial, santral, santral ve distal). Distobukkal oluk, santral oluktaki distal oyuktan distobukkal olarak ilerleyerek distal ve distobukkal tüberkülleri birbirinden ayırır. Lingual oyuk, santral oyuktaki santral olukların daha distalinden başlayarak meziolingual ve distolingual tüberküller arasında lingual yüzeye doğru ilerler. Bukkal oluk, santral oluktaki santral oyukların daha mezialinden başlayarak meziobukkal ve distobukkal tüberküllerin arasından bukkal yüzeye doğru ilerler ve bukkal oyukta son bulur. Santral oyuklar arasındaki santral oluk kısmına Lewis offset denir ve bukkal ve lingual olukların konumlarını hesaplayabilmek için gereklidir (birbirlerine paralelken bukkal oluk lingual oluğa göre daha mezialdedir). Bukkalden bakıldığında iki kök görünür. İkisinin de hafif distal kurvatürleri olmasına rağmen distal kök genellikle düzdür. Yandaki dişler ile mezial ve distal kontakttaki kontor yükseklikleri oklüzal ve orta üçlünün kesişim noktasındadır. Mezialden bakıldığında kuronun hafif linguale eğimli olduğu görülür. Kökler eğimlidir ancak bu mezial kökte daha belirgindir. Mezial kök bukkolingual olarak daha geniştir ve apeksi daha künttür. Bukkaldaki kontor yüksekliği gingival üçlüdedir ve bu yüzeyin oklüzal iki üçlüsü düzdür. Lingual kontor yüksekliği dişin orta üçlüsündedir ve eşit bir şekilde konvekstir. Meziolingual tüberkülün keskinliği bu açıdan bakıldığında dikkate değerdir.

Mandibular birinci molarlar en çok çürüyen ve en çok endodontik tedaviye yahut diş çekimine maruz kalan dişlerdir. Çekilmiş dişlerin neredeyse %45'i mandibular birinci molarlardan oluşmaktadır.

• Ash, Major M. and Stanley J. Nelson, 2003. Wheeler’s Dental Anatomy, Physiology, and Occlusion. 8th edition.
• Rodriguez-Florez, C.D. et al., 2006. Occurrence of an Eighth Cusp on Primary Second Mandibular Molars of a Contemporary Argentinean Child. Dental Anthropol 19(3): 83-85. (https://web.archive.org/web/20120106042749/http://anthropology.osu.edu/DAA/back%20issues/DA%20Vol%2019%203.pdf)