Evkaf-ı Hümâyun Nezâreti
| Genel bilgiler | |
|---|---|
| Kuruluş tarihi | 13 Ekim 1826 |
| Önceki kurum |
|
| Kapanış tarihi | 4 Kasım 1922 |
| Sonraki kurum | |
| Türü | Bakanlık |
| Bağlılığı | Sadaret |
| Adres | İstanbul, Osmanlı Devleti |
Evkaf Nâzırlığı veya Evkaf-ı Hümâyun Nezâreti, (Osmanlıca: أوقاف همایون نظارتی), son dönem Osmanlı hükûmetlerinde vakıf kurumlarından sorumlu olan nâzırlıktır.[1]
Osmanlı Devleti daha kuruluşunun ilk yıllarında vakıflar kurmaya ve işletmeye başlamıştır. İkinci padişah Orhan Gazi'nin Bursa'da yaptırdığı cami, medrese ve diğer kurumları vakıf olarak düzenleyip, vezirlerinden Sinan Paşa'yı bu vakıfların sorumlusu olarak tayin ettiği bilinmektedir. Bu tarihten sonra vakıfların sayısı artıkça çeşitli evkaf nazırlıkları kuruldu. Bir süre bu vakıflar şeyhülislama bağlandı.[2] I. Süleyman'ın saltanatı sırasında vakıfların yönetimi kapı ağası Hadım Mehmed Ağa'ya verilerek Kapı Ağası Nezareti kuruldu. I. Abdülhamit'in döneminde Evkâf-ı Hamîdiyye ve II. Mahmut'un dönemimde Evkâf-ı Hamîdiyye ve Mahmûdiyye[3] meydana getirildi. Sonunda 13 Ekim 1826 tarihinde Evkaf-ı Hümayun Nezareti adı altında Evkaf Nazırlığı kuruldu.
Hacı Yusuf Efendi ilk Evkaf Nazırıdır. 1831 yılında Şık-kı Evvel Defterdarları, Haremeyn Müfettişi, Saray Ağası, Kaptan-ı Derya, Çavuşbaşı, Reis-ül Küttab, İstanbul, Eyüp, Galata, Üsküdar kadıları ve Sadrıâli nezaretlerinin elindeki vakıfların hepsi bu nazırlığa bağlandı. Evkaf nazırlığı 1838 yılında kısa bir süre Tophane ve Darphane nazırlığına bağlandıysa da 1839 yılında tekrar bağımsız bir hale gelerek hükûmete alındı. Bu dönemdeki Evkaf Nazırı Ahmet Sadık Ziver Paşa'dır.
Son Osmanlı Evkaf Nazırı 1922 yılının Ekim-Kasım aylarında görev yapmış olan Raşid Bey'dir. Evkaf nazırlığı 1921 yılında Ankara’da kurulan Türkiye Büyük Millet Meclisi hükûmetinde, Şer’iyye ve evkaf vekâleti olarak anılmıştır. 1924 Anayasası'na göre de bakanlık olmaktan çıktı ve başbakanlığa bağlı bir genel müdürlük hâline getirildi.
Nazırlar listesi
[değiştir | kaynağı değiştir]- Ahmet Sadık Ziver Paşa (1837)
- Mehmed Şevki Efendi (Temmuz 1839 - Eylül 1840)
- Numan Mahir Efendi (Eylül 1840 - Haziran 1842)
- Mustafa Kani Bey (Haziran 1842 - Aralık 1844)
- Mehmed Hasib Paşa (Aralık 1844 - Haziran 1848)
- Mehmed Arif Paşa (Haziran - Eylül 1848)
- Ali Şefik Paşa (Eylül 1848 - Ocak 1850)
- Bursalı Ali Rıza Efendi (Ocak 1850 - Ocak 1851)
- Abdurrahman Nafiz Paşa (Ocak - Ağustos 1851)
- Mehmed Halid Efendi (Ağustos 1851 - Mart 1852)
- Ahmed Sadık Ziver Paşa (Mart 1852 - Eylül 1854)
- Ali Galib Paşa (Ağustos 1857 - Mart 1858)
- Musa Safveti Paşa (Şubat - Kasım 1859)
- Bursalı Ali Rıza Efendi (Kasım 1859 - Haziran 1860)
- Ali Şefik Paşa (Haziran 1860 - Ağustos 1861)
- Abdüllatif Suphi Paşa (Ağustos - Ekim 1861)
- Ebubekir Mümtaz Efendi (Ekim - Kasım 1861)
- Ahmed Vefik Paşa (Aralık 1861 - Haziran 1862)
- İsmail Hakkı Paşa (Haziran 1862 - Temmuz 1863)
- Abdülhamid Ferid Paşa (Ekim 1863 - Ekim 1865)
- Şirvanlızade Mehmed Rüşdi Paşa (Ekim - Aralık 1865)
- Hüseyin Mecid Efendi (Ocak - Temmuz 1866)
- Abdülhamid Ferid Paşa (Temmuz 1866 - Mart 1868)
- Ahmed Tevhid Efendi (Mart - Ekim 1868)
- Ahmed Hamdi Paşa (Ekim 1868 - Nisan 1869)
- Mehmed Hurşid Paşa (Nisan 1869 - Ağustos 1870)
- Mehmed Sadık Paşa (Ağustos - Ekim 1870)
- Müşir İbrahim Paşa (Ekim 1870 - Eylül 1871)
- Şirvanlızade Mehmed Rüşdi Paşa (Kasım 1872 - Şubat 1873)
- Ahmed Cevdet Paşa (Şubat - Mart 1873)
- Müşir İbrahim Paşa (Mayıs 1873 - Kasım 1877)
- Ahmed Cevdet Paşa (Kasım 1877 - Şubat 1878)
- Abdüllatif Suphi Paşa (Şubat - Nisan 1878)
- Abdülhalim Efendi (Nisan 1878 - Ekim 1879)
- Kıbrıslı Mehmed Kâmil Paşa (Mayıs - Eylül 1880)
- Mehmed Nazif Paşa (Eylül - Aralık 1880)
- Asım Mehmed Paşa (Mayıs - Kasım 1882)
- Mustafa Zihni Paşa (27-29 Eylül 1885)
- Mustafa Nuri Paşa (Ocak 1886 - Ocak 1890)
- Ramazanoğlu Hüseyin Rıza Paşa (Ocak 1890 - Mayıs 1890)
- Mustafa Zihni Paşa (Mayıs 1890 - Ekim 1891)
- Abdullah Galib Paşa (Kasım 1891 - Eylül 1904)
- Turhan Hüsnü Paşa (Eylül 1904 - Ağustos 1908)
- Mehmed Ali Paşa (3-7 Ağustos 1908)
- Recaizade Mahmud Ekrem Bey (Ağustos - Eylül 1908)
- Mehmed Şemseddin Paşa (Eylül 1908 - Şubat 1909)
- Ziya Bey (Şubat - Mart 1909)
- Halil Hammâde Paşa (Mart 1909 - Ocak 1910)
- Ali Haydar Efendi (Ocak - Aralık 1910)
- Ürgüplü Mustafa Hayri Efendi (Aralık 1910 - Temmuz 1912)
- Mehmed Fevzi Paşa (Temmuz - Ekim 1912)
- Mehmed Ziya Paşa (Ekim 1912 - Ocak 1913)
- Ürgüplü Mustafa Hayri Efendi (Ocak 1913 - Mayıs 1916)
- Pirizade İbrahim Hayrullah Bey (Mayıs 1916 - Şubat 1917)
- Musa Kazım Efendi (Şubat 1917 - Ekim 1918)
- Abdurrahman Şeref Efendi (Ekim - Kasım 1918)
- Ahmed İzzet Bey (Kasım 1918 - Mart 1919)
- Vasfi Efendi (Mart - Nisan 1919)
- Mehmed Ali Bey (Nisan - Mayıs 1919)
- Elmalılı Muhammed Hamdi Yazır (Mayıs - Ekim 1919)
- Gelenbevizade Mehmet Said (2 - 21 Ekim 1919)
- Elmalılı Muhammed Hamdi Yazır (Ekim 1919 - Mart 1920)
- Ömer Hulusi Efendi (Mart - Nisan 1920)
- Osman Rifat Paşa (Nisan - Temmuz 1920)
- Mustafa Hilmi Paşa (Temmuz - Ekim 1920)
- Mehmed Nuri Efendi (Ekim 1920 - Haziran 1921)
- Hüseyin Kazım Bey (Haziran - Ağustos 1921)
- Gelenbevizade Mehmet Said (Ağustos 1921 - Ekim 1922)
- Raşid Bey (Ekim - Kasım 1922)
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Evkaf-i Hümayun Nezaretinin tarihçe-yi teşkilâtı ve nüzzarın teracim-i ahvalı, Evkaf-i İslâmiye Matbaası, İstanbul, İbn-ül-Emîn Mahmûd Kemâl ve Hüseyn Hüsâmeddîn, 1916
- ^ An introduction to religious foundations in the Ottoman Empire, John Robert Barnes, Brill Academic Publication, 1986, ISBN 978-9004086524
- ^ http://www.islamansiklopedisi.info/dia/pdf/c11/c110330.pdf [yalın URL]
- ^ Sicil-i Osmani, Mehmet Süreyya Bey
- ^ Son Dönem Osmanlı Erkan ve Ricali (1839 - 1922) Prosopografik Rehber, Sinan Kuneralp, ISIS Press, İstanbul, ISBN 9784281181, 1999
| Merkezî sistem |
| .svg) | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ||||||||||||||
Text is available under the CC BY-SA 4.0 license; additional terms may apply.
Images, videos and audio are available under their respective licenses.
